Στιγμές αγωνίας και τρόμου, που έχουν μείνει χαραγμένες στη μνήμη του και τις οποίες περιγράφει ιδιαίτερα γλαφυρά ο πατέρας Θωμάς Συνοδινός, σε μια εκ βαθέων συνέντευξη στο Flash.gr…

– Πρέπει να ήσασταν μικρό παιδί όταν έγινε ο σεισμός το 1956 και ο οποίος ταρακούνησε και την Αμοργό…

Ναι, παιδάκι ήμουν, αλλά θυμούμαι τα πάντα που συνέβησαν τότε.

– Τι ηλικία είχατε;

Επτά χρόνων ήμουν, αλλά τα θυμούμαι όλα πολύ καλά. Ήμουν στο σχολείο, στο δημοτικό.

– Τα θυμάστε ίσως γιατί ήταν ένα πολύ έντονο γεγονός το οποίο σας σημάδεψε με μνήμες έντονες…

Τις έχω ακόμα και σήμερα αυτές τις μνήμες, τώρα αυτές τις μέρες το ζω ακόμα. Γιατί εκείνος βέβαια ήταν ένας τεράστιος σεισμός, ήταν ένας πολύ μεγάλος σεισμός. Ήταν 9 Ιουλίου του 1956 που ξυπνήσαμε το πρωί, περίπου στις πέντε και δέκα. Στην αρχή ακούσαμε μια έντονη βοή και στη συνέχεια άρχισε ο σεισμός, ο οποίος ήταν φοβερός πραγματικά, γιατί απ’ ό,τι θυμούμαι είπαν τότε ότι ήταν περίπου 7,8 της κλίμακας Ρίχτερ. Και βέβαια το φοβερό δεν ήταν μόνο ότι ήταν τόσο μεγάλος σεισμός, ήταν η διάρκειά του, ήταν σεισμός διάρκειας.

Άρχισε λοιπόν αυτή η βοή, άρχισε μετά ο σεισμός ο μεγάλος και καταλαβαίνετε από τη μια, ευτυχώς που ήταν αυτή την ώρα. Γιατί… Επειδή ο πληθυσμός της Αμοργού ήταν αγροτικός τότε, αν ήταν λίγο αργότερα θα ήταν οι άντρες όλοι στις δουλειές, στα χωράφια, στα μεροκάματά τους, στο ψάρεμα, από εδώ κι από εκεί και θα ήταν μόνες οι γυναίκες. Οπότε καταλαβαίνετε ότι ο τρόμος θα ήταν πολύ μεγαλύτερος και για τις γυναίκες και για τα παιδιά.

Εμείς θυμούμαι ότι μας άρπαξε ο πατέρας μου με τη μάνα μου, ήμασταν μικρά παιδάκια και ήμασταν στα κρεβάτια και μας έβγαλαν έξω στην αυλή αμέσως. Επειδή το σπίτι μας ήταν κοντά στο κάστρο της χώρας, έπεσε ένα μέρος του τείχους, αλλά έπεσαν και παλιά σπίτια. Και μάλιστα είχε σηκωθεί ένα χώμα εκεί πέρα, ένας κονιορτός.

Η Αμοργός, παρόλο που το επίκεντρο ήταν στην Αμοργό κοντά, δεν ήταν στη Σαντορίνη, αλλά επειδή εμάς ήταν πέτρα, βράχος (το έδαφος) αν και κράτησε πολύ, τα σπίτια ήταν πετρόχτιστα, ενώ στη Σαντορίνη, που το έδαφος είναι τούφα αυτό που λέμε, το ηφαιστειογενές, ταρακούνησε το νησί και το ισοπέδωσε. Υπήρχαν περίπου 51 νεκροί τότε. Ήταν μία τραγωδία.

– Τι θυμάστε για τα θύματα; Υπήρχαν στο νησί σας;

Μόνο στη Σαντορίνη. Εμείς είχαμε υλικές ζημιές σε κάποια κωδωνοστάσια εκκλησιών, ρηγματώσεις αρκετές σε σπίτια, πολλά προβλήματα. Στο μοναστήρι το οποίο είναι μέσα στο βράχο, αν έχετε υπόψιν σας το μοναστήρι της Χοζοβιώτισσας, ήταν γύρω-γύρω σαν βομβαρδισμένο τοπίο από τα βράχια. Μάλιστα έπεσε ένας βράχος και έκαμε μία μεγάλη τρύπα τότε στο μοναστήρι, την θυμούμαι ακόμα.

– Ακολούθησε τσουνάμι…Το θυμάστε αυτό;

Το θυμούμαι πολύ καλά γιατί μετά φύγαμε και πήγαμε όλοι στην πλατεία και μάλιστα τότε, ο καημένος ο παπάς με την πίστη του βέβαια, μας είπε να μπούμε στην εκκλησία να κάνουμε δέηση. Αντί να μας βγάλει έξω, μας έβαζε μέσα και βεβαίως υπήρχαν μετασεισμοί. Αλλά εκείνη την ώρα ήρθε η γυναίκα ενός ψαρά, ο οποίος αλίευε από την νότια πλευρά της Αμοργού, εκεί όπου είχαν τη βάρκα τους και ήρθε και μας είπε… «Ελάτε να δείτε ένα φοβερό πράγμα. Περπατάς στην Αγία Άννα -έτσι λέγεται εκεί η περιοχή- χιλιόμετρα μέσα έχει φύγει η θάλασσα!»

Οπότε τρέξαμε, μεταξύ αυτών ήμουν και εγώ παιδάκι τότε και είδαμε αυτό το φοβερό πράγμα. Συγκλονιστικό. Είχε τραβηχτεί μέσα η θάλασσα. Όντως φαινόταν ο βυθός για ένα χιλιόμετρο, δύο, δεν μπορώ να το υπολογίσω τώρα μετά από τόσα χρόνια, αλλά μετά που ήρθε το τσουνάμι το μεγάλο, στην νότια ακτή της Αμοργού, ανέβηκε το κύμα στα 25 μέτρα. Ενώ στη βόρεια πλευρά, προς το λιμάνι των Καταπόλων, ανέβηκε γύρω στο ένα μέτρο, ένα μέτρο και είκοσι. Βγήκαν βέβαια οι βάρκες πάνω στην παραλία και μπήκε γύρω στο ένα μέτρο το νερό μέσα στα σπίτια.

– Και παρ’ όλα αυτά δεν υπήρχαν θύματα τότε απ’ το τσουνάμι; Αυτό ήταν ένα θαύμα…

Όχι, όχι, αυτό ήταν θαύμα όντως, δεν υπήρχαν θύματα. Γιατί αφενός μεν η νότια πλευρά είναι όλη ερημική, δεν έχει οικισμούς ούτως ώστε να υπήρχε κόσμος. Ο ψαράς που σας προανέφερα, όταν ένιωσε τον σεισμό σαν κάτι να κατάλαβε και σηκώθηκε αμέσως και έφυγε και ήρθε προς τη χώρα.

Και θυμούμαι ακόμα ότι μετά από μέρες πολλές ακόμα, η περιοχή εκείνη όλη μύριζε ψαρίλα, γιατί τα ψάρια όπως ήρθε η θάλασσα και τραβήχτηκε μετά μέσα και πήγε πάλι στη θέση της, χταπόδια, ψάρια, τα πάντα είχανε εγκλωβιστεί επάνω στα φρύγανα, στα κλαριά κλπ. και μύριζε όλη η περιοχή.

– Τα θυμάστε και μας τα περιγράφετε όλα πολύ γλαφυρά…

Όχι απλώς τα θυμούμαι, θυμούμαι με λεπτομέρειες. Ποιοι πετάχτηκαν έξω, ποιοι βγήκαν με τις νυχτικιές, ποιοι φωνάζανε. Όλα αυτά τα οποία συνέβαιναν είχαν και μία -μέσα στον πανικό εκείνο και στην οδύνη- υπήρχε και μία φαιδρότης, όπως καταλαβαίνετε.

Ένα αξιοσημείωτο ξέρετε είναι ότι από το βράδυ, θυμούμαι ότι τα σκυλιά κλαίγανε. Και θυμάμαι τη μακαρίτισσά τη μάνα μου που έλεγε… «Για όνομα του Θεού κάποιο κακό θα μας βρει. Γιατί κλαίνε οι σκύλοι;»

– Ο τόπος άργησε να ορθοποδήσει τότε;

Κοιτάξτε να δείτε, στη Σαντορίνη ναι. Εγώ πήγα το 1962 στη Σαντορίνη και εν πρώτης αντίκρισα ένα θέαμα που δεν θα το ξεχάσω. Όλες οι γυναίκες ήταν μαυροφορεμένες. Γιατί 51 θύματα… Καταλαβαίνετε ότι ένας θάνατος σ’ ένα μικρό μέρος, σ’ ένα νησί είναι γεγονός. Σκεφτείτε τώρα 51 θάνατοι, μεγάλων, μικρών, παιδιών… Ήταν μια τραγικότητα.

Βεβαίως η Σαντορίνη είχε ισοπεδωθεί. Δεν υπήρχε όρθια εκκλησία, δεν υπήρχε κτήριο. Ελάχιστα κτήρια είχαν μείνει από τα παλιά και είδαν κι έπαθαν για να τα επιδιορθώσουν…Είχε πάει τότε από ό,τι θυμούμαι και ακούγαμε στα ραδιόφωνα, ο Καραμαλής κάτω, ο Βασιλέας ο Παύλος για να δουν τα της ανοικοδομήσεως μετά. Εμείς μείναμε έξω στις σκηνές. Εμείς δεν μείναμε στα τσαντίρια γιατί λίγη ώρα μετά από τον σεισμό, μετά από καμιά ώρα ήρθαν αεροπλάνα του στρατού και έριξαν σκηνές και τρόφιμα και τέτοια πράγματα εκεί που ήταν συγκεντρωμένος ο κόσμος.

Έστησαν τις σκηνές και έμειναν οι κάτοικοι περίπου ένα μήνα στην Αμοργό στις σκηνές, ενάμιση, αν θυμούμαι καλά. Γιατί είχε μετασεισμούς, οι οποίοι βέβαια δεν ήταν της εντάσεως του μεγάλου σεισμού, αλλά οπωσδήποτε ο κόσμος είχε τρομοκρατηθεί και φοβόταν. Πολλά σπίτια είχαν χαρακτηριστεί ακατάλληλα για να μπουν οι άνθρωποι μέσα. Έπρεπε να επισκευαστούν.

Βεβαίως, ήταν μια οδυνηρή κατάσταση εξ ου και τώρα που ακούω για τα τέσσερα ρίχτερ και τεσσεράμισι, φαντάζομαι ότι αυτό είναι «παιχνίδι», δηλαδή το κούνημα που κάνει. Αλλά εμείς οι μεγάλοι που ζήσαμε εκείνο, τώρα μπορούμε να έχουμε την ψυχραιμία. Οι νέοι άνθρωποι όμως που δεν είχαν ζήσει αυτό το πράγμα φοβούνται, και είναι λογικό να φοβούνται.

Αμοργός: Ο φονικός σεισμός μεγέθους 7,3 Ρίχτερ του 1956 [εικόνες & βίντεο]

Ένας από τους πιο καταστροφικούς σεισμούς και ο μεγαλύτερος σε μέγεθος στον ευρωπαϊκό χώρο τον 20ο αιώνα συνέβη στο νησί της Σαντορίνης. Πιο συγκεκριμένα τα ξημερώματα της 9ης Ιουλίου 1956 ένας φονικός σεισμός έπληξε το νησί. Το φαινόμενο μάλιστα συνοδεύτηκε από τσουνάμι ύψους 25 μέτρων το οποίο είχε σαν αποτέλεσμα να προκληθούν καταστροφές.

Το χρονικό της μεγάλης καταστροφής

Το φαινόμενο είχε προειδοποιήσει από το μεσημέρι της προηγούμενης μέρας, της 8ης Ιουλίου, με έναν σεισμό 4,9 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, ο οποίος είχε επίκεντρο το θαλάσσιο τμήμα νότια της Αμοργού. Ωστόσο από αυτή την προειδοποίηση δεν φαίνεται να ανησύχησαν οι κάτοικοι των Κυκλάδων , οι οποίοι συνέχισαν την ημέρα τους σαν όλες τις προηγούμενες.

Την επόμενη μέρα όμως, σε μία ανύποπτη στιγμή για τους κατοίκους της Σαντορίνης, τα ξημερώματα της 9ης Ιουλίου (05:11) εκδηλώθηκε ο κύριος σεισμός όπου αυτή την φορά τα αποτελέσματα ήταν διαφορετικά.

Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις μετρήσεις ο σεισμός ήταν μεγέθους 7,5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ και έντασης 9 βαθμών της κλίμακας Μερκάλι. Η ένταση του σεισμού αποδεικνύεται από τις καταγραφές του Τύπου της εποχής ο οποίος ανέφερε ότι η σεισμική δόνηση ήταν ισοδύναμη με την έκρηξη 10.000 ατομικών βομβών.

Αυτή την «αποφράδα μέρα» για την Σαντορίνη, ο σεισμός άφησε με το πέρασμά του 53 νεκρούς και σοβαρές ζημιές. Αναλυτικότερα, το 35% των σπιτιών καταστράφηκαν ολοσχερώς και το 45% παρουσίασαν τεράστιες ή ελάχιστες ζημιές.

Σε ολοκληρωτικό βαθμό καταστράφηκαν σχεδόν όλα τα δημόσια κτίρια. Επιπρόσθετα, πέραν της Σαντορίνης. σοβαρές βλάβες υπέστησαν τα νησιά Αμοργός, Ανάφη, Αστυπάλαια, Ίος, Πάρος, Νάξος, Κάλυμνος, Λέρος, Πάτμος και Λειψοί.

Η συνολική καταγραφή αναφέρει, καταστροφή 529 σπιτιών, 1.482 έπαθαν σοβαρές βλάβες και 1.750 ελαφρές. Οι τραυματίες ξεπέρασαν τους 100. Ο κύριος σεισμός συνοδεύτηκε από μεγάλο θαλάσσιο κύμα βαρύτητας (τσουνάμι), το ύψους του οποίου άγγιξε τα 25 μέτρα στη νοτιοανατολική ακτή της Αμοργού, τα 20 μ. στη βορειοδυτική ακτή της Αστυπάλαιας, τα 10 μ. στη Φολέγανδρο και ήταν ασθενέστερο σε διάφορες άλλες ακτές του Νοτίου Αιγαίου μέχρι τη Σμύρνη.

Από το τσουνάμι μία γυναίκα έχασε τη ζωή της στην Κάλυμνο, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα της εποχής. Το τσουνάμι εξασθενημένο έφθασε μέχρι την Καλαμάτα και κατέστρεψε πολλές μικρές βάρκες που βρίσκονταν στο λιμάνι.

Ο κρατικός μηχανισμός προσπάθησε να αντιδράσει, χωρίς να έχει προλάβει να συνέλθει από τους προηγούμενους μεγάλους σεισμούς που έπληξαν το 1953 τη Ζάκυνθο, την Κεφαλλονιά και την Ιθάκη.

Η αντίδραση του Κωνσταντίνου Καραμανλή

Ο πρωθυπουργός της χώρας Κωνσταντίνος Καραμανλής αντέδρασε , κηρύσσοντας τη Σαντορίνη σε κατάσταση «τοπικής συμφοράς μεγάλης εκτάσεως» και πραγματοποίησε επίσκεψη στην πληγείσα περιοχή μόλις λίγες μέρες μετά την καταστροφή στις 14 Ιουλίου.

Η βοήθεια και η εσωτερική μετανάστευση

Πολλές ήταν οι χώρες που προσφέρθηκαν ώστε να βοηθήσουν τους σεισμόπληκτους. Ωστόσο να σημειωθεί ότι η Ελλάδα αρνήθηκε βοήθεια από την Μεγάλη Βρετανία, με βασικό λόγο να ήταν πιθανότατα το Κυπριακό, που εκείνη την εποχή βρισκόταν σε έξαρση με την εξέγερση της ΕΟΚΑ. Άλλη μία σημαντική συνέπεια του σεισμού ήταν , η τεράστια εσωτερική μετανάστευση που έλαβε χώρα , καθώς μεγάλο τμήμα του πληθυσμού της Σαντορίνης μετανάστευσε κυρίως στην πρωτεύουσα Αθήνα.