Γράφει ο Κωνσταντίνος Μπορδόκας

Οι εφημερίδες παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διοργάνωση των εορταστικών εκδηλώσεων ανά περιοχή, ενώ οι δημοσιογράφοι είναι συχνά μέλη της καρναβαλικής εφορευτικής επιτροπής, χωρίς αυτό όμως να τους «προστατεύει» από την ανελέητη σάτιρα του επαγγέλματος, όπως στην παρέλαση του 1900 στην Πάτρα, όπου καρναβαλικό άρμα περιγράφει τον κλάδο με όχι πολύ τιμητικό τρόπο: «Εσατιρίσθη χθες και η δημοσιογραφία με τρόπον όμως τετριμμένον και γνωστόν. Εις ένα ξύλινο κλουβί είχον κλεισθεί κάμποσοι σκύλοι, εις τους οποίους η πολιτική έριχνε κόκκαλα. Οι σκύλοι αυτοί έφερον τα ονόματα των εφημερίδων των Πατρών και της πρωτευούσης»…

Στα τέλη 19ου με αρχές 20ού αιώνα, Σάββατο και Κυριακή της Αποκριάς οι εφημερίδες αφιερώνουν αρκετές στήλες ή και ολόκληρο το εξώφυλλό τους στη μεγάλη γιορτή, αφού ο κόσμος «διψά» για σάτιρα και γλέντι, με τις ημέρες αυτές να προσφέρουν και τα δύο. Προσιτά και διαχρονικά «θύματα» των πρωτοσέλιδων οι πολιτικοί, που περιφέρονται σε αυτά μασκαρεμένοι από τους γελοιογράφους. Το εορταστικό κλίμα συντηρούν οι σατιρικές εφημερίδες που κυκλοφορούν, αλλά και άλλες που εμφανίζονται αποκλειστικά την ημέρα της Αποκριάς.

Ο ετήσιος αποκριάτικος χορός των δημοσιογράφων αποτελεί μία από τις σημαντικότερες εορταστικές εκδηλώσεις των ημερών, συγκεντρώνοντας την… αφρόκρεμα της πρωτεύουσας. Το 1918 εκδίδεται ο «Φανός των Συντακτών» με στόχο τη διανομή του αποκλειστικά την ημέρα του χορού. Ομως, η τεράστια επιτυχία του «υποχρεώνει» τους εμπνευστές του, αρχικά, σε επανέκδοση τον επόμενο χρόνο και εν συνεχεία στην καθιέρωσή του ως άτυπης εφημερίδας της Αποκριάς.

Την ύλη του 8σέλιδου έως 28σέλιδου «Φανού» κοσμούν κορυφαίοι χρονικογράφοι και γελοιογράφοι της περιόδου, που, βοηθούμενοι από την παιχνιδιάρικη διάθεση των ημερών, δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό. Η θεματολογία περιλαμβάνει σκίτσα και «ειδήσεις» («Παλλαϊκόν συλλαλητήριον συνεκροτήθη χθες την πρωίαν προς εκδήλωσιν της ευγνωμοσύνης των δύο πόλεων εις την ευεργετικήν Εταιρείαν Πάουερ»), ευθυμογραφήματα, παραδοξότητες, αγγελίες («Πολύτεκνος ζητεί χασάπη διά να σφάξει τα μισά του παιδιά»), «ιατρικές» συμβουλές («Η ασθένεια που πάσχετε θα φανερωθεί μετά τον θάνατό σας. Κάνετε, λοιπόν, ολίγη υπομονή μέχρι τότε»), ενώ στο ίδιο κλίμα είναι συχνά και οι διαφημίσεις.

Είναι τόσο μεγάλη η κυκλοφοριακή δυναμική του που στη διάρκεια του Μεσοπολέμου τα έσοδά του γεμίζουν το άδειο Ταμείο Υγείας της δημοσιογραφικής Ενωσης. Την ίδια εποχή, ο εξίσου επιτυχημένος ετήσιος αποκριάτικος χορός της Ενώσεως Συντακτών, οι λαχνοί του οποίου αποτελούν πρόδρομο του μετέπειτα Λαχείου Συντακτών. Ο πρώτος λαχνός του 1932 προσφέρει σπίτι αξίας 200.000 δραχμών, ο δεύτερος οικόπεδο στην περιοχή της, απομακρυσμένης τότε, Ηλιούπολης, ο τρίτος τα… ενοίκια ενός χρόνου, ενώ από τον τέταρτο και κάτω τα δώρα περιορίζονται σε πλήρες σετ ανδρικού ή γυναικείου ντυσίματος, υφάσματα για ράψιμο κοστουμιών, ρόμπες, πιάτα, ανθοδοχείο, ποτά και, φυσικά, αρκετές συνδρομές εφημερίδων και περιοδικών. Η κλήρωση γίνεται στο Θέατρο Ολύμπια τη νύχτα της Αποκριάς, όπου διεξάγεται και ο μεγάλος χορός.

Θεατρική παράσταση

Ο «Φανός» δέχεται το πρώτο μεγάλο χτύπημα από τη δικτατορία Μεταξά, όταν αναγκάζεται να στρέψει τη θεματολογία του σε κοινωνικά θέματα, αφού η σάτιρα της εξουσίας είναι επικίνδυνη και γίνεται μόνο εμμέσως: «Βαδίζετε πάντοτε δεξιά. Να μη συνομιλείτε εις τον δρόμον και να μην κάνετε πνεύμα διά να αποφεύγονται τα δυστυχήματα…». Η εφημερίδα διακόπτει την κυκλοφορία της τη διάρκεια της Κατοχής, αφού, άλλωστε, δεν γίνεται ούτε αποκριάτικος εορτασμός ούτε ο χορός των συντακτών. Ομως, ακόμα και στη μαύρη εκείνη περίοδο η δημοσιογραφική κοινότητα καταφέρνει να περάσει τα μηνύματά της με έναν ιδιαίτερα ευρηματικό τρόπο. Το 1942, αφού οι συντελεστές της εφημερίδας δεν μπορούν να την εκδώσουν, σκέφτονται το ανέβασμά της σε θεατρική παράσταση.

Ετσι, την Αποκριά του 1942 ανεβαίνει στο Θέατρο Κοτοπούλη-Ρεξ η μνημειώδης παράσταση «Ο Φανός των Συντακτών». Το κοινό προμηθεύεται τα εισιτήρια σε ένα μόλις πρωινό, γεμίζει ασφυκτικά το θέατρο και γιορτάζει την Αποκριά βλέποντας μια ξεχωριστή παράσταση διάρκειας σχεδόν τεσσερισήμισι ωρών, χειροκροτώντας συγκινημένο κάθε φορά που το κείμενο περιέχει συγκεκαλυμμένες αναφορές στην ελευθερία. Η επιτυχία της παράστασης, κάτω από την μπότα των κατακτητών, είναι τέτοια, που στην επανάληψή της το 1943 συμμετέχουν σύσσωμα τα κορυφαία ονόματα της θεατρικής και της λυρικής σκηνής, μπαλέτα, χορωδίες, καθώς και ορχήστρα 45 καθηγητών Ωδείων.

Ο «Φανός των Συντακτών» συνεχίζει την κυκλοφορία του μετά την Απελευθέρωση, με την έκδοσή του να μην περιορίζεται την ημέρα της Αποκριάς. Ομως, τίποτα πλέον δεν είναι ίδιο, αφού ανταγωνίζεται πια αντίστοιχες εκδοτικές προσπάθειες, και, κυρίως, μια άλλη εποχή που η αθωότητα της προπολεμικής Αποκριάς αποτελεί παρελθόν.

Ακολούθησε το eleftherostypos.gr στο Google News και μάθε πρώτος όλες τις ειδήσεις 

Ειδήσεις σήμερα

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, ανά πάσα στιγμή στο EleftherosTypos.gr