Η ιστορία, παρότι τελειώνει στις σελίδες, συνεχίζει να ζει, συντροφεύοντας τον αναγνώστη. Αυτό ακριβώς συνέβη και με το νέο μυθιστόρημα «Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (εκδόσεις Αρμός). Η ιστορία μάς ταξιδεύει είκοσι πέντε χρόνια πίσω, σε μια πολύπτυχη, γεμάτη αντιφάσεις Αθήνα, που συνδιαλέγεται με τις δύο κεντρικές ηρωίδες της, τα σώματα και την ψυχή τους. Πενήντα τρία στιγμιότυπα αποτυπώνουν τη σχέση των δύο γυναικών, μέσα από τον ιστό δύσκολων οικογενειακών σχέσεων, παράτολμων κινήσεων, εθισμών και εφήμερων γνωριμιών…

Η αφήγηση, γρήγορη και ευφυής, σε πρώτο πρόσωπο, που μοιάζει σαν να κοιτάει με θάρρος στα μάτια δημιουργώντας μια ειλικρινή σύνδεση μεταξύ αναγνώστη και ιστορίας∙ σαν ψυχαναλυτική εμπειρία. Η «Σωματογραφία» αφήνει ένα αποτύπωμα που δύσκολα ξεθωριάζει, υπενθυμίζοντας την πολυπλοκότητα των θεατών και αθέατων πλευρών των ανθρώπων και των σχέσεών τους. Με αυτή τη σκέψη ξεκίνησε και η συζήτησή μας με τη δρα Ψυχολογίας και πολυγραφότατη συγγραφέα Εύα Στάμου «για τα πάθη του σώματος και τις ανάγκες της ψυχής».

Ο τίτλος του βιβλίου σας, «Σωματογραφία», προσκαλεί, αλλά και προκαλεί τη σκέψη… Πώς αντανακλά την ψυχή της ιστορίας σας;

Στο επίκεντρο του μυθιστορήματος βρίσκεται το σώμα, ο τρόπος με τον οποίο τα συναισθήματα, οι κοινωνικές νόρμες, και οι αλληλεπίδραση με άλλα σώματα εγγράφονται σε αυτό. Η κεντρική ηρωίδα κρατάει ένα ημερολόγιο όπου καταγράφει στοιχεία για τη μελέτη του σώματος προκειμένου να κατανοήσει τις ανάγκες και τις αντιδράσεις του. Στην αρχή του βιβλίου παρατηρεί ότι τα ξένα σώματα «την προσέλκυαν, τόσο τα σώματα κάποιας ηλικίας, δηλαδή σώματα με ιστορία, όσο και τα νεαρά, άφθαρτα κορμιά με όλες τις δυνατότητες που έκρυβαν για αλλαγή και εξέλιξη», μα προς το τέλος της ιστορίας επικεντρώνεται στη μελέτη του δικού της κορμιού και τον τρόπο με τον οποίο αυτό ανταποκρίνεται στις προκλήσεις της καθημερινότητας.

Μέσα από την αφήγηση της κεντρικής ηρωίδας συναντάμε πρόσωπα, γυναίκες και άντρες να παραβιάζουν όρια και να εναντιώνονται στο σώμα και στις κοινωνικές νόρμες. Ποια εσωτερική ανάγκη σάς ώθησε να γράψετε τη «Σωματογραφία» σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση;

Στόχος μου ήταν η αμεσότητα που προσδίδει στο κείμενο το πρώτο πρόσωπο, η αίσθηση που προσφέρει στον αναγνώστη ότι αποκτά πρόσβαση στις απόκρυφες σκέψεις της πρωταγωνίστριας. Επίσης, ως έναν βαθμό, οι εμπειρίες της ηρωίδας αντανακλούν τα βιώματα κάθε γυναίκας που αγωνίστηκε να διαμορφώσει την ταυτότητά της -κοινωνική, ερωτική, πολιτική-, επιβιώνοντας σε μια πατριαρχική κοινωνία και μια αφιλόξενη μα συνάμα πλανεύτρα πόλη όπως η Αθήνα, πριν από είκοσι πέντε χρόνια.

Ως δρ Ψυχολογίας, με μακρά πορεία στον τομέα σας, ποια είναι η πιο κρίσιμη σχέση που διαμορφώνει τις επιλογές μας και την εξέλιξή μας;

Η εύκολη απάντηση είναι ότι η σχέση με τους γονείς και ιδιαίτερα με τη μητέρα καθορίζει την εξέλιξή μας. Η αλήθεια όμως είναι ότι η προσωπική μας ταυτότητα διαμορφώνεται επίσης από τους γραπτούς και άγραφους κανόνες της τάξης στην οποία ανήκουμε, καθώς και του φύλου μας: τις απαγορεύσεις, τους αποκλεισμούς, τις κυριαρχούσες αντιλήψεις για το τι είναι ικανό να επιτύχει ένα γυναικείο σώμα, όπως και το τι οφείλει να αποφεύγει ώστε να θεωρείται πλήρως ενσωματωμένο στο συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο κινείται.

Πιστεύετε πως, σε σύγκριση με εκείνη την εποχή, η κοινωνία σήμερα είναι πιο ανοιχτή στη διαφορετικότητα και στην αναζήτηση ψυχολογικής υποστήριξης;

Σίγουρα οι αλλαγές τα τελευταία χρόνια στον τομέα της ισότητας των φύλων και των γκέι δικαιωμάτων είναι ραγδαίες. Αυτό οφείλεται βέβαια στους μακροχρόνιους αγώνες των φεμινιστριών και των ΛΟΑΤΚΙ+ ακτιβιστών, καθώς και στο πρόσφατο κίνημα Metoo που ανέδειξε προβλήματα που προϋπήρχαν στον εργασιακό κυρίως χώρο, συμβάλλοντας στην απενοχοποίηση και τη χειραφέτηση των γυναικών. Η αποδοχή της ανάγκης για ψυχοθεραπεία ισχύει, αλλά σε ορισμένους μόνο κύκλους, δυστυχώς άνθρωποι που πραγματικά έχουν ανάγκη υποστήριξης δεν εμπιστεύονται πάντα τους ειδικούς της ψυχικής υγείας. Ακούγεται συχνά ότι οι Ελληνες δεν χρειαζόμαστε τους ψυχολόγους, γιατί έχουμε πολλούς φίλους στους οποίους εκμυστηρευόμαστε όσα μας απασχολούν. Σημασία όμως δεν έχει να μιλάει κανείς γενικά για τα προβλήματά του, αλλά να συνομιλεί με έναν καταρτισμένο ειδικό με το οποίο δεν θα υπάρχει συναισθηματική εμπλοκή, αλλά έγκυρη υποστήριξη.

Αν μπορούσατε να μιλήσετε απευθείας στις δύο κεντρικές ηρωίδες σας, τι θα τους λέγατε;

Πρόκειται για δύο γυναίκες πολύ διαφορετικές μεταξύ τους. Στην Μ., θα έλεγα ότι πρέπει να αντιμετωπίσει επειγόντως το θέμα των εθισμών, σταματώντας να ναρκώνει το σώμα της με ουσίες και αλκοόλ, ώστε να μην αισθάνεται οδύνη. Στην κεντρική ηρωίδα μου θα έλεγα ότι όσο επώδυνα και αν είναι όσα έχει ζήσει -το τραύμα της παιδικής ηλικίας, η κακοποιητική σχέση με τη Μ., η επιθετικότητα του περιβάλλοντος-, η τάση της για αναστοχασμό και αυτοκριτική θα της προσφέρει τελικά τον τρόπο να ξεφύγει από όσα την εγκλωβίζουν σε δύσκολες σχέσεις και φαινομενικά αδιέξοδες καταστάσεις.