Σε μια εποχή όπου τα πάντα κρίνονται και επανεξετάζονται, ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης στο νέο του βιβλίο «Ηλιος με ξιφολόγχες», εκδόσεις Πατάκη , δίνει ζωή στη Θεσσαλονίκη του 1931, όπου ξεκινούν πολλές τερατωδίες που θα γίνουν ζοφερή, γενικευμένη πραγματικότητα μετά: κίνημα του ’35, Μάης του ’36, δικτατορία Μεταξά, εισβολή Ιταλών και Γερμανοβουλγάρων, αφανισμός των Εβραίων, εμφύλιος.

Με έναν ήρωα τον ταγματάρχη Γόρδιο Κλήμεντο. Μια πάσχουσα συνείδηση που παλεύει, αν και νιώθει ότι ίσως θα συντριβεί κι αυτός απ’ τις μυλόπετρες της Ιστορίας.

«Ηλιος με ξιφολόγχες» Ο τίτλος του νέου σας βιβλίου από τις εκδόσεις Πατάκη. Μεσοπόλεμος πρώτο εξάμηνο του 1931. Τι σας προσκαλεί και προκαλεί εκεί πίσω;

Το πρώτο εξάμηνο του 1931 στη Θεσσαλονίκη είναι εκρηκτικό, συγκλονιστικό. Οι συγκρούσεις μεταξύ των πάνω από δέκα εθνικιστικών οργανώσεων με τους κομμουνιστές κι αυτών με τους τροτσκιστές, οι απεργίες, οι συνεχείς διαδηλώσεις των καπνεργατών, οι πρόσφυγες, η προσπάθεια ξένων υπηρεσιών να διεισδύσουν και το όλο ζοφερό κλίμα οδηγούν τελικά στο πρώτο μεγάλο πογκρόμ κατά των Εβραίων στην Ευρώπη του 20ού αιώνα, στον εμπρησμό του συνοικισμού Κάμπελ. Ταυτόχρονα μαίνεται ο διχασμός βενιζελικών-βασιλικών, γίνεται έξωθεν απόπειρα απόσπασης της Μακεδονίας και Θράκης στο όνομα της Κομμουνιστικής Βαλκανικής Ομοσπονδίας, εντείνεται η προπαγάνδα του Μουσολίνι στην πόλη, ενώ η οικονομική κρίση επιδεινώνει την όλη κατάσταση. Στη μαγική (παρ’ όλα αυτά) μεσοπολεμική Θεσσαλονίκη του 1931 ξεκινούν πολλές τερατωδίες που θα γίνουν ζοφερή, γενικευμένη πραγματικότητα μετά: κίνημα του ’35, Μάης του ’36, δικτατορία Μεταξά, εισβολή Ιταλών και Γερμανοβουλγάρων, αφανισμός των Εβραίων, εμφύλιος.

Γιατί πάλι Θεσσαλονίκη; Yπήρχαν ανεξερεύνητα πεδία που θέλατε να αναδείξετε;

Η Θεσσαλονίκη του 1931 είναι εντελώς διαφορετική από την υπόλοιπη Ελλάδα και προφητικό εργαστήρι των εξελίξεων που θα ακολουθήσουν σε όλη την Ευρώπη. Είναι μια πόλη πολύσπερμη, πολυεθνοτική, διεκδικούμενη, σπαρασσόμενη. Ταυτόχρονα είναι πλούσια και γλεντζέδικη, κοσμοπολίτικη και φτωχή, με 140.000 πρόσφυγες απ’ τη Μικρασία. Τα γεγονότα που με μυθιστορηματικό τρόπο αναβιώνουν στο βιβλίο είναι σχεδόν παντελώς άγνωστα, παρότι τόσο βίαια και καθοριστικά για την κατοπινή ιστορία. Δεν μπορούσαν παρά να συμβούν στη Θεσσαλονίκη, γιατί καμία άλλη πόλη τότε δεν είχε την ίδια κοινωνική δομή και τα συμπυκνωμένα της προβλήματα και καμία δεν ήταν τόσο διεκδικούμενη όσο αυτή.

Πόσο έντονη υπήρξε η εβραϊκή παρουσία στη Θεσσαλονίκη και πόσο έντονο το φαινόμενο του αντισημιτισμού στον Μεσοπόλεμο;

Απ’ τον δέκατο έκτο αιώνα η εβραϊκή παρουσία υπήρξε έντονη στη Θεσσαλονίκη – κυρίως Εβραίοι που ήρθαν από την Ισπανία και τη Μεσευρώπη. Στον Μεσοπόλεμο ο αντισημιτισμός αυξάνεται και όχι μόνο στη Θεσσαλονίκη, αλλά σε όλη την Ευρώπη. Αναδύονται σκληροί εθνικισμοί παντού, με αποτέλεσμα, όταν τα πράγματα δυσκολεύουν, να υπάρξει στροφή κατά των ξένων και ιδίως κατά των Εβραίων – φυσικά παίζει μοιραίο ρόλο και η άνοδος των ναζιστών.

Τελικά, υπάρχει μία και μόνη αλήθεια για το εβραϊκό ζήτημα; Και πώς μπορεί να φτάσει κανείς σ’ αυτήν χωρίς να επηρεαστεί;

Το εβραϊκό ζήτημα στην Ελλάδα δεν είναι απλό, είναι περίπλοκο και με διάφορες φάσεις στην περιπέτεια της Ιστορίας. Ούτε ο Εβραϊσμός ήταν κάτι το ενιαίο – στον Μεσοπόλεμο στη Θεσσαλονίκη υπήρξαν οι σιωνιστές, οι μετριοπαθείς-αφομοιωτικοί, οι κομμουνιστές του Μπεναρόγια και οι τροτσκιστές-αρχειομαρξιστές. Υπάρχει επίσης μια λανθασμένη εντύπωση πως οι Ισραηλίτες στην πόλη ήταν πολύ πλούσιοι – η αλήθεια είναι πως πλούσιοι ήταν λίγοι, ένα δέκα τοις εκατό, και οι λοιποί ήταν φτωχοί και ταλαιπωρημένοι άνθρωποι, και εξαιτίας της ευρύτερης οικονομικής και κοινωνικοπολιτικής αναταραχής. Επίσης, λόγω των πυρκαγιών που προηγήθηκαν στην πόλη είχε πολλούς πυροπαθείς άστεγους, πλανώμενους ή που ζούσαν με επιδόματα κ.λπ…

 Σε ποιο βαθμό οφείλουν τα βιβλία να συντελούν στη διαφύλαξη της ιστορικής μνήμης;

Η λογοτεχνία δεν κάνει Ιστορία. Δεν φυλάγει καμιά μνήμη. Προσπαθεί να φτιάξει ένα νέο μικροσύμπαν, με αισθητικούς όρους, αυτόνομο, άσχετα αν εμπνέεται από την όποια πραγματικότητα, αφαιρετικά κι ελλειπτικά πάντα. Με βάση, δε, τη λογοτεχνική αφήγηση, που είναι σε μέγα βαθμό αυθαίρετη, μπορεί μετά ο αναγνώστης να συλλογιστεί και πάνω στην όντως Ιστορία, στη Μνήμη.

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΡΘΟΤΗΤΑ ΕΙΝΑΙ ΕΙΔΟΣ ΦΑΙΔΡΗΣ ΑΠΟΛΥΤΑΡΧΙΑΣ

 Πιστεύετε ότι θα είμαστε ποτέ έτοιμοι να αντικρίσουμε το παρελθόν με νηφαλιότητα;

Κατ’ αρχάς, απαιτείται επιμελές, εξονυχιστικό ψάξιμο, στοιχεία, υλικό, διασταύρωση κι όχι προκατάληψη, θετική ή αρνητική. Τα ψέματα που έχουν ειπωθεί είναι μερικές φορές γιγαντιαία. Και η επιπολαιότητα με την οποία υιοθετούνται ακόμα χειρότερη. Εχουν φτιαχτεί στερεότυπα, κλισέ, αποδεκτά από πολλούς – αλλά τα πράγματα είναι πάντα πολύ πιο περίπλοκα, ίσως και πιο αποτρόπαια, και χρειάζονται εγρήγορση, ντοκουμέντα, διάκριση και διαρκής επαλήθευση.

Η πολιτική ορθότητα είναι ένας αγώνας όπως παρουσιάζεται που θα αποκαταστήσει αδικίες, θα σταματήσει το ρατσισμό ή είναι μια ασθένεια του δυτικού πολιτισμού που ενδύεται έναν ηθικό μανδύα, με κίνδυνο να παρεκτραπεί εγκαθιδρύοντας έναν νέου τύπου ολοκληρωτισμό;

Η πολιτική ορθότητα δεν είναι ορθότητα, είναι ένα είδος φαιδρής και επικίνδυνης απολυταρχίας πάνω στη Σκέψη. Ενα ακόμα ιδεολόγημα, μια ακρότητα, συνήθως ηθικολογική με κοντόφθαλμα στερεότυπα. Ευτυχώς υπάρχουν η σάτιρα, η ειρωνεία, η παράλληλη σκέψη, η ευτραπελία, τα πολλαπλά σημεία όρασης, η πρωτοτυπία. Η ελευθερία στο τέλος πάλι θα θριαμβεύσει.

Ειδήσεις σήμερα

Συντάξεις: Τα αναδρομικά 11 μηνών για επικουρικές – Δώρα έως 4.004 ευρώ σε όλα τα Ταμεία [πίνακες]

Debate: Απόψε η τηλεμαχία των πολιτικών αρχηγών – Ποιες οι θεματικές ενότητες

Υπόθεση Παπαγεωργίου: Οι δύο συλλήψεις ανοίγουν δρόμο για εντοπισμό της σορού του Μάριου