«Φάροι» σε αυτή την ιστορική αναγέννηση στέκουν η Ελληνική Ραδιοφωνία, που συμπράττει με το Εθνικό Θέατρο και με κορυφαίους πολιτιστικούς οργανισμούς, το Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν και το Φεστιβάλ Αθηνών, με παραστάσεις ειδικά σχεδιασμένες για ψηφιακές ακουστικές μεταδόσεις.
Η ιστορία του θεάτρου μέσα από το ραδιόφωνο ταυτίζεται με την ιστορία του ραδιοφώνου στην Ελλάδα, που μετράει τουλάχιστον οχτώ δεκαετίες. Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα μέσα, το ραδιόφωνο, επειδή δεν βασίζεται στην εικόνα, προσφέρει διαφορετικά ερεθίσματα και συναισθήματα. Οι ακροατές του,. ακόμα και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές της χώρας, συμφιλιώθηκαν με τον θεατρικό λόγο, τη σκέψη και τη φαντασία μέσα από τα πολυσήμαντα έργα και τις μοναδικές φωνές που σημάδεψαν εκείνη την εποχή.
Η επαναφορά του ραδιοφωνικού θεάτρου στα ερτζιανά με νέες παραγωγές μάς υπενθυμίζει τους πρωτεργάτες του από τα τέλη του 19ου αιώνα κι ένα ταξίδι από τις ασπρόμαυρες εικόνες του παλιού ραδιοφώνου της γιαγιάς, το ραδιόφωνο- έπιπλο, ενθύμιο αλλοτινών εποχών, μέχρι και το σήμερα, το διαδικτυακό ραδιόφωνο. Στον «Ε.Τ.» μιλούν ο διευθυντής της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, Φώτης Απέργης, και καλλιτέχνες που συμμετέχουν σε αυτή την ιστορική αναβίωση. Μέσα από τις αφηγήσεις τριών εμβληματικών ηθοποιών ανατρέχουμε σε εκείνες τις εποχές, που για τους παλαιότερους είναι συνδεδεμένες με τα νεανικά τους χρόνια και για τους νεότερους με θρυλικές αφηγήσεις για την πολιτιστική ζωή της χώρας.
«Εχουμε εκατοντάδες προσκλήσεις»
Η ΕΡΤ, με στόχο να εμπλουτίσει το πρόγραμμα και να ισχυροποιήσει τη θέση του πολιτισμού στο Δεύτερο και Τρίτο Πρόγραμμα, απηύθυνε πρόσκληση ενδιαφέροντος στο Ελεύθερο Θέατρο για νέες ραδιοφωνικές θεατρικές παραστάσεις, ανανεώνοντας τη μεγάλη παράδοση της Ελληνικής Ραδιοφωνίας στον τομέα του θεάτρου στο ραδιόφωνο. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που είχε ξεκινήσει να υλοποιείται πριν ξεσπάσει η πανδημία -από το καλοκαίρι του 2019- ωστόσο οι συνθήκες επέσπευσαν τις διαδικασίες. «Εκατοντάδες προτάσεις κατατέθηκαν και προσεχώς θα ανακοινώσουμε το πρόγραμμα που θα προκύψει από αυτό το κάλεσμα», λέει στον «Ε.Τ.» ο διευθυντής Ραδιοφωνίας της Γενικής Διεύθυνσης Προγράμματος της ΕΡΤ, Φώτης Απέργης, και επισημαίνει ότι εκτός από τα μουσική και το θέατρο, που ήδη θα εμπλουτίζουν τα προγράμματα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, τις επόμενες ημέρες θα δοθεί βήμα και στο βιβλίο. Αλλωστε, σύμφωνα με την ιστορία, το ραδιόφωνο συνέβαλε καθοριστικά και στη διάδοση της λογοτεχνίας, στη συμφιλίωση του ακροατή με το γραπτό κείμενο.
Το 1938
Η πρώτη Κρατική Σκηνή της χώρας έκανε το ντεμπούτο της στην Ελληνική Ραδιοφωνία το 1938 με ένα απόσπασμα από την παράσταση του «Βασιλικού» του Αντωνίου Μάτεση, με τους Χρήστο Ευθυμίου και Ηλία Δεστούνη.
Ογδόντα δύο χρόνια μετά, και συγκεκριμένα την προηγούμενη εβδομάδα, ολοκληρώθηκε η ηχογράφηση του πρώτου από τα πέντε έργα του Ε.Θ. που θα παρουσιαστούν στην Ελληνική Ραδιοφωνία. Πρόκειται για το εμβληματικό έργο «Γυναίκα της Ζάκυθος» του Διονύσιου Σολωμού, που σκηνοθετεί ο Νίκος Καραθάνος με πρωταγωνιστές τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο και την Εμιλυ Κολιανδρή.
«Αφού δεν μπορούμε να βλεπόμαστε, ας ακούσουμε. Το θέατρο στο ραδιόφωνο είναι μια παλιά τέχνη που μιλάς με τη φωνή σου. Ερμηνεύεις με τη φωνή σου. Η επιστροφή του θεάτρου του ραδιοφώνου ίσως να υπενθυμίσει ότι πρέπει να ακούμε. Κάτι που έχουμε ξεχάσει», περιγράφει στον «Ε.Τ.» ο σκηνοθέτης, Νίκος Καραθάνος. Το έργο σκιαγραφεί τα γεγονότα της δεύτερης πολιορκίας του Μεσολογγίου. Πρόκειται για την αφήγηση του Διονυσίου Ιερομονάχου, που σύμφωνα με τους μελετητές πίσω από το πρόσωπο αυτό είναι ο Σολωμός.
«Είναι ένα έργο έξοχο και συνάμα δύσκολο. Με ελκύουν η γλώσσα, η ιστορία και η ποίησή του», περιγράφει ο κ. Καραθάνος. Σύμφωνα με πληροφορίες μας, η Νέα Σκηνή του Εθνικού έχει διαμορφωθεί σε στούντιο και θα φιλοξενήσει τις ηχογραφήσεις που θα παραδοθούν προς μετάδοση στην ΕΡΤ τις επόμενες ημέρες.
Πρώτη web radio παράσταση
«Το ραδιόφωνο είναι συντροφιά, με έντονη πολιτιστική δραστηριότητα από την αρχή της παρουσίας του. Οι ακροατές με τη φαντασία τους μπορούν να φτιάξουν εικόνες που επιθυμούν με το αντίστοιχο περιεχόμενο με το ακουστικό θέμα», περιγράφει η καλλιτεχνική διευθύντρια του Θεάτρου Τέχνης, Μαριάννα Κάλμπαρη, με αφορμή την πρώτη ακουστική παράσταση της φετινής σεζόν, που υλοποιήθηκε κατά παραγγελία του ιστορικού θεάτρου.
Πρόκειται για το νέο έργο «Αυτοί που κοιτούν» του Βασίλη Μαυρογεωργίου, που γράφτηκε εν καιρώ πανδημίας αποκλειστικά για ακουστική παρακολούθηση και είναι διαθέσιμη στο site του Θ.Τ. «Επιθυμούμε να εμπλουτίσουμε το ειδικά σχεδιασμένο ψηφιακό μας ρεπερτόριο -κάτι που στο εξωτερικό είναι πολύ διαδεδομένο είδος- αλλά εξαρτάται κι από το οικονομικό», σημειώνει η κ. Κάλμπαρη.
«Radio Plays»
Στην αναβίωση του ακουστικού θεάτρου στρέφεται το Φεστιβάλ Αθηνών με το νέο εγχείρημα «Radio Plays». Το ραδιοφωνικό θέατρο συναντάει πέντε αστυνομικά διηγήματα που ζωντανεύουν μέσα από τη φωνή καταξιωμένων ηθοποιών του χώρου. Η έναρξη των μεταδόσεων θα γίνει την Τρίτη 8 Δεκεμβρίου με το διήγημα «Οι κορυδαλλοί της πλατείας Αμερικής» του Φίλιππου Φιλίππου, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καταλειφού.
«Ηταν μια πολύ ενδιαφέρουσα, πρωτόγνωρη εμπειρία. Προσπαθήσαμε να μπούμε στον κόσμο των προσώπων χωρίς σκηνικά, κοστούμια και κίνηση. Με την αφήγησή μας καλούμαστε να πυροδοτήσουμε τη φαντασία και να κτίσουμε την πλοκή με τη φωνή μας. Το θέατρο στο ραδιόφωνο μπαίνει στην καλλιτεχνική μας ζωή και χρειάζεται να ανακαλύψουμε τους κώδικές του», περιγράφει η ηθοποιός Μαρία Καλλιμάνη λίγες ημέρες μετά την ηχογράφηση στα παλιά στούντιο της Φίνος Φιλμς, που σήμερα λέγονται Antart Studios.
Η κ. Καλλιμάνη, με πυκνή παρουσία στο θέατρο και στον κινηματογράφο, ομολογεί ότι θα ήθελε να ξανακάνει θέατρο στο ραδιόφωνο, καθώς πέραν της καλλιτεχνικής του αξίας, αποτελεί και μια εξάσκηση των θεατρικών εργαλείων των ηθοποιών στην προσπάθειά τους να μαγνητίσουν τον ακροατή. Οι παραστάσεις θα είναι διαθέσιμες στο greekfestival.gr με δωρεάν ακρόαση για όλους.
«Ηταν μια καλή εποχή, ήμασταν νέοι, άφθαρτοι»
Μέσα από το μεγάλο ταξίδι της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, θεματοφύλακας ντοκουμέντων της ελληνικής θεατρικής δραστηριότητας των τελευταίων 80 χρόνων, γνωρίσαμε τους μεγαλύτερους δραματουργούς του 20ού αιώνα, με όχημα εμβληματικές φωνές ηθοποιών υπό την μπαγκέτα σημαντικών σκηνοθετών του ελληνικού θεάτρου. Ο «Ε.Τ.» μίλησε με τρεις σπουδαίους ηθοποιούς της δεκαετίας του ’50, που μας θυμίζουν την ιστορία του θεάτρου μέσα από το ραδιόφωνο και τη θεατρική παιδεία που τροφοδότησαν μεγάλους καλλιτέχνες στο χώρο και εμπότισαν την ψυχή ακροατών σε κάθε γωνιά της χώρας.
Δεν αργεί κανείς να αντιληφθεί ότι οι μνήμες του μεγάλου ηθοποιού Στέφανου Ληναίου είναι πολλές από το θέατρο στο ραδιόφωνο. Τα τελευταία χρόνια -όπως μας είπε ο ηθοποιός- απέχει από συνεντεύξεις κι έτσι μας παρέπεμψε στα λόγια που είχε γράψει ο ίδιος στο λεύκωμα «70 χρόνια Ελληνική Ραδιοφωνία» της ΕΡΤ, το 2008: «Η γενιά μας δέθηκε με πάθος με το ραδιόφωνο, επειδή κι αυτό μας δίδαξε με πάθος.
Η δική του αγάπη, γιατί το βοηθήσαμε με όλες τις δυνάμεις να γίνει κι αυτό ισότιμο με τις άλλες τέχνες που το… περιφρονούσαν. Η δική μας αγάπη, γιατί στα μεταπολεμικά, μετεμφυλιακά, αντιπνευματικά χρόνια μάς στάθηκε ο μόνος επιτρεπόμενος δάσκαλός μας…».
Ο σπουδαίος Γιάννης Βογιατζής θυμάται όταν πρωτομπήκε στα ραδιοφωνικά στούντιο στο Ζάππειο Μέγαρο: «Μόλις είχα τελειώσει τη Δραματική Σχολή του Εθνικού. Ξεκίνησα την καριέρα μου στο ραδιόφωνο… Δεν μπορώ να ξεχάσω τις πρόβες σε ένα κτίριο στην οδό Ριγηλής, εκεί όπου στεγάζονταν τα γραφεία του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας. Τότε τις σκηνές και τα θεατρικά έργα τα παίζαμε στους ραδιοθαλάμους του Ζαππείου, στο υπόγειο του Μεγάρου. Μαγεία. Τι να πρωτοθυμηθώ… “Το θέατρο στο Μικρόφωνο” του Αχιλλέα Μαμάκη, τη ραδιοφωνική σειρά “Το ημερολόγιο ενός θυρωρού”, το Θέατρο Δευτέρας, Τετάρτης, Κυριακής. Το ραδιόφωνο ήταν το μέσο που εκτός από ειδήσεις, προσέφερε και πολιτισμό».
Ο κ. Βογιατζής έχει κάνει -όπως μας είπε- 70 κινηματογραφικές ταινίες, 69 σωζόμενες και μία που δεν σώζεται. «Στο ραδιόφωνο έχω παίξει σχεδόν όλα τα θεατρικά έργα. Το θέατρο στο ραδιόφωνο ήταν σαν την “προπαίδεια” για τους ηθοποιούς, ήταν η εκγύμναση της τέχνης μας και του λόγου. Σήμερα, λόγω της πανδημίας, επιστρέφει το θέατρο μέσα από το ραδιόφωνο. Η σημερινή εποχή είναι φοβερή και η εξέλιξη της τεχνολογίας προσφέρεται για διάφορες ιδέες, αλλά η μαγεία το να κάνεις θέατρο μέσω ραδιοφώνου είναι αναντικατάστατη και έχει πολλά οφέλη στις νέες γενιές ακροατών, αλλά και ηθοποιών αν συνεχιστεί», περιγράφει ο Γιάννης Βογιατζής.
Μια ακόμα χαρακτηριστική φωνή εκείνης της εποχής κι ένας από τους σπουδαιότερους ηθοποιούς, ο Νικήτας Τσακίρογλου, αναπολεί: «Ηταν μια καλή εποχή. Ημασταν νέοι, άφθαρτοι. Το θέατρο στο ραδιόφωνο ήταν μια ανάσα τόσο για την πνευματική και καλλιτεχνική μας πορεία όσο και ως προς τα οικονομικά. Στις παραστάσεις του ραδιοφώνου πρωταγωνιστούν οι φωνές. Μέσα από τις φωνές και το λόγο προσπαθούσαμε να δώσουμε συναίσθημα σε όσα άκουγε ο ακροατής. Χωρίς σκηνικά και κίνηση, μόνο με τον ήχο, δίναμε φωνή στον ψυχικό κόσμο των ηρώων. Θυμάμαι έντονα τις πολλές πρόβες πριν μπούμε στους ραδιοθαλάμους στο Ζάππειο Μέγαρο».
Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου
Κορωνοϊός: Με το… σταγονόμετρο τα σημάδια ύφεσης – Ανησυχία για έξι περιοχές
Αυξήσεις έως και 10,43% στους μισθούς από το 2021 [αναλυτικοί πίνακες και παραδείγματα]
Ροή Ειδήσεων 
