Γράφει ο οικονομόλογος Γιώργος Κουρής

Η ταχύτατη άνοδος των τιμών των καυσίμων θεωρητικά θα μπορούσε να αναχαιτισθεί, εφόσον στη σημερινή αυξημένη τιμή της βενζίνης και του ντίζελ ένα ποσοστό 60% οφείλεται σε υψηλούς επιβαλλόμενους φόρους και ορισμένα τέλη (Εισφορά Ειδικού Λογαριασμού Πετρελαιοειδών, Ειδικό Τέλος Δικαιωμάτων Εκτέλεσης Τελωνειακών Εργασιών και Ανταποδοτικό Τέλος ΡΑΕ). Ο Ειδικός Φόρος Κατανάλωσης (ΕΦΚ), ο οποίος προστίθεται ως ποσό στην τιμή των πετρελαιοειδών, αποκτά πλέον πολιτικό «ρόλο», όπως επίσης και το ύψος του ΦΠΑ. Το ποσό του ΕΦΚ είναι σήμερα 70 λεπτά στο κάθε λίτρο αμόλυβδης βενζίνης και 41 λεπτά στο ντίζελ. Εδώ, βέβαια, υπάρχει και το εξής ανακόλουθο. Ο 24% συντελεστής ΦΠΑ που εφαρμόζεται στις τιμές των καυσίμων και είναι από τους υψηλότερους στην Ε.Ε. εφαρμόζεται και επί του ΕΦΚ. Με άλλα λόγια, τα 70 λεπτά στη βενζίνη επιβαρύνονται με ΦΠΑ και αυξάνονται σε 86,8. Τα 41 λεπτά του ντίζελ κίνησης αυξάνονται λόγω του ΦΠΑ στα 50,8, ενώ το ντίζελ θέρμανσης που έχει ΕΦΚ 28 λεπτά αυξάνεται στα 34,7 ανά λίτρο.

Πρέπει να διευκρινιστεί εδώ ότι ο ΕΦΚ εφαρμόζεται σε όλες τις τιμές των καυσίμων, αλλά και στον καπνό και τα αλκοολούχα ποτά και είναι μια πολιτική που ισχύει σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Η ντιρεκτίβα, δε, από τις Βρυξέλλες θεσπίζει ένα μίνιμουμ ΕΦΚ στην τιμή κάθε προϊόντος επί του οποίου οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών μπορούν να προσθέσουν όποιο ποσό θέλουν. Το ελάχιστο ποσό που επιβάλλει η Ε.Ε. είναι, κυρίως, για λόγους αποφυγής αθέμιτου ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών-μελών.

Στην περίπτωση του ΕΦΚ στον καπνό και τα αλκοολούχα ποτά υπάρχει αιτιολογική βάση, εφόσον πρόκειται για θέμα υγείας και κόστους στο εθνικό σύστημα περίθαλψης. Στον βαθμό που ο φόρος μπορεί να αποτρέψει μερικούς από το να καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες από αυτά τα βλαβερά προϊόντα, δικαιολογείται η αύξησή του. Στην περίπτωση των τιμών της ενέργειας η αιτιολογία της επιβολής του ΕΦΚ είναι αμφιλεγόμενη. Δεν μπορεί να υπάρξει μηχανοκίνητο όχημα ή κινητήρας συσκευής αν δεν χρησιμοποιηθεί ενεργειακό καύσιμο ή ηλεκτρικό. Οποιος έχει πλαισιώσει το βιοτικό του επίπεδο με ένα αυτοκίνητο και ηλεκτρικές συσκευές στο σπίτι είναι παγιδευμένος να καταναλώνει ορυκτά καύσιμα, είτε άμεσα είτε έμμεσα, λόγω του μίγματος που χρησιμοποιεί η ΔΕΗ στην παραγωγή ρεύματος.

Ο άλλος σημαντικός λόγος επιβολής ΕΦΚ στα καύσιμα είναι το οξύ πρόβλημα της ρύπανσης και της κλιματικής αλλαγής. Η εφαρμογή οποιασδήποτε πολιτικής, όμως, προϋποθέτει μακροχρόνιο σχεδιασμό κάθε κυβέρνησης στην προώθηση των ΑΠΕ και γενικότερα των «πράσινων» ενεργειακών επιλογών που υπάρχουν. Φέτος το άμεσο ζητούμενο είναι πώς θα ξεπεράσουμε τον κυκλώνα της ακρίβειας που έχει προκύψει από τις τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου. Προκειμένου να περιορίσει το κόστος παραγωγής η ΔΕΗ διατηρεί σε λειτουργία τους ρυπογόνους λιγνιτικούς σταθμούς σε ποσοστό 16% του μίγματος των χρησιμοποιούμενων καυσίμων. Παράλληλα, όμως, πληρώνει για τα δικαιώματα των ρύπων που επιβάλλονται στον λιγνίτη. Το όφελος, επομένως, στο τιμολόγιο του τελικού καταναλωτή ηλεκτρικού είναι περιορισμένο.

Υπερχρεωμένες χώρες Ε.Ε.

Εφόσον στα ποσά των Ειδικών Φόρων Κατανάλωσης (ΕΦΚ) έχει θεσπιστεί ένα μίνιμουμ από την Ε.Ε., τα όποια υψηλότερα επίπεδα ισχύουν σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα δείχνουν κατά κύριο λόγο τον εισπρακτικό χαρακτήρα του. Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός αυτό, καταρτίσαμε συγκριτικούς πίνακες μεταξύ της Ελλάδας και των άλλων χωρών της ευρωζώνης που είχαν μέχρι το 2021 μεγάλο χρέος και αναγκαστικά πίεση για εξεύρεση εσόδων. Η σύγκριση περιλαμβάνει την Ελλάδα, την Ιταλία, το Βέλγιο, την Πορτογαλία, την Ισπανία και την Κύπρο, όπου εμείς έχουμε το μεγαλύτερο δημόσιο χρέος, γύρω στο 200% του ΑΕΠ, ενώ στο χαμηλότερο άκρο βρίσκεται η Κύπρος με χρέος 104% του ΑΕΠ.

Στον πίνακα 1 παρουσιάζουμε τον ΕΦΚ στην περίπτωση της αμόλυβδης βενζίνης στις χώρες που προαναφέραμε και στον πίνακα 2 τον ΦΠΑ που ισχύει για τη βενζίνη και το ντίζελ κίνησης και θέρμανσης. Η Ελλάδα είναι δεύτερη από πλευράς μεγέθους του ΕΦΚ στην αμόλυβδη μετά την Ιταλία. Η διαφορά αυτή όμως σχεδόν εκμηδενίζεται, γιατί στην Ιταλία ισχύει μικρότερος συντελεστής ΦΠΑ. Σε σύγκριση, βέβαια, με το μίνιμουμ ποσό των 35,9 λεπτών/λίτρο στον ΕΦΚ που προτείνει η Ε.Ε., είμαστε τραγικά πίσω. Πιο ουσιαστική είναι η σύγκριση της Ελλάδας με παρόμοιες οικονομίες, όπως της Πορτογαλίας, της Ισπανίας και της Κύπρου. Βλέπουμε ότι οι τρεις αυτές χώρες εφαρμόζουν χαμηλότερο ΕΦΚ και συντελεστή ΦΠΑ από εμάς, που στην περίπτωση της Κύπρου φτάνει στο 19%. Σε χώρες όπου το διαθέσιμο εισόδημα είναι αρκετά μεγαλύτερο απ’ ό,τι στην Ελλάδα, όπως στην Ιταλία, ο υψηλότερος ΕΦΚ δεν «στραγγαλίζει» το βιοτικό επίπεδο, ενώ στο Βέλγιο ο χαμηλότερος ΕΦΚ, σε συνδυασμό με τα υψηλότερα εισοδήματα, έχει τη χαμηλότερη αρνητική επίδραση στον οικογενειακό προϋπολογισμό. Είναι προφανές, επομένως, ότι ο ΕΦΚ και ο συντελεστής του ΦΠΑ στα καύσιμα δεν είναι εναρμονισμένοι στην Ελλάδα με το ύψος των εισοδημάτων και τη φοροδοτική ικανότητα των Ελλήνων. Αν είχε γίνει προσπάθεια τέτοιας εναρμόνισης, θα έπρεπε ο επιβαλλόμενος ΕΦΚ και ο ΦΠΑ εδώ να ήταν τουλάχιστον όσο στην Κύπρο. Αυτό, βέβαια, προϋποθέτει επανασχεδιασμό της φορολογικής πολιτικής.

Διαφορετική είναι η εικόνα όταν συγκρίνουμε τον ΕΦΚ στο ντίζελ θέρμανσης (πίνακας 3). Η Ελλάδα έχει θεσπίσει έναν μικρό συντελεστή 28 λεπτά στο λίτρο για τους 5 μήνες που η θερμοκρασία τον χειμώνα απαιτεί μεγαλύτερες ποσότητες κατανάλωσης, ενώ παράλληλα επιδοτεί τα χαμηλά εισοδήματα. Από πλευράς ύψους του ΕΦΚ ο χειμώνας στην Ιταλία και την Πορτογαλία είναι αρκετά πιο «ακριβός» απ’ ό,τι στην Ελλάδα. Το πρόβλημα μετριάζεται, όμως, στην περίπτωση της Πορτογαλίας, γιατί εκεί ισχύει συντελεστής ΦΠΑ μόνο 13%.

Αν συγκρίνουμε τη φορολόγηση του ντίζελ θέρμανσης μεταξύ Ελλάδας, Ισπανίας και Κύπρου, θα δούμε ότι η μεν Ισπανία εφαρμόζει ΕΦΚ που είναι γύρω στο 1/3 από αυτόν της Ελλάδας, ενώ η Κύπρος έχει φόρο ακόμα μικρότερο και ίσο με το ένα τέταρτο της Ελλάδας. Το μίνιμουμ τώρα των 2,1 λεπτών ανά λίτρο που προτείνει η Ε.Ε. για το ντίζελ θέρμανσης δεν το πλησιάζει καμία χώρα, αν και για εμάς θα ήταν μια μεγάλη ανακούφιση στον οικογενειακό προϋπολογισμό και θα έβγαζε την κυβέρνηση από τον πονοκέφαλο να εφαρμόζει τη μέθοδο της επιδότησης όπου με τα εισοδηματικά κριτήρια δεν είναι πάντα εύκολο να βρεθούν οι πραγματικά δικαιούχοι.

 Τα έσοδα στη… ζυγαριά

Οι Ειδικοί Φόροι Κατανάλωσης στις τιμές ενέργειας εφαρμόζονται σε όλο το φάσμα των ενεργειακών καυσίμων, αλλά από τη βενζίνη και το ντίζελ τα έσοδα που αντλούνται αποτελούν το 93% του συνόλου. ΕΦΚ, επίσης, επιβάλλεται στο μαζούτ, στην κηροζίνη, στα διάφορα είδη άνθρακα, στο υγραέριο και το φυσικό αέριο. Ούτε το ηλεκτρικό ξεφεύγει, εφόσον εκεί ο ΕΦΚ είναι πέντε ευρώ ανά μεγαβατώρα, με μίνιμουμ προτεινόμενο από την Ε.Ε. ένα ευρώ ανά μεγαβατώρα. Το σύνολο του ΕΦΚ στα ενεργειακά προϊόντα φέρνει σήμερα στα ταμεία του κράτους 4,3 δισ. ευρώ τον χρόνο, ενώ, αν προστεθούν οι ΕΦΚ στον καπνό και τα αλκοολούχα ποτά, τα έσοδα υπερβαίνουν τα 7 δισ.

Διαχρονικά από το 2000 μέχρι σήμερα (πίνακα 4) τα έσοδα από τους ΕΦΚ στα ενεργειακά προϊόντα έχουν ανοδική τάση και πτώσεις, κυρίως, όταν η οικονομία βρίσκεται σε ύφεση. Από την εποχή των Μνημονίων και μετά παρατηρείται ένα άλμα στα έσοδα από τα 2,8 δισ. τον χρόνο στα 4,5 δισ. για τα τρία χρόνια 2010-12 και στη συνέχεια ισορρόπηση σε έσοδα 4,3 δισ. το έτος. Το άλμα την εποχή των Μνημονίων είναι απόδειξη ότι ο ΕΦΚ δεν εξυπηρετεί μόνο λόγους μείωσης της ρύπανσης στην ατμόσφαιρα, αλλά είναι και ένα εισπρακτικό μέσο όταν τα δημόσια ταμεία έχουν ανοίγματα. Πολλοί θα το ονόμαζαν και «επίτευγμα» της εμπειρίας του ΔΝΤ επειδή έχει δουλέψει εισπρακτικά σε άλλες υπερχρεωμένες χώρες. Ας όψονται και οι Ελληνες πολιτικοί που του άνοιξαν την πόρτα γιατί θεώρησαν ότι ήταν η μόνη σωστή λύση για να περιοριστούν τα χρέη μας.

Η υποκινούμενη ακρίβεια από την αύξηση των τιμών ενέργειας έχει φέρει σήμερα στην επικαιρότητα και την επαχθή «ρήτρα αναπροσαρμογής» στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος, με αποτέλεσμα το θέμα του ύψους του ΕΦΚ να είναι ακόμα πιο κυρίαρχο στην πολιτική ατζέντα. Οταν η αξιωματική αντιπολίτευση έχει κάνει… σημαία τον περιορισμό του ΕΦΚ στις τιμές των καυσίμων αυτού στο ελάχιστο επίπεδο που προτείνει η Ε.Ε., η απάντηση είναι μακάρι. Το ερώτημα που γεννάται όμως είναι: Πώς θα καλυφθεί η «τρύπα» στα έσοδα που θα είναι γύρω στο 1 δισ. 750 εκατομμύρια τον χρόνο; Με την πάταξη της φοροδιαφυγής που την κυνηγάμε αναποτελεσματικά εδώ και εβδομήντα χρόνια; Με την αύξηση του φόρου στους πλουσίους που έχουν πολλές δυνατότητες φοροαποφυγής; Με την αύξηση του φορομπηχτικού ΕΝΦΙΑ σε επίπεδα που θα γκρεμίσει τον μοχλό ανάπτυξης που λέγεται οικοδομή; Με τη μείωση των δαπανών και των προσλήψεων στο Δημόσιο; Με την επιστροφή των Rafale στον Εμανουέλ Μακρόν ζητώντας τα λεφτά μας πίσω;

Ο λαϊκισμός με το πόσο μπορεί να μειωθούν άμεσα φόροι όπως ο ΕΦΚ μπορεί να ανέβει σε υψηλά επίπεδα παραλογισμού σήμερα που τα μεσαία και χαμηλά εισοδήματα κυριολεκτικά «καίγονται» από την ακρίβεια. Ο περιορισμός του ΕΦΚ και του ΦΠΑ στα ενεργειακά προϊόντα, προφανώς, πρέπει να είναι από τους σημαντικούς μακροχρόνιους στόχους πολιτικής της σημερινής και των επόμενων κυβερνήσεων. Οι επιδοτήσεις των τιμών προσφέρουν μια παροδική ανακούφιση στα εισοδήματα, αλλά μεταθέτουν το πρόβλημα για αργότερα και καταλήγουν στην επιβολή περισσότερων φόρων. Σήμερα είμαστε αναγκασμένοι να κοιτάξουμε από μηδενική βάση το φορολογικό μας σύστημα, γιατί είναι άδικο σε μεγάλο μέρος του και αποτέλεσμα κυβερνητικών «μπαλωμάτων» κάτω από την πίεση του «μυωπικού» πολιτικού κόστους. Ας δούμε, επιτέλους, προτάσεις και όχι κριτική από όλα τα πολιτικά κόμματα.

Ακολούθησε το eleftherostypos.gr στο Google News και μάθε πρώτος όλες τις ειδήσεις 

Ειδήσεις σήμερα

• Κεφάλαιο κίνηση: Η εκτίναξη στις τιμές των καυσίμων οδηγεί τους Έλληνες στα ΜΜΜ – Τι δηλώνουν στον «Ε.Τ» εκπρόσωποι της αγοράς
• «Πράσινο φως» για επιστροφές 575 έως 12.236 ευρώ στους συνταξιούχους Δημοσίου από τις κρατήσεις ΕΑΣ [πίνακες]
• Οπαδική βία: Κλείνουν όλοι οι σύνδεσμοι μέχρι τις 31 Ιουλίου – Τέλος οι κουκούλες από τα γήπεδα
• Nέα γυναικοκτονία στα Ιωάννινα: Τσακώθηκαν και τη σκότωσε στο ξύλο ο σύζυγός της
• Δολοφονία Μακρή: Στο Εφετείο η υπόθεση της εκτέλεσης του επιχειρηματία – Πρόσωπο με πρόσωπο οι δράστες με τη Καρύδα
• Φωτιά στο πλοίο Euroferry Olympia: Συνεχίζεται η αναζήτηση για τους 10 αγνοούμενους
• Ουκρανία: Ναι λένε Μπάιντεν και Πούτιν στη σύνοδο κορυφής που πρότεινε ο Εμανουέλ Μακρόν