Πριν από μερικές ημέρες ορίστηκε διοικητής της Ειδικής Υπηρεσίας ΔΑΜ ο οικονομολόγος και πρώην γενικός γραμματέας Βιομηχανίας (έως τον Αύγουστο του 2020), Πελοπίδας Καλλίρης. Τη σχετική απόφαση υπέγραψαν ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, και ο αναπληρωτής υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, αρμόδιος για τη ΔΑΜ, Νίκος Παπαθανάσης.

Ο κ. Καλλίρης έχει ήδη ενημερωθεί από τον πρόεδρο της Συντονιστικής Επιτροπής ΔΑΜ, Κωστή Μουσουρούλη, για τα θέματα του Σχεδίου ΔΑΜ.

Σημειώνεται πως η παραπάνω Ειδική Υπηρεσία είναι επιφορτισμένη με τον κεντρικό σχεδιασμό και προγραμματισμό των πολιτικών ΔΑΜ, τη διαχείριση και τον συντονισμό υλοποίησης του αντίστοιχου Σχεδίου και την αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων για τον σκοπό αυτόν εθνικών ή ευρωπαϊκών πηγών χρηματοδότησης. Μεταξύ άλλων:

» Παρακολουθεί και αξιολογεί τις διαδικασίες υλοποίησης των έργων, επενδύσεων και αναπτυξιακών σχεδίων ΔΑΜ και κατευθύνει τους αρμόδιους φορείς για την εφαρμογή, την απλοποίηση και την επιτάχυνση των σχετικών διαδικασιών υλοποίησης.
» Επεξεργάζεται και εισηγείται στον αρμόδιο για θέματα ΔΑΜ υπουργό και στα αρμόδια συλλογικά κυβερνητικά όργανα τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων που ανακύπτουν κατά την εκτέλεση των έργων, επενδύσεων και αναπτυξιακών σχεδίων ΔΑΜ.
» Συντάσσει εκθέσεις υλοποίησης των έργων, επενδύσεων και αναπτυξιακών σχεδίων ΔΑΜ και αναφορές για την επίτευξη των στόχων τους και συντονίζει την επικοινωνία μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων φορέων κ.ά.

Υπενθυμίζεται πως στις 10.12.2021 δημοσιεύτηκε στην «Εφημερίδα της Κυβερνήσεως» ο ν. 4872, ο οποίος αφορά στη Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση και στη ρύθμιση ειδικότερων ζητημάτων απολιγνιτοποίησης. Μέσω αυτού, επιδιώκεται η θέσπιση ενός ολιστικού μοντέλου διακυβέρνησης και συντονισμού των εμπλεκόμενων φορέων, το οποίο θα καλύπτει τα επίπεδα του σχεδιασμού, του προγραμματισμού, της διαχείρισης και της υλοποίησης του Εθνικού Σχεδίου για τη ΔΑΜ.

Αναπτυξιακά εργαλεία

Πρόνοια για τη ΔΑΜ υπάρχει και στα «παραδοσιακά» αναπτυξιακά εργαλεία που έχει στη διάθεσή της η κυβέρνηση. Χαρακτηριστικά επισημαίνεται πως ένα από τα 13 καθεστώτα (Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης) του νέου αναπτυξιακού νόμου αφορά στην ενίσχυση επενδυτικών σχεδίων που υλοποιούνται στις περιοχές των Εδαφικών Σχεδίων Δίκαιης Μετάβασης, που συνοδεύουν το Πρόγραμμα ΔΑΜ.

Στόχος είναι να δοθεί η δυνατότητα στις περιοχές αυτές να αντιμετωπίσουν τις κοινωνικές, εργασιακές, οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της μετάβασης προς μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία και να επιτύχουν ισορροπημένη και βιώσιμη ανάπτυξη.

Παράλληλα, στο νέο ΕΣΠΑ, το τομεακό πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, προϋπολογισμού 1,629 δισ. ευρώ, σε μια οικονομία κλιματικά ουδέτερη στη Δυτική Μακεδονία και την ευρύτερη περιοχή της Μεγαλόπολης, εστιάζει στην αναδιάρθρωση του παραγωγικού συστήματος, στην υποστήριξη του ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και των κοινοτήτων που πλήττονται από την απολιγνιτοποίηση.

Ταυτόχρονα, αποσκοπεί στην άμβλυνση των αρνητικών συνεπειών στο περιβάλλον από την εξόρυξη και την παραγωγή ενέργειας από τον λιγνίτη, στην υγεία και στην ασφάλεια, αλλά και στην πρόληψη της δημιουργίας νέων παραγόντων ρύπανσης.

Μια διακριτή κατηγορία επιλέξιμων περιοχών είναι τα νησιά (Βορείου Αιγαίου, Νοτίου Αιγαίου και Κρήτης), που καλύπτουν τις ενεργειακές τους ανάγκες, κυρίως, από αυτόνομους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με καύσιμο το πετρέλαιο.

Στο ΕΣΠΑ 2021-2027 υπάρχει, ακόμη, το Τομεακό πρόγραμμα «Περιβάλλον – Ενέργεια – Κλιματική Αλλαγή», ύψους 3,607 δισ. ευρώ, το οποίο προωθεί τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), όπως επίσης μέτρα ενεργειακής απόδοσης και μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κ.ά.

Προγράμματα ΟΑΕΔ

Από εκεί και πέρα, κατά την παρουσίαση των νέων προγραμμάτων του ΟΑΕΔ για την απασχόληση κοινοποιήθηκε πως τέσσερα από αυτά που θα υλοποιηθούν το 2022 αφορούν στη μεταλιγνιτική μετάβαση περιοχών όπως η Δυτική Μακεδονία. Χαρακτηριστικά επισημάνθηκε πως ο σχεδιασμός των δράσεων του ΟΑΕΔ συνδέεται με τις κεντρικές προτεραιότητες που έχουν τεθεί για τον πράσινο μετασχηματισμό της οικονομίας και της ηλεκτροπαραγωγής.

Επιπτώσεις

Σε σχέση με τις προκλήσεις που παρουσιάζει το εγχείρημα της ΔΑΜ, μία εκ των βασικότερων έχει να κάνει με την αντιμετώπιση των ευρύτερων οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων και ειδικότερα της ανεργίας, καθώς η απασχόληση στις εν λόγω περιοχές είναι εξαρτημένη από τις λιγνιτικές μονάδες, αλλά και των παράπλευρων απωλειών που σχετίζονται με τη θέρμανση των κατοίκων και το κόστος της ενέργειας.

Επιπρόσθετα, μεγάλη πρόκληση αποτελεί ο μετασχηματισμός του παραγωγικού μοντέλου των περιοχών μετάβασης, μέσα από την υλοποίηση μεγάλων και πρότυπων αναπτυξιακών έργων για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Προς αυτόν τον σκοπό θα συμβάλει η προώθηση των επενδύσεων σε τομείς όπως η «καθαρή» ενέργεια, η βιομηχανία και το εμπόριο, η «έξυπνη» αγροτική παραγωγή, ο βιώσιμος τουρισμός, η τεχνολογία και η εκπαίδευση.

ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΑΠΟΛΙΓΝΙΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

• Είναι η μείωση και, τελικά, η παύση της χρήσης λιγνίτη για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

• Το Σχέδιο της Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης αφορά στις περιοχές της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και του Δήμου Μεγαλόπολης, που εξαρτώνται από την εξόρυξη και τη χρήση του λιγνίτη, αλλά και στις Περιφέρειες Βορείου Αιγαίου, Νοτίου Αιγαίου και Κρήτης, οι οποίες εξαρτώνται, αντίστοιχα, από τη χρήση πετρελαίου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

• Κατά τη μετάβαση προς μια νέα διαφοροποιημένη οικονομία αναμένεται να δημιουργούνται περί τις 6.000 θέσεις εργασίας στη Δ. Μακεδονία και 2.000 στην ευρύτερη περιοχή της Μεγαλόπολης, κυρίως στον κατασκευαστικό τομέα.

• Στο σύνολο των κρατών-μελών της Ε.Ε. λειτουργούν σήμερα 152.000 MW τροφοδοτούμενα με λιθάνθρακα, φαιάνθρακα/λιγνίτη. Λιγότερο του 4% αυτών αντιστοιχεί στα λιγνιτικά MW της ΔΕΗ, τα οποία είναι εγκατεστημένα, κυρίως, στη Δυτική Μακεδονία και σε μικρότερο βαθμό στη Μεγαλόπολη.

• Η κυβέρνηση εξετάζει πρακτικές από τη Γερμανία και την Ισπανία για να ανταποκριθεί στο «στοίχημα» της απολιγνιτοποίησης.