Η δικτατορία της 4^ης Αυγούστου αποτελεί το τελευταίο “σκαλοπάτι” της οικονομικής και πολιτικής καθίζησης που γνωρίζει ο τόπος την δεκαετία του 30. Η χρεοκοπία του 1932 δεν αποτελεί μόνο οικονομικό μέγεθος αλλά παρασύρει μαζί της μια ολόκληρη εποχή. Το παρωχημένο κοινοβουλευτικό δίπολο βενιζελικών–αντιβενιζελικών αποτελεί πλέον πολιτικό μόρφωμα περασμένων δεκαετιών που δεν απαντά στα προβλήματα της νέας εποχής. Η άσκοπη καταπόνηση της δημοκρατίας σε μικροκομματικές κόντρες οδηγεί σε σταδιακή συρρίκνωση και ατονία των θεσμών και πολιτική αστάθεια.  Το πολιτικό αυτό κενό καλύπτεται από αντικοινοβουλευτικές φωνές, αντιδημοκρατικές αντιλήψεις και πρακτικές με παράλληλη εξύμνηση των “επιτευγμάτων” της ναζιστικής Γερμανίας και της φασιστικής Ιταλίας.

Η αντίστροφη μέτρηση για την δημοκρατική νομιμότητα ξεκινά μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ελευθερίου Βενιζέλου το 1935 που φέρνει πίσω στη χώρα τον βασιλιά Γεώργιο. Τα κοινοβουλευτικά κόμματα προσπαθώντας να διατηρήσουν τις εσωκομματικές ισορροπίες τους αποτυγχάνουν στον σχηματισμό ισχυρής κυβέρνησης, αφήνοντας ελεύθερο έδαφος στον βασιλιά Γεώργιο να παίξει το δικό του “παιχνίδι”. Ο τελευταίος ορίζει ως άνθρωπο–κλειδί των εξελίξεων τον Ιωάννη Μεταξά, εκπρόσωπο ενός μικρού κόμματος με ελάχιστη λαϊκή επιρροή. Παρ’ ότι ο τελευταίος  εκφράζει αντιδημοκρατικές και αντικοινοβουλευτικές αντιλήψεις, αναρριχάται ταχύτατα στα ανώτερα κοινοβουλευτικά αξιώματα, ενώ ενισχύεται από τους μυστηριώδεις θανάτους τεσσάρων κορυφαίων πολιτικών ηγετών μέσα σ’ ελάχιστο χρονικό διάστημα (Ελευθέριος Βενιζέλος. Παναγιώτης Τσαλδάρης, Γεώργιος Κονδύλης, Κωνσταντίνος Δεμερτζής).

Ο Μεταξάς, πιστός στο αντιδημοκρατικό πρόγραμμά του, δείχνει από τις πρώτες κιόλας ημέρες της πρωθυπουργίας του πως αντιλαμβάνεται την εξουσία με την αιματηρή καταστολή της γενικής απεργίας τον Μάιο του 1936 στη Θεσσαλονίκη. Τρεις μήνες μετά, απαλλάσσεται από τον, ανυπόφορο για αυτόν, δημοκρατικό μανδύα ανακηρύσσοντας την δικτατορία της 4^ης Αυγούστου με σαφείς στόχους από το πρώτο του διάγγελμα :   “Προς τούτο ζητώ από πάντας πλήρη πειθαρχία προς το Kράτος, απαραίτητον δια την σωτηρίαν της Eλληνικής κοινωνίας και άνευ της οποίας πειθαρχίας πραγματική ελευθερία δεν δύναται να υπάρξη. Oφείλω όμως να δηλώσω επίσης κατηγορηματικώς ότι οιανδήποτε αντίστασιν κατά του εθνικού τούτου έργου της εθνικής αναγεννήσεως είμαι αποφασισμένος να την εξουδετερώσω δια του τραχυτέρου τρόπου”.