Στην Αθήνα η επέκταση και η αναβάθμιση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου αποτελούν ένα από τα εμβληματικά έργα που εκτελεί το υπουργείο Πολιτισμού. Ομοίως και στον Πειραιά, το Εθνικό Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων διαμορφώνεται ως ένα μοναδικό έργο στην περιοχή της Μεσογείου, αλλά και στο Τατόι ολοκληρώνεται η απόδοση των μουσειακών υποδομών εντός του 2025, με τα έργα αποκατάστασης και ανάπλασης να εξελίσσονται συστηματικά. Παράλληλα, το υπουργείο Πολιτισμού εκτελεί σε όλη τη χώρα έργα που επιβεβαιώνουν ότι ο πολιτισμός αναγνωρίζεται όχι μόνο ως θεματοφύλακας της Ιστορίας, αλλά και ως καταλύτης για την ανάπτυξη και τη βιωσιμότητα.

Στον ορίζοντα, το ζήτημα της επανένωσης των Γλυπτών του Παρθενώνα… Το επικείμενο ταξίδι του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και η συνάντησή του με τον Βρετανό ομόλογό του, Κιρ Στάρμερ, στο Λονδίνο, στις 3 Δεκεμβρίου, στρέφει τη συζήτηση με την υπουργό Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, στο εθνικό μας αίτημα και, φυσικά, στις προκλήσεις του πολιτισμού. 

Το μετρό Θεσσαλονίκης παραδίδεται στους πολίτες, με τα αρχαία να συναντούν τους Θεσσαλονικείς και τους επισκέπτες της συμπρωτεύουσας. Ποιες είναι οι σκέψεις σας σήμερα μετά τις περιπέτειες της υλοποίησης του εμβληματικού αυτού έργου υποδομής;

Είναι εξαιρετικά σημαντικό το γεγονός -μας γεμίζει χαρά και ικανοποίηση- ότι ένα εμβληματικό έργο, με ανυπολόγιστη ευεργετική επίδραση στην ποιότητα ζωής των Θεσσαλονικέων, αποδίδεται στους φυσικούς του κατόχους, ύστερα από δεκαετίες αναμονής. Αισθήματα ευγνωμοσύνης για όλους αυτούς που δούλεψαν για να φτάσουμε στο άνοιγμά του στο κοινό – και ήταν πάρα πολλοί. Αλλά και δικαίωση για όλους όσοι υποστηρίξαμε ότι η λύση, η οποία επιλέχθηκε, με την προσωρινή απόσπαση και την επανατοποθέτηση των αρχαιολογικών ευρημάτων, οδήγησε στην παράδοση του μετρό. Ξέρετε πολύ καλά ότι αυτή η λύση πολεμήθηκε λυσσαλέα, με αντιπαραθέσεις και επιθέσεις που σαφώς εξυπηρετούσαν πολιτικές σκοπιμότητες. Αν δεν είχε εφαρμοστεί η λύση της προσωρινής απόσπασης, θα είχαμε μείνει στα εγκαίνια των ταμείων, τυπωμένων επί μουσαμάδων. 

Με αφορμή την περίπτωση του μετρό Θεσσαλονίκης, η οποία έχει την πρωτιά, καθώς διαθέτει πλέον έναν εκτεταμένο αρχαιολογικό χώρο ενταγμένο στο κέλυφος του σταθμού, όταν αναλάβατε το υπουργείο Πολιτισμού το 2019 σκεφτόσασταν το σήμερα, τα όσα έχετε καταφέρει μέχρι στιγμής να υλοποιούνται, δηλαδή τόσα έργα από τη Θράκη μέχρι την Κρήτη και από το Καστελλόριζο μέχρι τα Γιάννενα;

Αντιμετωπίζω το μέλλον με όραμα, αλλά και σχέδιο. Οσα υλοποιούνται σήμερα, όσα έχουν παραδοθεί, όσα έχουν δρομολογηθεί και όσα προγραμματίζονται έχουν μελετηθεί και σχεδιασθεί με ρεαλισμό και με συγκεκριμένες προβλέψεις κόστους και χρονοδιαγραμμάτων. Σχεδιάσαμε ένα δυναμικό εργαλείο, την Πολιτιστική Χάρτα Ανάπτυξης και Ευημερίας, για κάθε περιφέρεια της χώρας μας, η οποία περιλαμβάνει έργα, δράσεις, μεταρρυθμίσεις. Αυτήν εφαρμόζουμε σε συνεργασία με όλους τους εμπλεκομένους: Την Περιφερειακή και Τοπική Αυτοδιοίκηση, τα ακαδημαϊκά και ερευνητικά μας ιδρύματα, αναπτυξιακούς οργανισμούς και κοινωφελή ιδρύματα. Οσο για το γεωγραφικό σκέλος της ερώτησής σας, τα έργα απλώνονται σε όλη την επικράτεια. Περιορίζομαι στην υπόμνηση ότι η πατρίδα μας είναι διάσπαρτη από μνημεία και ότι η περιφερειακή διάσταση αποτελεί συστατικό στοιχείο των πολιτικών πολιτισμού που εφαρμόζουμε. 

Μπαίνοντας στο 2025 θα μετράμε αντίστροφα για την παράδοση του, επίσης, εμβληματικού έργου στο πρώην βασιλικό κτήμα Τατοΐου; Κάνοντας μια προβολή στο μέλλον, τι θα συναντάει ο επισκέπτης και πώς θα οργανώνεται η λειτουργία του;

Στο Τατόι ολοκληρώνεται, τους επόμενους μήνες, η πρώτη φάση των έργων που αφορά την απόδοση των μουσειακών υποδομών. Το ιστορικό φορτίο του κτήματος συνδυάζεται με τη φυσική ομορφιά της περιοχής. Ενα σημαντικό αποθετήριο σημαντικών έργων τέχνης και ανεκτίμητων τεκμηρίων της νεότερης Ιστορίας μας συνδυάζεται με την ψυχαγωγία, την άθληση, την περιήγηση στη φύση. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα απαιτητικό εγχείρημα, το οποίο προσδίδει στην Αττική έναν σημαντικό πολιτιστικό πόλο, έναν σημαντικότατο αναπτυξιακό πόρο, η λειτουργία του οποίου θα διέπεται από τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης, όπως επιτάσσουν οι ήπιες και αυστηρά οριοθετημένες χρήσεις του. 

Πώς εξελίσσεται το έργο της επέκτασης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου;

Το έργο της επέκτασης, αλλά και της ανακαίνισης του υφιστάμενου κτιρίου-μνημείου του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου προχωρεί χάρη στη δωρεά των Σπύρου και Ντόροθι Λάτση. Οι μελετητές -με επικεφαλής τον D. Chipperfield- προχωρούν την ωρίμανση του έργου, στο πλαίσιο που καθορίζεται από τον νόμο που κύρωσε τη δωρεά. Τα επόμενα βήματα είναι σαφή και, κυρίως, χρηματοδοτικά εξασφαλισμένα. 

Το Εθνικό Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων στον Πειραιά ανοίγει το 2026. Σε ποια φάση βρίσκεται το έργο;

Το έργο προχωρεί εντατικά, με απρόσκοπτη χρηματοδότηση περίπου 100.000.000 ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης. Το κτίριο του «ΣΙΛΟ», στο λιμάνι του Πειραιά, μετασκευάζεται, σύμφωνα με τις πιο σύγχρονες προδιαγραφές, ώστε να μετατραπεί σε Εθνικό Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων. Στόχος μας είναι να αποδοθεί το 2026. Ενα εμβληματικό έργο, όχι μόνο για τον Πειραιά, αλλά και για την Ελλάδα, με την τεράστια ναυτική παράδοση και τον μοναδικό πλούτο της σε ενάλιες αρχαιότητες. 

Το βρετανικό περιοδικό «The Economist» αναφέρει ότι το 2025 θα είναι έτος εξελίξεων για τα Γλυπτά του Παρθενώνα. Είστε αισιόδοξη για την ημέρα της επανένωσης των Γλυπτών στην Αθήνα;

Αν δεν ήμουν αισιόδοξη, δεν θα εργαζόμουν με όλες μου τις δυνάμεις και βάσει της εθνικής στρατηγικής που έχει χαράξει ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης για αυτό το εθνικό μας και παράλληλα οικουμενικό αίτημα. Το «The Economist», έκδοση με υψηλό κύρος και επιρροή, προβαίνει σε μια εκτίμηση. Προσωπικά, πάντοτε απείχα από προβλέψεις, γιατί δεν υπηρετούν την πολιτική μας. Τυχόν πρόωροι πανηγυρισμοί και η εικοτολογία μπορούν και να βλάψουν. Χωρίς να μειώνεται στο ελάχιστο η αισιοδοξία μου, επιμένω να λέω ότι δουλεύουμε μεθοδικά και συστηματικά, σε όλα τα επίπεδα. Το διεθνές κλίμα, όπως και η θέση της βρετανικής κοινής γνώμης, ευνοεί την Ελλάδα. 

Εν όψει του ταξιδιού του πρωθυπουργού στο Λονδίνο τις επόμενες ημέρες και στον βαθμό που μπορείτε να μας αποκαλύψετε, εάν τα Γλυπτά του Παρθενώνα επιστρέψουν στην Αθήνα, ποιους μεγάλους θησαυρούς θα μπορούσε να στείλει η Ελλάδα για να «καλύψει το κενό» στο Βρετανικό Μουσείο; 

Αυτή η συζήτηση είναι και πρόωρη και αλυσιτελής. Οι διοργανώσεις περιοδικών εκθέσεων σε μουσεία του εξωτερικού αποτελούν πάγια και επιτυχημένη πρακτική του υπουργείου Πολιτισμού, στο πλαίσιο της εξωστρέφειας των ιδεών και των αξιών του ελληνικού πολιτισμού, τηρώντας, προφανώς, απαρέγκλιτα το ισχύον θεσμικό πλαίσιο. Σε αυτήν την πεπατημένη θα βαδίσουμε και στην περίπτωση του Βρετανικού Μουσείου. Η βρετανική πλευρά έχει γίνει επανειλημμένα δέκτης της πρόθεσής μας να αναλάβουμε με αυτόν τον τρόπο την «κάλυψη του κενού». 

Από την 1η Απριλίου 2025 περιμένουμε αύξηση στα εισιτήρια των αρχαιολογικών χώρων και μουσείων. Τι απαντάτε στα αρνητικά σχόλια που έχουν ειπωθεί για τη νέα τιμολογιακή πολιτική;

Η τιμολογιακή πολιτική καθορίστηκε από τον Οργανισμό Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων, βάσει καλών πρακτικών, στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, και, κυρίως, ύστερα από εκπόνηση ειδικής μελέτης, η οποία έλαβε υπ’ όψιν τα ισχύοντα διεθνώς. Επί της πρότασης του ΟΔΑΠ, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο γνωμοδότησε, ομοφώνως, θετικά. Σημειώνω ότι οι τιμές των εισιτηρίων παραμένουν σημαντικά χαμηλότερες σε σχέση με το εξωτερικό. Επίσης, επιλέχθηκε η έναρξη της εφαρμογής αρκετούς μήνες μετά την απόφαση της αύξησης των τιμών, ώστε να μην αιφνιδιαστεί κανείς, ούτε οι μεμονωμένοι επισκέπτες ούτε οι τουριστικές επιχειρήσεις. Επισημαίνω ότι η νέα τιμολογιακή πολιτική ακολουθεί τον κοινωνικό χαρακτήρα των πολιτιστικών αγαθών, καθώς προβλέπει -και διευρύνει κατά περίπτωση- τις ειδικές ομάδες κοινού για τις οποίες ισχύει δωρεάν ή μειωμένο εισιτήριο. Οι κατηγορίες αυτές είναι περισσότερες αναλογικά με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Τέλος, να θυμίσω ότι όλα τα έσοδα από τους αρχαιολογικούς χώρους, τα μνημεία και τα μουσεία κατευθύνονται αποκλειστικά σε έργα αποκατάστασης, αναστήλωσης, συντήρησης και ανάδειξής τους. Ετσι, ανατροφοδοτούνται η ενδυνάμωση και η ενίσχυση των πολιτιστικών αγαθών.

 Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζετε στο υπουργείο Πολιτισμού σήμερα;

Ολες οι επιμέρους προκλήσεις συναιρούνται σε μία: Εναν αναπεπταμένο, χωρικά και κοινωνικά, πολιτισμό που να φτάνει σε κάθε γωνιά και να αγγίζει κάθε πολίτη της χώρας. Εναν πολιτισμό που όχι μόνο θα είναι όσο το δυνατόν αυτοδύναμος και αυτοχρηματοδοτούμενος, αλλά παράλληλα μήτρα απασχόλησης και ανάπτυξης. Εναν πολιτισμό που να εκπαιδεύει και να λειτουργεί πολλαπλασιαστικά για τις τοπικές κοινωνίες.