Οπως αναφέρει η διαταγή «Το Μινιστέριο των Ναυτικών καλεί τον Μινίστρο των Εσωτερικών να διατάξει καραντίνα σε όλα τα παράλια της Πελοποννήσου για τα εισερχόμενα πλοία από την Αλεξάνδρεια, με στόχο την αποφυγή μετάδοσης της πανώλης. Αργος, 12 Ιουνίου 1822». Από τα δεκάδες έγγραφα που φιλοξενούνται στην επετειακή έκθεση που συνδιοργανώνει το Ιδρυμα Ευγενίδου με τα Γενικά Αρχεία του Κράτους στο πλαίσιο της «Πρωτοβουλίας 1821-2021», με τίτλο  «Τρέξε επάνω εις τα κύματα της φοβεράς θαλάσσης. 1821. Ο Αγώνας στη θάλασσα», οι ιστορικοί έχουν θέσει ξανά ερώτημα τα για την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και ταυτόχρονα έχουν έρθει αντιμέτωποι με πλήθος πληροφοριών που πρώτη φορά έρχονται στην ιστορική «επιφάνεια».

Μόλις σε ένα χρόνο από την Ελληνική Επανάσταση, η Προσωρινή Διοίκηση του Ελληνικού Κράτους είχε θέσει τα θεμέλια μιας αστικής προσέγγισης στην δημιουργία ενός κοσμικού κράτους σε μεγαλύτερο βαθμό απ΄ ό,τι πίστευαν μέχρι τώρα. Το Υπουργείο Ναυτιλίας, ή αλλιώς το Μινιστέριο Ναυτικών είναι ένα παράδειγμα οργάνωσης και όπως αποδεικνύεται από τα δεκάδες έγγραφα που έρχονται πρώτη φορά σε επαφή με το κοινό. To Μινιστέριο εξέδωσε πλήθος νομοθετικών διαταγμάτων και κανονισμών για τη ρύθμιση της ναυσιπλοΐας στα λιμάνια, τις ακτογραμμές και τις θάλασσες της επαναστατημένης Ελλάδας. Δημιουργήθηκαν Λιμεναρχεία, διορίστηκαν λιμενάρχες -αν και επίσημα το Λιμενικό αναγνωρίζει την επίσημη ίδρυση του ένα αιώνα μετά- και επιβλήθηκε η τήρηση βιβλίων για τη λεπτομερή καταγραφή εισερχομένων και εξερχομένων πλοίων στα λιμάνια της επικράτειας. Δημιουργήθηκαν υγειονομεία και επιβάλλονταν καραντίνες για αποφυγή μετάδοσης της πανώλης από τα εισερχόμενα πλοία.

Η καραντίνα

Δύο έγγραφα που θα μπορούσαν να έχουν εκδοθεί και φέτος από τα αντίστοιχα υπουργεία, δείχνουν μία πολύ διαφορετική εικόνα που είχαν οι μέχρι τώρα ιστορικοί για την ετοιμότητα των ίδιων των Ελλήνων να δημιουργήσουν ένα μοντέρνο κράτος. Το «Πιστοποιητικό υγειονομικού ελέγχου για το πλοίο του ιονικού κράτους La Madonna, το οποίο, με πλοίαρχο τον Παναγιώτη Κούβερη και προορισμό τα Βάτικα (Νεάπολη Λακωνίας), βρίσκεται σε καραντίνα. Καταγράφεται το όνομα, η καταγωγή, το καθεστώς εργασίας, η ηλικία, το ύψος και το χρώμα του δέρματος για κάθε μέλος του πληρώματος και βεβαιώνεται η καλή κατάσταση της υγείας του. Κύθηρα, 13 Ιουλίου 1825» και το «Πιστοποιητικό υγείας για τη μη ύπαρξη πανώλης στην Κωνσταντινούπολη. Χορηγείται στον καπετάνιο του αυστριακού πλοίου (πολάκα) Sirene, που αναχωρεί με φορτίο και πλήρωμα δώδεκα ατόμων για την Κέρκυρα. Πέρα Κωνσταντινούπολης, 29 Απριλίου 1825» καταμαρτυρούν ότι εν μέσω συρράξεων το Μινιστέριο Ναυτικών ασκούσε διοίκηση.

Τι έρχεται στο φως για πρώτη φορά

Οι επαναστατημένοι άρχισαν να οργανώνονται από την πρώτη μέρα με την Προσωρινήν Διοίκησιν της Ελλάδος, που βασίστηκε σε δυτικού τύπου πρότυπα. Ο Οργανικός Νόμος της Πολιτείας ψηφίστηκε από την Α’ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου τον Ιανουάριο του 1822. Η Επανάσταση εξήγγειλε με αυτόν την πολιτική της αυτονομία και δημιουργήθηκαν υπουργεία. Το Υπουργείο Ναυτικών ή Ναυαρχείο, το οποίο ονομάζεται Μινιστέριο Ναυτικών, είναι από τα πρώτα που συστάθηκαν.  Ορίστηκε μία Επιτροπή από τα τρία νησιά (Ύδρα, Σπέτσες και Ψαρά) να φροντίζει για τη διοικητική μέριμνα σε συνεννόηση με τον αρχηγό του στόλου και τους διοικητές των μοιρών.

Στην πραγματικότητα όμως ποτέ δεν λειτούργησε μία κεντρική διοίκηση και ένας αρχηγός στόλου, αλλά τρεις τοπικές διοικήσεις και τρεις αρχηγοί στόλων. Το 1821 οι τοπικοί αρχηγοί των στόλων -«στόλαρχοι», «ναύαρχοι», «αμιράλιοι» ή «κομαντάντες»- ήταν στην Υδρα ο Γιακουμάκης Τομπάζης, στις Σπέτσες ο Γεώργιος Ανδρούτσος και στα Ψαρά ο Νικολής Αποστόλης.  Συντάχθηκαν νόμοι, δημιουργήθηκε ο πολεμικός στόλος, δόθηκαν άδειες καταδρομής σε εμπορικά πλοία, δημιουργήθηκε το Θαλάσσιον Δικαστήριον για την πάταξη της πειρατείας και του λαθρεμπορίου, εξαγγέλθηκαν ρυθμίσεις για τη διεξαγωγή του πολέμου στη θάλασσα και για την προστασία των ανθρώπων. Ωσπου να γίνει η αποδοχή της Επανάστασης από τα διάφορα ευρωπαϊκά κράτη, τα ελληνικά επαναστατημένα πλοία, που έφεραν την ανεξάρτητη επαναστατική σημαία του προσωρινού κράτους, θεωρούνταν πειρατικά πλοία.

Η οργάνωση όλων των εγχειρημάτων γινόταν αποκλειστικά από τις νησιωτικές κοινότητες που παρείχαν πλοία και πληρώματα. Εκεί γίνονταν οι ναυπηγοεπισκευές από τις φθορές των συρράξεων, ο εφοδιασμός για τον εξοπλισμό πλοίων (ιστία, σχοινιά, σιδερόβεργες, καρφιά, στουπιά, ξυλεία, πίσσα, λίπος), η εξασφάλιση πυρομαχικών (πυροβόλα, πυρίτιδα, σφαιρικά βλήματα) και εύφλεκτων υλικών για τα πυρπολικά (θειάφι, νέφτι, ρητίνη, πίσσα, νίτρο), καθώς και ο επισιτισμός του πληθυσμού των νησιών και η τροφοδοσία των πληρωμάτων των πλοίων.

Οδηγός για την έκθεση

Η επετειακή έκθεση με τίτλο «Τρέξε επάνω εις τα κύματα της φοβεράς θαλάσσης. 1821. Ο Αγώνας στη θάλασσα» παρουσιάζει μέσα από αρχειακά τεκμήρια και μουσειακά κειμήλια, την ελληνική Ιστορία που είναι συνυφασμένη με τη θάλασσα, την εποποιία της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, παράλληλα με την πολεμική μαεστρία και την ικανότητα των Ελλήνων στο θαλάσσιο εμπόριο.

H έκθεση πραγματοποιείται στο Ιδρυμα Ευγενίδου (Λεωφ. Συγγρού 387, 175 64 Π. Φάληρο, είσοδος από οδό Πεντέλης 11).

Ωρες υποδοχής κοινού: Τετάρτη έως Κυριακή 12:00-20:00 (τελευταία είσοδος 19:15), έως 8 άτομα ανά ώρα. Δευτέρα & Τρίτη κλειστά.

Η είσοδος είναι ελεύθερη αλλά η κράτηση θέσης είναι απαραίτητη για την επίσκεψή σας, είτε περιλαμβάνει ξενάγηση είτε όχι. Για κρατήσεις θέσεων μπορείτε να καλείτε στα τηλέφωνα 210 9469663, 210 9469662, 210 9469683, 210 9469620, από Δευτέρα έως Παρασκευή, ώρες 9:30-16:30.