Είμαστε στο 1770, όταν ο Ιωάννης Βλάχος (γνωστός σε όλους ως Δασκαλογιάννης), επιφανής Σφακιανός, κοσμοπολίτης, μορφωμένος και πολυταξιδεμένος, παρασυρμένος από τον πόθο απελευθέρωσης από τον τουρκικό ζυγό, θεωρεί ότι οι διεθνείς συνθήκες επιτρέπουν την κήρυξη επανάστασης στη Μεγαλόνησο.

Η αποτυχημένη επανάσταση των Κρητικών αποτελεί προϊόν των αλυσιδωτών αντιδράσεων που ξεκινούν με την κήρυξη πολέμου μεταξύ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και Ρωσίας. Η ευφυής Αικατερίνη της Ρωσίας επιχειρεί να προσεταιριστεί τους Ελληνες μέσω ενός σχεδίου περί «ανασύστασης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας», για την υλοποίηση του οποίου ζητά από τους ευνοουμένους της, Γκριγκόρι, Αλεξέι και Φίοντορ Ορλώφ, να δημιουργήσουν ένα δίκτυο συνεργατών στη Δυτική και τη Νότια Ελλάδα. Μάλιστα, προκειμένου να δείξει ότι οι προθέσεις της είναι ειλικρινείς, αλλά και για να διασπάσει το μέτωπο αναγκάζοντας τους Τούρκους να αποσύρουν μέρος των δυνάμεών τους από τον Εύξεινο Πόντο, στέλνει τμήμα του ρωσικού στόλου στη Μεσόγειο. Μπορεί το σχέδιο να χαρακτηρίζεται παράτολμο, αλλά καταδεικνύει τη στρατηγική δεινότητά της.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΒΛΑΧΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ

Οταν στη μακρινή από τη Ρωσία Κρήτη φτάνουν οι, ψεύτικες, φήμες ότι η Ρωσία ετοιμάζεται να στείλει στην Πελοπόννησο 10.000 άντρες για να πολεμήσουν τους Τούρκους, πρώτος παρασύρεται από αυτές ο Σφακιανός Ιωάννης Βλάχος. Ο τελευταίος, που γνωρίζει ρωσικά και θαυμάζει τους Ρώσους, προσπαθεί με κάθε τρόπο να πείσει τους συγχωριανούς του πως το «ξανθό γένος» θα τους σώσει από τον τουρκικό ζυγό, ακόμα και με μαντινάδες: «Το Μόσκοβο θα φέρω να τα συντράμει τα Σφακιά, τσοι Τούρκους να ζυγώξου και για την Κόκκινη Μηλιά δρόμο να τώνε δώσου».

Παρότι αρκετοί δεν πείθονται, ο Δασκαλογιάννης φτάνει, τον Σεπτέμβριο του 1769, στην Τεργέστη, όπου με χρήματά του αγοράζει μεγάλο αριθμό όπλων. Επιστρέφοντας στην Κρήτη, προτρέπει τους προκρίτους των Σφακίων να παρακολουθούν τις εξελίξεις, ώστε, όταν οι Ρώσοι εμφανιστούν στην Πελοπόννησο, να συνεργαστούν μαζί τους, με επιθέσεις σε Ρέθυμνο, Χανιά και Ηράκλειο, έχοντας ως στόχο την απελευθέρωση όλου του νησιού.

Παρότι τον Φεβρουάριο του 1770 ο ρωσικός στόλος που φτάνει στη Μάνη αποτελείται μόνο από τέσσερα πλοία, οι Σφακιανοί δεν αποθαρρύνονται. Αποφασίζουν στάση πληρωμών φόρων στους Οθωμανούς και ξεκινούν ένοπλη εξέγερση.

Στις 25 Μαρτίου του ίδιου έτους, μετά τη Θεία Λειτουργία, ο Δασκαλογιάννης κηρύττει την επανάσταση με πανηγυρική ομιλία του στην εκκλησία των Σφακίων, ενώ εν συνεχεία οι κάτοικοι εκδιώκουν τον Οθωμανό απεσταλμένο που ζητά να εισπράξει τον κεφαλικό φόρο. Οι Σφακιανοί, παρά την άρνηση των άλλων επαρχιών του νησιού να βοηθήσουν, συγκεντρώνουν δύναμη 2.000 ενόπλων και ξεκινούν επιθέσεις κατά τουρκικών θέσεων, οι οποίες αρχικά υποχωρούν.

Το αιματοβαμμένο τέλος

Εν τέλει, ο ρωσικός στόλος δεν φτάνει ποτέ στην Κρήτη και την Πελοπόννησο, ενώ η κατάσταση έχει ανατραπεί εις βάρος Ελλήνων και Ρώσων, που εγκαταλείπουν την περιοχή στις 26 Μαΐου 1770, αφήνοντας την Πελοπόννησο πνιγμένη στο αίμα των εξεγερμένων για τα επόμενα δέκα χρόνια.

Εξίσου τραγικές είναι οι εξελίξεις στη Μεγαλόνησο, με τους Κρητικούς να καλούνται να αντιμετωπίσουν μόνοι τους 15.000 Οθωμανούς που φτάνουν στα Σφακιά με στόχο να καταπνίξουν την επανάσταση. Επειτα από έναν μήνα μαχών και ενώ τα περισσότερα χωριά της επαρχίας των Σφακίων έχουν λεηλατηθεί ή πυρποληθεί, γίνεται πλέον φανερό ότι οι Κρητικοί δεν μπορούν να συνεχίσουν τον αγώνα τους. Οι μεγάλες απώλειές τους δεν αναπληρώνονται, σε αντίθεση με τον τουρκικό στρατό που μπορεί να χάνει πολλαπλάσιους άντρες αλλά τους αντικαθιστά με ευκολία.

Οι όροι συνθηκολόγησης είναι παραπάνω από σκληροί για τους Σφακιανούς: Οι φόροι της επαρχίας θα καταβάλλονται στο εξής «κατά κεφαλήν» και όχι «κατ’ αποκοπήν», απελευθέρωση όλων των Οθωμανών αιχμαλώτων, επιβολή αυστηρών περιορισμών στην ανέγερση νέων πύργων και εκκλησιών στην περιοχή, απαγόρευση επαφής με χριστιανικά καράβια που καταπλέουν στα λιμάνια τους, πέρα από την υποχρέωση να συλλαμβάνουν τα πληρώματα και να τα στέλνουν στον Χάνδακα (Ηράκλειο).

Τον Μάιο του 1771 ο Δασκαλογιάννης παραδίνεται στη φρουρά του Φραγκοκάστελου και μεταφέρεται στον Χάνδακα, όπου φυλακίζεται. Παρότι οι Οθωμανοί έχουν διαβεβαιώσει ότι όσοι παραδοθούν δεν θα εκτελεστούν, έναν μήνα μετά, στις 17 Ιουνίου, ο Δασκαλογιάννης δολοφονείται δημόσια στην πλατεία Μεϊντάνι του Ηρακλείου με τον φρικτότερο τρόπο. Τέσσερις πάσσαλοι σχηματίζουν ένα κάθισμα στο οποίο, αφού τοποθετείται, εν συνεχεία ένας γενίτσαρος τον γδέρνει ζωντανό με ξυράφι…

Από την έντυπη έκδοση