Γράφει ο Στέργιος Πουλερές

Με αυτά τα λόγια μου περιγράφει ο σκηνοθέτης Γιάννης Κακλέας τη μία και μοναδική στιγμή σε αυτή την πορεία 40 ετών σχεδόν που το θέατρο δεν ταυτιζόταν με το είναι του. Ήταν ένα σημείο τομής αυτός ο 7ος χρόνος. Λες και η μοίρα που έχει διαποτιστεί από τα γνωμικά για τα 7 χρόνια φαγούρας, θέλησε να τον περιπαίξει και να μετρήσει τις αντοχές του. Εν τέλει, οι αντοχές του δεν τον πρόδωσαν.

Από τότε και μέχρι σήμερα ο Γιάννης Κακλέας συμπορεύεται με το θέατρο και καταφέρνει να το κάνει χωρίς να αγνοεί τον εαυτό του, επειδή πια έχει μάθει να πετυχαίνει, να αποτυγχάνει, να χάνεται, να βρίσκεται, να παίρνει τις αποστάσεις του. Έχει μάθει επίσης πως το θέατρο δεν είναι ένα πράγμα, έχει πολλές μορφές. Και τις έχει δοκιμάσει σχεδόν όλες.

Αυτές τις μέρες καταπιάνεται για ακόμα μια φορά με τον Ιονέσκο, με τον Ρινόκερό του. Και με πρωταγωνιστή τον υπέροχο Άρη Σερβετάλη. Παράλληλα, ο Γιάννης Κακλέας σκηνοθετεί και το Chicago που ξεκινάει αύριο την θεατρική του πορεία με τρεις preview παραστάσεις, για να κάνει κανονικά πρεμιέρα τον Δεκέμβριο.

Βρίσκοντας λίγο χρόνο ανάμεσα σε αυτά, μου μιλάει για την ψυχή του που είναι πια δοσμένη και συνυφασμένη με το θέατρο. Γι΄αυτό και δεν πρόκειται να δεις καμία παρεμβολή μου στα λόγια του. Διάβασε τα και θα καταλάβεις το γιατί. Όχι απόλυτα όμως. Κι αυτό γιατί ποτέ η αλήθεια δεν μπορεί να περάσει μέσα από τις λέξεις, χωρίς τη φωνή και το ηχόχρωμα. Αυτά είναι από τα τυχερά του επαγγέλματος μας κι από εκείνα που δεν μπορούμε να τα μοιραστούμε με τον αναγνώστη. Κι αυτό που θα διαβάσεις όμως είναι επαρκές.

Ο Γιάννης Κακλέας αφηγείται…

«Μία από τις δουλειές του σκηνοθέτη, μια από τις σπουδές τις δικές μου είναι η δραματολογία. Οφείλω να ξέρω οτιδήποτε έχει ανέβει θεατρικά ή έχει γίνει κινηματογραφικά σε ένα έργο. Αυτό δεν βαραίνει τις επιλογές μου, γιατί εγώ θέλω να κάνω ένα έργο στο εδώ και τώρα, άρα δεν υπάρχει χρονική ταύτιση ενός παλιότερου ανεβάσματος με το δικό μου, κι επίσης θέλω να εκφράσω μια δική μου επιθυμία. Δεν φτιάχνω μια παράσταση απλά για να τη φτιάξω, αλλά γιατί εγώ νιώθω μια ανάγκη εκείνη τη στιγμή και η ανάγκη με οδηγεί».

«Η επαφή μου με τον Ιονέσκο είναι πολυετής. Είναι ένας καλλιτέχνης που αγαπάω και ερευνώ. Όταν διαβάζει κανείς ένα έργο, το διαβάζει όπως θέλει. Εγώ προσωπικά που το μυαλό μου τρέχει διαρκώς, όταν διαβάζω ένα έργο ως αναγνώστης, ταξιδεύω με τις εικόνες που μου προσφέρει. Όταν όμως το διαβάζω για να το κάνω παράσταση, εισχωρούν οι θεατρικοί νόμοι, ο θεατρικός τρόπος. Ξέρετε, στο θέατρο τα πράγματα δεν βλέπονται, αλλά υπάρχουν.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η παράσταση Ρινόκερος, όπου δεν θα δει πουθενά ρινόκερο ο θεατής. Υπάρχει βέβαια λόγος γι΄αυτό, αλλά θέλω να πω ότι η εικονολατρία καταργείται από το στάδιο της ανάγνωσης σε αυτό της θεατροποίησης. Εκεί αρχίζεις να φαντάζεσαι κάτι άλλο και να βλέπεις ότι αυτό που φαντάζεσαι αποκτά νόημα έξω από το αναγνωστικό πλαίσιο, αλλά μέσα στο θεατρικό πλαίσιο. Στο θέατρο μεταβάλλεται η εικόνα σε νόημα».

«Ο Ιονέσκο έχει μια συγκεκριμένη εικόνα όταν τοποθετεί τον εαυτό του πρωταγωνιστή. Στον Ρινόκερο έχουμε τον Μπερανζέ που βιώνει μια βαθιά υπαρξιακή αγωνία, χωρίς απάντηση. Βρίσκεται σε μια κοινωνία που καταρρέει. Αν δούμε άλλα έργα, όπως η Φαλακρή Τραγουδίστρια, ο Ιονέσκο ήθελε να σατιρίσει το θέατρο. Ήθελε να το αποδώσει ως κάτι α-νόητο, να ανατινάξει τα θεμέλια του θεατρικού έργου. Αυτή ήταν μια ανατρεπτική κίνηση».

«Τα έργα υπάρχουν για να τα διαβάσει κανείς. Είναι πάντα στη θέση τους. Οι παραστάσεις όμως που τα κάνουν κινούμενη εικόνα, ζωντανή εικόνα, είναι για το σήμερα, για την εκάστοτε εποχή τους, να τοποθετηθούν με μια μορφή στο κοινωνικό status. Η επιθυμία μου να ανεβάσω Ιονέσκο δεν είναι να καυτηριάσω τον φασισμό, το ναζισμό, κάτι που ενέπνευσε τον Ιονέσκο για να γράψει αυτή την αλληγορία. Ο δικός μου ο λόγος, ο δικός μου ο φόβος ξεκίνησε από μια εικόνα που με στοίχειωσε. Σε ένα βαγόνι του τρένου σήκωσα το βλέμμα μου και είδα 6 ανθρώπους διαφορετικής ηλικίας και φύλου να κοιτάζουν όλοι το κινητό τους. Αυτό μου εντυπώθηκε βαθιά.

Οι άνθρωποι σήμερα είναι κολλημένοι σε μια έννοια που ο Γκι ντε Μπορ περιγράφει άριστα με τη φράση “υπάρχω μόνο ως εικόνα, έχω εικόνα άρα υπάρχω”. Ήθελα λοιπόν να ανεβάσω τον Ρινόκερο με αυτή την οπτική γωνία. Γι΄αυτό το έργο ξεκινάει με την κυριαρχή της εικόνας, με την επέμβαση της στη ζωή μας. Η παράσταση όπως την φτιάξαμε θέλει να πει ότι έχουμε τα πάντα ως εικόνα, αλλά στην ουσία δεν έχουμε απολύτως τίποτα. Έτσι καταλήγει. Αυτό είναι μια άποψη πάνω στο έργο, όχι το έργο ατόφιο. Είναι μια προσωπική ματιά. Εγώ σαν σκηνοθέτης επεμβαίνω, υπάρχω και αναπνέω από τα προσωπικά μου βιώματα. Δεν είμαι ένας σκηνοθέτης χαμαιλέων που καταπιάνομαι με πράγματα γενικού ενδιαφέροντος. Θέλω αυτό που κάνω να ενδιαφέρει εμένα».

«Αυτός ο φόβος της βαθιάς μοναξιάς, της επώδυνης μοναχικότητας που δεν έχεις να ακουμπήσεις πουθενά, ούτε φιλίες ούτε ιδεολογίες ούτε ακόμα σε ανθρώπινα συναισθήματα, υπάρχει έντονα στους ανθρώπους που χάνουν την κοινωνικότητά τους. Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να βρίσκονται σε μια κοινότητα, έχουν ανάγκη να ομονοούν σε έναν κοινό στόχο. Είναι ο μεγάλος φόβος της ανυπαρξίας και κρύβεται πίσω από την εικόνα. Όταν αυτό καταρρεύσει, τότε κοιτάμε το απόλυτο κενό».

«Υπάρχει μια πολύ ωραία θεωρία που λέει πως ό,τι φανταζόμαστε, αυτό υπάρχει. Οπότε, έχουμε το δικαίωμα να φανταστούμε αυτό που θέλουμε και να υποθέτουμε. Εξάλλου, αυτά που ξέρουμε είναι τόσα λίγα. Δεν ξέρουμε τίποτα στην ουσία. Σε αυτό θα ήθελα να εστιάσω και σε αυτό που αναφέρατε, τον κόσμο των ονείρων. Ο άνθρωπος περνάει το 1/3 της ζωής του κοιμώμενος. Το έχετε σκεφτεί; Εγώ, όπως τα έχω υπολογίσει, κοιμάμαι συνολικά 20 χρόνια. Ένας ενήλικος άνθρωπος. Σε αυτό το διάστημα του ύπνου έχουν διαμορφωθεί εικόνες, σκέψεις έρωτες, πολλές μορφές συναισθημάτων και πεποιθήσεων. Είναι ένας κόσμος δίπλα στον κόσμο και μας επηρεάζει. Και η τέχνη είναι ένα μέσο, ένας χώρος που φέρνει στην επιφάνεια αυτόν τον κόσμο, έχει τους ανεξερεύνητους και κάποιες φορές ακατανόητους τρόπους της».

«Έχει συμβεί στο παρελθόν να κάνω παράσταση ένα έργο που έχω ασχοληθεί ξανά στο παρελθόν. Μου συνέβη με τις Όρνιθες, με το Κουρδιστό Πορτοκάλι και σε άλλες περιπτώσεις. Υπάρχει μια επιθυμία να ανεβάσεις ξανά τέτοια οικουμενικά έργα, γιατί πάντα σου δίνουν την ευκολία μιας άλλης οπτικής. Σε ορισμένες φορές σου δίνουν την ευκαιρία μιας καλύτερης ανάγνωσης της ίδιας οπτικής που την πρώτη φορά δεν είχες το χρόνο να την απολαύσεις όσο θα ήθελες. Ας πούμε το αρχαίο θέατρο δεν σταματά ποτέ να σου προσφέρει πράγματα. Ακόμα κι αυτός ο ένας δρόμος που έχεις επιλέξει μια φορά. Σκέφτομαι πολλές φορές να φτιάξω μια παράσταση που να είναι της μορφής Έρευνα 1, Έρευνα 2, Έρευνα 3. Να έχει δηλαδή τρεις αναγνώσεις ή υποαναγνώσεις»

«Η αρχαία τραγωδία, η χορεία των αρχαίων έργων ανήκει στο τελετουργικό θέατρο. Κι αυτό είναι ένας χαμένος κρίκος στην Ιστορία της ανθρωπότητας. Γνωρίζουμε ελάχιστα γι΄αυτό, για τους συντελεστές του, για το πώς στηνόταν, για την πηγή της αβύσσου του, γι΄αυτό το βαθύ σκοτάδι που το εμπεριέχει κι εμπεριέχεται. Πρόκειται για μια φόρμα που δεν μπορείς να την αλλάξεις χρησιμοποιώντας τα αρχέγονα υλικά της και γι΄αυτό βλέπουμε παραστάσεις που αποτυπώνονται με σύγχρονο τρόπο. Επειδή, όπως είπαμε και πιο πριν, το έργο είναι εκεί για να το διαβάσει όποιος θέλει. Εμείς που κάνουμε θέατρο αναζητάμε εκείνη την οπτική που φωτίζεται μέσα μας ή που δεν έχει ακόμα φωτιστεί. Και γι΄αυτό καταφεύγουμε σε μια μετα-απεικόνιση του αρχαίου δράματος. Είναι μια μεγάλη κουβέντα αυτή».

«Ο οργανισμός μου κατανοεί ότι ένα έργο που κάνω έχει φτάσει μέσα μου στην ιδανική του μορφή. Έχω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα απ΄αυτή την παράσταση. Στον Ρινόκερο δε μπορώ να συγκρατήσω τα δάκρυα μου τα τελευταία 10 λεπτά. Και έχω δει την παράσταση πολλές φορές. Κάθε φορά όμως καταλήγω να συγκινούμαι βαθιά.

Αυτός ο μονόλογος του Σερβετάλη στο τέλος με ταράζει θεμελιακά. Κι αυτό γιατί ο Άρης μου τον παρουσιάζει με έναν τρόπο που εγώ δεν τον είχα φανταστεί. Αυτό συμβαίνει με τους πολύ μεγάλους ηθοποιούς. Έχουν μια προσωπικότητα απρόσμενη, έναν τρόπο που σε ξαφνιάζει. Καταθέτουν αυτό που ονομάζουμε προσωπικό φως και το κάνουν χωρίς φόβο, με το σώμα και τη διαύγειά τους».

«Το θέατρο σε ρίχνει σε μια ολοκληρωτική φωτιά. Σε μια φωτιά που δεν μπορείς να τη σβήσεις. Πρέπει να μάθεις να ζεις στην κάψα της και να φέρνεις εντός της κόσμους σκοτεινούς, κόσμους τρέλας. Κι αυτούς τους κόσμους να τους μεταμορφώνεις για να φτάσουν στο κοινό με μια ελαφρότητα, με την κάθαρση, ώστε να περάσεις σε αυτούς ένα μήνυμα που δεν μπορούν να το αντικρύσουν στην καθημερινότητά τους. Εμείς οι άνθρωποι του θεάτρου δεν είμαστε συνηθισμένοι άνθρωποι.

Είμαστε άνθρωποι του ονείρου. Επιλέγουμε να βυθιστούμε με διάρκεια και κατ΄εξακολούθηση στις έννοιες του θανάτου, της απώλειας, του παραλογισμένου έρωτα. Είναι καταστάσεις που σε κανονική ροή ζωής δεν αντέχεται και πολλοί μπορεί να καταλήξουν σε κάποιο ίδρυμα. Γι΄αυτό όσοι ασχολούνται με το θέατρο ουσίας πρέπει να έχουν μια τεράστια ψυχική αντοχή και μια βαθιά πιστή».

* Πληροφορίες για τον Ρινόκερο: Θέατρο Κιβωτός, Πειραιώς 115, Γκάζι, 2103427426, Ημέρες και ώρες: Τετάρτη: 20:00
Πέμπτη, Παρασκευή: 21:00
Σάββατο: 18:00 και 21:00
Κυριακή: 20:00, Μέχρι 15/12

Συντελεστές:

Απόδοση κειμένου – Δραματουργική επεξεργασία: Γιάννης Κακλέας
Σκηνικά: Σάκης Μπιρμπίλης, Γιάννης Κακλέας
Κοστούμια: Μαρία Καραπούλιου
Μουσική: Σταύρος Γασπαράτος
Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης
Χορογραφία – Κίνηση: Αγγελική Τρομπούκη
Σχεδιασμός βίντεο: Στάθης Αθανασίου
Βοηθός σκηνοθέτη: Άρης Κακλέας
Γραφίστας: Σάκης Στριτσίδης
Φωτογραφίες: Γιώργος Καλφαμανώλης
Διεύθυνση παραγωγής: Έφη Πανουργιά

Παίζουν οι ηθοποιοί: Άρης Σερβετάλης, Έλλη Τρίγγου, Στέλιος Ιακωβίδης, Ροζαμαλία Κυρίου, Θάνος Μπίρκος, Πάνος Παπαδόπουλος, Αγγελική Τρομπούκη, Κωστής Μπούντας, Αναστασία Στυλιανίδη

** Πληροφορίες για το Chicago: Θέατρο Ολυμπία, Ακαδημίας 59, Αθήνα, Ημέρες & Ώρες: 14-15/11 (previews) 20:30, Από 11/12 μέχρι 11/4 Τετάρτη-Πέμπτη στις 20:30, Παρασκευή στις 21:30

Συντελεστές:

Σκηνοθεσία: Γιάννης Κακλέας
Απόδοση κειμένου: Γεράσιμος Ευαγγελάτος
Χορογραφίες: Chali Jennings
Διεύθυνση Ορχήστρας – Μουσική Διδασκαλία: Αλέξιος Πρίφτης
Σκηνικά: Μανόλης Παντελιδάκης
Κοστούμια: Γιώργος Σεγρεδάκης
Φωτισμοί: Στέλλα Κάλτσου
Artwork: Κωνσταντίνος Γεωργαντάς

Πρωταγωνιστούν:
Νάντια Μπουλέ, Μαρία Διακοπαναγιώτου, Αργύρης Πανταζάρας/Αιμιλιανός Σταματάκης (διπλή διανομή), Μίνως Θεοχάρης, Γιάννης Ποιμενίδης και η Δάφνη Λαμπρόγιαννη.
*Ο Αιμιλιανός Σταματάκης αναλαμβάνει το ρόλο του Billy Flynn τους μήνες Νοέμβριο, Δεκέμβριο, Ιανουάριο ενώ ο Αργύρης Πανταζάρας τους μήνες Φεβρουάριο, Μάρτιο, Απρίλιο.
Συμμετέχουν ακόμα 14 ηθοποιοί-χορευτές και δωδεκαμελής ορχήστρα.