Πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι η κυβέρνηση είχε προγραμματίσει να γίνει σχετική γιορτή και για το λόγο αυτό έξω από τη Βουλή και στη γύρω περιοχή είχε συγκεντρωθεί πολύ κόσμος για να γιορτάσει μαζί με την κυβέρνηση τη μεγάλη αλλαγή. Πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι τα μέλη της κυβερνήσεως και οι πληρεξούσιοι παρευρέθησαν εις την επίσημη δοξολογία που έγινε στον Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών και εν συνεχεία όλοι μετέβησαν πεζοί στο Κοινοβούλιο, γενόμενοι ενθουσιωδώς δεκτοί από το συγκεντρωμένο πλήθος έξω από τη Βουλή. Κατά την έναρξη της συνεδρίασης, διάφοροι πληρεξούσιοι υπέβαλαν διάφορες προτάσεις σχετικά με το αντικείμενο του συζητούμενου σχεδίου ψηφίσματος. Μετά το πέρας των προτάσεων ακολούθησε ψηφοφορία. Στην ψηφοφορία όλοι οι παριστάμενοι, 283 τον αριθμό, ψήφισαν υπέρ του ψηφίσματος, του οποίου το κείμενο είχε ως εξής:

«Περί εκπτώσεως της Δυναστείας και ανακήρυξης της Δημοκρατίας.

Η Δ΄ Συντακτική των Ελλήνων Συνέλευσις, έχουσα προ οφθαλμών τα δεινά που επεσώρευσεν εις το έθνος η Δυναστεία των Γλύξμπουρκ και με την πεποίθησιν ότι μόνον το Δημοκρατικόν Πολίτευμα, το ανταποκρινόμενον προς τον χαρακτήρα του ελληνικού λαού, τας πολιτικάς συνηθείας και την κοινοβουλευτικήν του ανατροφήν, δύναται να ασφαλίσει τας ελευθερίας του και να τον βοηθήσει να προαχθεί ηθικώς, να αναλάβει οικονομικώς και να εξυγιάνει από πάσης απόψεως τον πολιτισμόν του.

• Ψηφίζει
• Κηρύττει οριστικώς έκπτωτον τη Δυναστείαν των Γλύξμπουρκ, στερεί όλα τα μέλη αυτής παντός δικαιώματος επί του θρόνου και της ελληνικής ιθαγένειας και απαγορεύει εις αυτά την εν Ελλάδι διαμονήν.
• Αποφασίζει να συνταχθεί η Ελλάς εις Δημοκρατίαν κοινοβουλευτικής μορφής υπό τον όρον εγκρίσεως της αποφάσεως αυτής υπό του λαού διά Δημοψηφίσματος, ούτινος αι λεπτομέρειαι, περιλαμβάνουσαι τον χρόνον, τον τρόπον της ενεργείας και τας εγγυήσεις της αμερολήπτου διεξαγωγής του, θέλουν κανονισθεί διά Διατάγματος.
• Επιτρέπει την αναγκαστικήν απαλλοτρίωσιν των κτημάτων των ανηκόντων εις τα μέλη της εκπτώτου Δυναστείας. Κτήματα περιέλθοντα εις μέλη της εκπτώτου Δυναστείας εκ δωρεάς του Δημοσίου, δήμων, κοινοτήτων ή νομικών προσώπων ή αποκτηθέντα, ή κατασκευασθέντα δι’ εθνικών εράνων, περιέρχονται αυτοδικαίως άνευ ουδεμίας αποζημιώσεως εις το Δημόσιο ή τους οικείους δήμους, κοινότητες ή νομικά πρόσωπα.
• Ο ναύαρχος Κουντουριώτης θέλει εξακολουθήσει να εκτελεί ως μέχρι τούδε καθήκοντα ρυθμιστού του πολιτεύματος μέχρι συντάξεως του Δημοκρατικού Χάρτου της Ελλάδος».

Οπως ελέχθη, το ψήφισμα έγινε δεκτό από τους 283 πληρεξουσίους, που ήσαν παρόντες στη Βουλή. Στη συνέχεια, μετά την ψηφοφορία, ο πρόεδρος της συνελεύσεως, Κ. Ρακτιβάν, μιλώντας προς τους πληρεξουσίους είπε τα εξής: «Χαιρετίζω την εγκαθίδρυσιν της Ελληνικής Δημοκρατίας ως την ανατολήν μίας νέας εποχής διά την πατρίδα μας και αιθριώτερου μέλλοντος διά τον Ελληνισμόν». Μετά τον πρόεδρο της συνελεύσεως, τον λόγον έλαβε ο πρωθυπουργός Αλ. Παπαναστασίου, ο οποίος πρότεινε όπως η συνέλευση απευθύνει διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό, διά του οποίου, εκτός των άλλων, τον καλούσε σε συνεργασία για το καλό του τόπου και κατέληξε ως εξής: «Είναι ευτυχής σύμπτωσις ότι αι ιστορικαί αυταί αποφάσεις λαμβάνονται την επέτειον της Παλιγγενεσίας. Εις το μέλλον το έθνος την ημέραν του Ευαγγελισμού θα εορτάζει διπλήν ανάστασιν. Η εθνική Συνέλευσις καλεί όλας τας πολιτικάς μερίδας εις ομόνοιαν και συνεργασίαν, προς επούλωσιν των πληγών της πατρίδος, προς δημιουργίαν ενός ανωτάτου ελληνικού πολιτισμού. Το μέλλον της Ελλάδος αποτίθεται αποκλειστικώς εις τας χείρας των Ελλήνων».

Μετά την ανάγνωση του διαγγέλματος, ο πρωθυπουργός, Αλ. Παπαναστασίου, ανακοίνωσε προς τη συνέλευση την απόφαση της κυβερνήσεως για τη χορήγηση αμνηστίας εις τους πολιτικούς καταδίκους της στάσεως του Οκτωβρίου 1923 (Κίνημα Λεοναρδόπουλου – Γαργαλίδη). Τέλος, πρότεινε στη συνέλευση το Δημοψήφισμα να πραγματοποιηθεί την Κυριακή 13 Απριλίου 1924 και να διακόψει η Βουλή τις εργασίες της για 40 ημέρες.

Βέβαια, μετά την ομιλία του πρωθυπουργού, η συνέλευση αποφάσισε τη διακοπή των εργασιών του σώματος επί 40 ημέρες και εξουσιοδότησε την κυβέρνηση στο διάστημα των 40 ημερών να εκδίδει νομοθετικά διατάγματα για θέματα δημοσίας τάξεως και άμυνας και να θέτει σε εφαρμογή τον στρατιωτικό νόμο. Επίσης, η συνέλευση εψήφισε ψηφίσματα για επαναδιορισμό των απολυθέντων από την Επανάσταση ισοβίων και μονίμων δημοσίων υπαλλήλων, μετά το κίνημα Λεοναρδόπουλου – Γαργαλίδη τον Οκτώβριο του 1923. Πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι η κυβέρνηση του Αλ. Παπαναστασίου προέβη εις την αμνηστία, τας χάριτας και τον επαναδιορισμό των δημοσίων υπαλλήλων με στόχο να εξευμενίσει τους βασιλόφρονες για να μετάσχουν στο Δημοψήφισμα.

Μετά τις ανωτέρω ανακοινώσεις έληξε η ιστορική συνεδρίαση και ο πρόεδρος του σώματος, συνοδευόμενος από τα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου και τους πληρεξουσίους, βγήκε στον εξώστη της παλαιάς Βουλής και απευθυνόμενος στο συγκεντρωμένο πλήθος είπε τα εξής: «Η Δ΄ των Ελλήνων Εθνική Συνέλευση εψήφισε σήμερον διά ψήφων 283, διά παμψηφίας, την έκπτωσιν της Βασιλικής Οικογένειας των Γλύξμπουρκ και την ανακήρυξιν της Δημοκρατίας». Μετά τους λόγους του προέδρου της συνέλευσης, το πλήθος ξέσπασε σε χειροκροτήματα και ζητωκραυγές, οι δε παρόντες στρατιωτικοί έβγαζαν τα στέμματα από τα πηλήκια και επιδεικτικά και περιφρονητικά τα πετούσαν στους δρόμους.

Να σημειώσουμε ότι κατά τη συνεδρίαση της 25ης Μαρτίου 1924 δεν εψήφισαν για διάφορους λόγους οι εξής: Ελ. Βενιζέλος, ο οποίος απουσίαζε στο εξωτερικό, Εμμ. Ρέπουλης, ο οποίος ήταν ασθενής και οι Γ. Καφαντάρης, Γ. Παπανδρέου, Εμμ. Τσουδερός, Κ. Ζαβιτσιάνος και Αλ. Μυλωνάς.

Οπως αναφέραμε πιο πάνω, η κυβέρνηση Αλ. Παπαναστασίου είχε εξαγγείλει τη χορήγηση αμνηστίας. Ετσι, δύο ημέρες μετά την ανακήρυξη της Δημοκρατίας, η κυβέρνηση εξέδωσε διάταγμα, διά του οποίου αμνηστεύονταν ιδιώτες και στρατιωτικοί εν αποστρατεία, οι οποίοι είχαν αναμιχθεί στο κίνημα Λεοναρδόπουλου – Γαργαλίδη τον Οκτώβριο του 1923 και εναντίον των οποίων δεν είχαν εκδοθεί καταδικαστικές αποφάσεις. Για όσους είχαν καταδικασθεί εδόθη μόνον χάρις.

Βέβαια, το διάταγμα για την αμνηστία αφορούσε και τον Ιωάννη Μεταξά, ο οποίος δεν είχε καμία εις βάρος του καταδίκη. Ετσι, ο Ι. Μεταξάς, μετά την υπογραφή του διατάγματος, αναχώρησε ατμοπλοϊκώς για την Ελλάδα. Πρώτος σταθμός για τον Ιωάννη Μεταξά ήταν η Κέρκυρα, όπου έφθασε την 4η Απριλίου 1924 και όπου έτυχε ενθουσιώδους υποδοχής, ομοίας της οποίας είχε τύχει και ο Δημήτριος Γούναρης, όταν επέστρεφε στην Ελλάδα από την εξορία το 1920. Βέβαια, το συγκεντρωθέν στην Κέρκυρα πλήθος ζήτησε από τον Ιωάννη Μεταξά να τους μιλήσει. Στην ομιλία του, ο αρχηγός των Ελευθεροφρόνων αναφέρθηκε στους κινδύνους τους οποίους αντιμετώπιζε η Ελλάδα εκ της εσωτερικής διαιρέσεως. Στο τέλος της ομιλίας του παρότρυνε τους Κερκυραίους και τους λοιπούς Επτανησίους να ψηφίσουν σύμφωνα με το εθνικό συμφέρον, χωρίς να υποστηρίζει τη Δημοκρατία ή τη Βασιλεία. Μετά την Κέρκυρα συνέχισε το ταξίδι για τον Πειραιά, όπου έφθασε το πρωί της 6ης Απριλίου, όπου τον ανέμενε πλήθος κόσμου καίτοι είχε ειδοποιήσει ότι δεν ήθελε να τον υποδεχθεί κόσμος. Πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι όταν το καράβι έφθασε στον Πειραιά, προτού αποβιβασθεί, ανήλθαν στο σκάφος στενοί του συνεργάτες, οι οποίοι τον ενημέρωσαν για την κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα. Μετά την ενημέρωση εξήλθε από το σκάφος, όπου μίλησε στο συγκεντρωμένο πλήθος. Βέβαια, η ομιλία του ήταν σύντομη και αποκαρδίωσε τους βασιλόφρονες, διότι στην ομιλία του δεν ανέφερε τίποτε για το βασιλιά και τη Δυναστεία.

Πέραν των ανωτέρω, ο Ι. Μεταξάς δεν αρκέσθηκε στη σιωπή του έναντι της Βασιλείας. Την επομένη της αφίξεώς του στην Αθήνα ζήτησε να συναντηθεί με τον πρωθυπουργό, Αλ. Παπαναστασίου. Η συνάντηση έγινε αμέσως και μυστικά στο σπίτι του εκδότου της μεταξικής εφημερίδας «Χρόνος», στο Παλαιό Φάληρο. Μάλιστα στο Φάληρο ο Αλ. Παπαναστασίου μετέβη με το ιδιωτικό του αυτοκίνητο, το οποίο οδηγούσε ο ίδιος. Εκεί έμεινε συνομιλώντας με τον Ιωάννη Μεταξά περίπου τρεισήμισι ώρες, από τις 3 μ.μ. μέχρι την 6.30 μ.μ. Βέβαια, το τι ακριβώς ελέχθη μεταξύ των δύο πολιτικών ανδρών δεν έγινε γνωστό. Πάντως, περί της συναντήσεως αυτής εγράφησαν στον Τύπο μερικά πράγματα υπό μορφήν ανεξακρίβωτων πληροφοριών. Το μόνον βέβαιο είναι ότι ο Ι. Μεταξάς θα αναγνώριζε το αποτέλεσμα του Δημοψηφίσματος και θα πολιτευόταν στο πλαίσιο του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου