Με νομοσχέδιο, το οποίο θα τεθεί σε διαβούλευση στο τέλος Φεβρουαρίου, δρομολογείται η μετατροπή των συγκεκριμένων μουσείων σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου από Ειδικές Περιφερειακές Υπηρεσίες του υπουργείου που είναι σήμερα. Η αναδιάταξη του θεσμικού τους πλαισίου έχει ως στόχο τα μουσεία αυτά «να αποκτήσουν αυτοτέλεια, να διοικούνται καλύτερα και να χαράσσουν τη στρατηγική τους καλύτερα», σύμφωνα με την υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνα Μενδώνη. Εκτός, όμως, από την εύρυθμη λειτουργία των μουσειακών υποδομών η νομοθετική παρέμβαση στοχεύει και στην ενίσχυση της εξωστρέφειάς τους, στα προσδοκώμενα από αυτήν οφέλη. «Εάν η Ελλάδα -πάντοτε με τους δικούς της κανόνες, το δικό της θεσμικό πλαίσιο και πολύ μεγάλο σεβασμό- δεν κάνει κάποια βήματα, πολύ απλά θα μείνει πίσω», τονίζει η υπουργός.

Κριτήρια

Το νομοσχέδιο του ΥΠΠΟΑ περιλαμβάνει το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, τα Αρχαιολογικά Μουσεία της Θεσσαλονίκης και του Ηρακλείου, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού. Η επιλογή έγινε με κριτήριο τη σπουδαιότητα των μουσείων αλλά και τη δυναμική που θα μπορούσαν να αναπτύξουν μελλοντικά. Το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, για παράδειγμα, αν και διαθέτει όλες τις απαιτούμενες υποδομές, χωλαίνει σήμερα σε επισκέπτες και έσοδα.

Πρότυπο των αλλαγών είναι το Μουσείο της Ακρόπολης. Οι πολλές διακρίσεις που αποκόμισε σε δέκα χρόνια λειτουργίας τού «χάρισαν» τον τίτλο του πρώτου μουσείου της χώρας. Ο τίτλος δικαιωματικά ανήκει στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, στις συλλογές του οποίου αντιπροσωπεύονται θησαυροί από κάθε γωνιά της Ελλάδας. Παρά το γεγονός όμως ότι η επισκεψιμότητα του μουσείου καταγράφει αλματώδη άνοδο τα τελευταία χρόνια, εξακολουθεί να βρίσκεται πολύ πίσω από το Μουσείο της Ακρόπολης.

«Το Μουσείο της Ακρόπολης είναι, πράγματι, ο “πιλότος” μας και είναι αυτό που πλέον αποτελεί την καλή πρακτική. Εχει λειτουργήσει με έναν εξαιρετικά καλό τρόπο στο επίπεδο της παροχής των υπηρεσιών, στο επίπεδο της εξωστρέφειας, στη σχέση του με την κοινωνία», υπογραμμίζει η κ. Μενδώνη. Το νομοσχέδιο για τη μετατροπή των πέντε μουσείων σε Νομικά Πρόσωπα βρίσκεται στα χνάρια του αντίστοιχου νομοθετήματος που διέπει τη λειτουργία του Μουσείου της Ακρόπολης.

Εφόσον ψηφιστεί από τη Βουλή, θα ακολουθήσει η έκδοση Προεδρικών Διαταγμάτων, για καθένα από τα πέντε μουσεία, με τα οποία θα καθορίζεται ο Οργανισμός τους. Η έκδοση των Προεδρικών Διαταγμάτων «σηματοδοτεί ουσιαστικά την έναρξη της λειτουργίας των Μουσείων ως Νομικά Πρόσωπα». Στα Προεδρικά Διατάγματα θα υπάρχουν διαφοροποιήσεις. «Κατ’ αρχάς», διευκρινίζει η κ. Μενδώνη, «στο επίπεδο του προσωπικού που έχει ανάγκη το κάθε μουσείο. Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο έχει ανάγκη διαφορετικές ειδικότητες επιστημόνων απ’ ό,τι έχει το Βυζαντινό Μουσείο. Στην πρώτη περίπτωση χρειάζεσαι π.χ. συντηρητές για την κεραμική, τις τοιχογραφίες, τα γλυπτά. Στη δεύτερη χρειάζεσαι συντηρητές ξύλου, χαρτιού… Οι θέσεις αυτές πρέπει να θεσμοθετηθούν στο Νομικό Πρόσωπο».

Η υπουργός Πολιτισμού εξηγεί τι σημαίνει η μετατροπή ενός μουσείου σε Νομικό Πρόσωπο: «Ενα Νομικό Πρόσωπο, χωρίς να ξεφεύγει από τη λογική του Δημοσίου Λογιστικού, μπορεί και κινείται πιο εύκολα και, κυρίως, μπορεί και αποφασίζει τα του οίκου του. Κάνει συγκεκριμένα προγράμματα, πολύ πιο ευέλικτα, δικά του, και με αυτά τα προγράμματα πηγαίνει και διεκδικεί τις χρηματοδοτήσεις του… Είναι προφανές ότι το υπουργείο Πολιτισμού είναι από πίσω, βοηθάει. Αλλά πρέπει να τα αφήσουμε να αναπτυχθούν…».

Η κ. Μενδώνη υπενθυμίζει ότι εκτός από το Μουσείο της Ακρόπολης και η Εθνική Πινακοθήκη λειτουργεί ως Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου. Απαντώντας σε ανησυχίες που έχουν εκφραστεί, επισημαίνει: «Ενα μουσείο Δημοσίου Δικαίου είναι δημόσιο μουσείο και ελέγχεται όπως το σύνολο του δημόσιου τομέα. Ακόμη και τα Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου, όπως είναι το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και το ΜΟΜus της Θεσσαλονίκης, είναι και αυτά υπό κρατική εποπτεία και κρατική επιχορήγηση… Είναι εντελώς παράλογο να χαρακτηρίζεται η απαγκίστρωση των μουσείων από τον αυστηρό κορμό του Δημοσίου και της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας πρόδρομο βήμα για την ιδιωτικοποίησή τους…».

 Αντιδράσεις

Το νομοσχέδιο πυροδοτεί αντιδράσεις σε συνδικαλιστικούς φορείς και εργαζομένους. Σε ανακοινώσεις αλλά και σε επιστολές τους προς τον πρωθυπουργό, εκφράζουν την αγωνία τους για την επόμενη μέρα. Διατυπώνουν ερωτήματα που αφορούν όχι μόνο τη βιωσιμότητα των μουσείων που βρίσκονται στο μεταρρυθμιστικό κάδρο αλλά και των μικρών περιφερειακών τα οποία «αναπνέουν» από τα έσοδα των μεγάλων. Τα έσοδα αυτά καταλήγουν σήμερα στον κοινό «κορβανά» του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων, ενώ με τον μετασχηματισμό των μουσείων σε ΝΠΔΔ θα επαναεπενδύονται, καθώς οι αλλαγές στοχεύουν και στη «σταδιακή μείωση των κρατικών πόρων τους», όπως αναφέρθηκε κατά την παρουσίαση του νομοσχεδίου στο Υπουργικό Συμβούλιο.

«Αυτό που έχω πει και θα το ξαναπώ και θα προκύψει από τον νόμο είναι ότι τα εργασιακά δικαιώματα δεν θα θιγούν», τονίζει η κ. Μενδώνη, απαντώντας σε ερώτηση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής. Σε συνάντηση που είχε με δημοσιογράφους η υπουργός διαβεβαίωσε ότι «η Πολιτεία δεν πρόκειται να αφήσει τα μουσεία αυτά χωρίς χρηματοδότηση εφόσον τη χρειάζονται». Επικαλέστηκε, μάλιστα, το παράδειγμα του Μουσείου της Ακρόπολης, το οποίο επιχορηγήθηκε, πρόσφατα, με 3,9 εκατομμύρια ευρώ για να αντεπεξέλθει στις δυσκολίες της πανδημίας. Τα προηγούμενα χρόνια το μουσείο όχι μόνο δεν λάμβανε κρατική επιχορήγηση αλλά, αντιθέτως, ενίσχυσε το Ταμείο Αρχαιολογικό Πόρων με 4 εκατ. ευρώ την περίοδο 2018-2019. Ως προς τις αιτιάσεις που αφορούν τα μικρά μουσεία, η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού υποστηρίζει ότι με τη συγκρότηση του νέου Οργανισμού Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Υποδομών (αντικαθιστά το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων) παρέχονται περισσότερες δυνατότητες είσπραξης και διαχείρισης εσόδων, ώστε να μην υπάρχει ουσιαστικό έλλειμμα από τα έσοδα τα οποία μένουν πλέον σε κάθε μουσείο. Επισημαίνει, επιπλέον, ότι «η απώλεια εσόδων είναι φαινομενική» και τονίζει πως από τα 5 μουσεία «έσοδα επιφέρουν το Μουσείο Ηρακλείου και το Εθνικό Αρχαιολογικό. Από το 100 εκατομμύρια ευρώ που εισέπραττε το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων τα 5 είναι από αυτά τα μουσεία, μπορεί να είναι λιγότερα, αλλά δεν είναι παραπάνω», τονίζει η υπουργός.

Μιλώντας «καλοπροαίρετα», η κ. Μενδώνη αποδίδει τις έντονες αντιδράσεις που συναντάει το νομοσχέδιο στο ότι «κάθε αλλαγή επιφέρει μία σύγχυση». «Καλώς ή κακώς», λέει, «όλοι έχουμε συνηθίσει -δεν χρησιμοποιώ σκόπιμα τη λέξη βόλεμα- σε μια καθημερινότητα. Αυτό είναι απολύτως ανθρώπινο… Από εκεί και πέρα όταν το νομοσχέδιο θα βγει σε διαβούλευση και θα πάει στη Βουλή θα φανούν οι λόγοι…».

Προγραμματισμός

Με Διοικητικό Συμβούλιο και διευθυντή θα διοικούνται τα νέα Νομικά Πρόσωπα. Το Δ.Σ. συγκροτείται με απόφαση του υπουργού Πολιτισμού και είναι υπεύθυνο για τη χάραξη του προγραμματισμού του μουσείου, του ετήσιου προϋπολογισμού αλλά και των θεμάτων που αφορούν το προσωπικό.

Η θέση του διευθυντή θα προκηρύσσεται με διεθνή διαγωνισμό. Το ίδιο συνέβη με το Μουσείο της Ακρόπολης αλλά με δέκα χρόνια καθυστέρηση («υπάρχουν τρεις υποψήφιοι», σύμφωνα με την κ. Μενδώνη). «Στον ιδρυτικό νόμο του Μουσείου της Ακρόπολης υπήρχε η πρόβλεψη του διευθυντή, αλλά δεν υπήρχε το πότε, αυτό ήταν μια στρέβλωση», σημειώνει η υπουργός. Οι μεταβατικές διατάξεις του νόμου θα προβλέπουν ότι σε πρώτη φάση «οι πρώτοι διευθυντές θα είναι στελέχη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, μπορεί και αυτοί που είναι σήμερα». Ακολούθως, οι διευθυντές θα επιλέγονται με διεθνή προκήρυξη.

Ως προς το προσωπικό των πέντε μουσείων, η υπουργός διευκρινίζει: «Οσοι επιθυμούν να απασχοληθούν στο Νομικό Πρόσωπο θα παραμείνουν υπάλληλοι του υπουργείου Πολιτισμού που θα διατεθούν στο Νομικό Πρόσωπο. Από εκεί και πέρα οι νέες προσλήψεις σε όλες τις ειδικότητες θα προγραμματιστούν από το Νομικό Πρόσωπο. Οι σημερινοί εργαζόμενοι δεν θα χάσουν τα εργασιακά τους δικαιώματα». Υπάρχει δυνατότητα άλλης επιλογής; «Εάν κάποιος, π.χ. αρχαιοφύλακας, δεν θελήσει να εργαστεί στο Νομικό Πρόσωπο μπορεί να ζητήσει να τοποθετηθεί σε κάποιες από τις υπηρεσίες του υπ. Πολιτισμού που έχουν ανάγκη αρχαιοφύλακες».

Η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού απέκλεισε το ενδεχόμενο να ακολουθήσουν αλλαγές, στην ίδια λογική, και σε άλλα μουσεία, τουλάχιστον άμεσα. «Αυτήν τη στιγμή», τονίζει, «θα πρέπει τα 5 μουσεία να σταθούν στα πόδια τους και να λειτουργήσουν σωστά».

 ΠΟΡΟΙ, ΕΣΟΔΑ

«Ορισμένα πράγματα δεν μπορούν πλέον να αποτελούν ταμπού…»

 Οι πόροι των μουσείων θα προέρχονται, μεταξύ άλλων, από τα εισιτήρια, τα έσοδα αναψυκτηρίων-εστιατορίων και πωλητηρίων (πηγές εσόδων με μεγάλα προβλήματα και σκαμπανεβάσματα σήμερα) και από χορηγίες, μέσα από ένα εκσυγχρονισμένο θεσμικό πλαίσιο.

Πηγή εσόδων αποτελούν και οι εκδηλώσεις. Στο εξωτερικό παραχωρούνται π.χ. μουσειακές αίθουσες για τη διοργάνωση πάρτι. Η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού χαρακτηρίζει «δυσάρεστη» αυτήν την πρακτική και τονίζει πως «θα υπάρχουν ασφαλιστικές δικλίδες και έλεγχος». Από την άλλη, επισημαίνει ότι ήρθε η ώρα «να φύγουμε μπροστά» και ότι «ορισμένα πράγματα δεν μπορούν πλέον να αποτελούν ταμπού». Αναφέρει ως παράδειγμα την επίδειξη μόδας της Μαίρης Κατράντζου στο Σούνιο. «Πριν από δέκα χρόνια δεν νομίζω ότι κανείς θα έδινε στην κ. Κατράντζου το Σούνιο. Πέρυσι έγινε μια εξαιρετική εκδήλωση και η αντιπολίτευση μου το λέει διαρκώς στη Βουλή. Ναι, αλλά η προβολή της χώρας μέσα από τη συγκεκριμένη επίδειξη ήταν τεράστια…».

Η συζήτηση για τους χώρους που μπορούν να φιλοξενούν εκδηλώσεις αλλά και το είδος αυτών των εκδηλώσεων κρατάει χρόνια. «Νομίζω ότι είναι μια στιγμή που πρέπει να ισορροπήσουμε. Πρέπει να δούμε τι είναι αυτό που είναι πραγματικά άβατο και να παραμείνει και τι είναι αυτό το οποίο, πάντοτε με ποιότητα και απεριόριστο σεβασμό, μπορούμε να το ανοίξουμε…», λέει η κ. Μενδώνη.

 «Μεγάλο στοίχημα η επέκταση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου»

Ολοκληρώθηκαν οι πρόδρομες μελέτες για το φιλόδοξο σχέδιο της εν υπογείω επέκτασης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Ο ογκώδης φάκελος βρίσκεται στο γραφείο της υπουργού Πολιτισμού. Περιλαμβάνει τη μελέτη βιωσιμότητας, τη γεωτεχνική μελέτη και την αρχιτεκτονική αποτύπωση του υπάρχοντος κτιρίου. «Για να ετοιμαστούν κάποιες πρώτες ιδέες για τη μελέτη πρέπει να δώσουμε στους αρχιτέκτονες ένα καθαρό οικοδομικό τετράγωνο», λέει η κ. Μενδώνη και τονίζει πως πρόκειται «για μεγάλο στοίχημα που θα αλλάξει την εικόνα της περιοχής». Η δεύτερη, κομβικής σημασίας, παρέμβαση του υπ. Πολιτισμού αφορά την ανάδειξη του πρώην βασιλικού κτήματος στο Τατόι, έργο που «προχωράει φουλ», σύμφωνα με την υπουργό. Το Τατόι περιλαμβάνεται στις προτάσεις του ΥΠΠΟΑ για το Ταμείο Ανάκαμψης.

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής  

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, ανά πάσα στιγμή στο EleftherosTypos.gr