“Είναι δύσκολοι καιροί για την ελευθεροτυπία και τα ανθρώπινα δικαιώματα” λέει ο Αιγύπτιος δικηγόρος και υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Γκαμάλ Άιντ, μιλώντας στην Deutsche Welle. Και συμπληρώνει: “Είναι σήμερα επικίνδυνο να εργάζεσαι ως δημοσιογράφος ή να γράφεις την γνώμη σου σε ένα βιβλίο ή σε μια εφημερίδα”. Ο Γκαμάλ Άιντ δεν αναφέρεται μόνο στην Αίγυπτο αλλά σε όλη την βόρειο Αφρική και τη Μέση Ανατολή.

Και ίσως οι διαπιστώσεις αυτές να αφορούν και τον υπόλοιπο κόσμο σύμφωνα με την οργάνωση Ρεπόρτερ χωρίς Σύνορα. Το 2015 έχασαν τη ζωή τους 110 δημοσιογράφοι, 27 ακτιβιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα και επτά άτομα που είχαν γενική συνεργασία με ΜΜΕ. Η έκθεση της διεθνούς οργάνωσης βασίζεται σε έρευνες σε 180 χώρες.

Από τα κράτη που απασχόλησαν περισσότερο τον περασμένο χρόνο σε θέματα έλλειψης σεβασμού της ελευθερίας του Τύπου ήταν η Τουρκία. Η Deutsche Welle απένειμε φέτος το βραβείο Ελευθερίας του Λόγου στον Τούρκο αρχισυντάκτη Σεντάντ Εργκίν από την εφημερίδα Χουριέτ. Ο εν λόγω δημοσιογράφος, όπως και δεκάδες άλλοι συνάδελφοί του, διώκεται για προσβολή του Τούρκου Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν.

«Φιμώνεται» το Διαδίκτυο

Οι προσπάθειες φίμωσης του Τύπου είναι ποίκιλες και σε πολλά επίπεδα. Στη Σαουδική Αραβία μπλόγκερ διακινδυνεύουν ακόμα και τη ζωή τους απλά και μόνο επειδή εκφράζουν την άποψή τους. Η πιο γνωστή περίπτωση του Ραΐφ Μπατάουι, στον οποίο τον περασμένο χρόνο απονεμήθηκε το βραβείο Ζαχάρωφ ενώ προηγουμένως η Deutsche Welle του είχε απονείμει το πρώτο βραβείο Ελευθερίας του Λόγου.

Ως ανησυχητική περιγράφει την κατάσταση και η Ντούνια Μιγιάτοβιτς , εντεταλμένη για την ελευθερία του Τύπου στον Οργανισμό για την Ασφάλεια και την Συνεργασία στην Ευρώπη. Ανάμεσα σε άλλα, επισημαίνει και η ίδια την καταπίεση που υφίστανται τα μίντια στο διαδίκτυο. “Η παγκοσμιοποίηση των μίντια και η πρόσβαση στην πληροφορία αλλά και οι δημοσιογράφοι – μπλόγκερ προκαλούν μεγάλη νευρικότητα σε πολλές κυβερνήσεις, οι οποίες προσπαθούν να ελέγξουν το διαδίκτυο”.

Εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα τα θετικά παραδείγματα

Οι Ρεπόρτερ χωρίς Σύνορα καταγγέλλουν τον υπέρμετρο έλεγχο του διαδικτύου από τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ. Άλλες χώρες, όπως η Κίνα ή το Ιράν, απαγορεύουν την πρόσβαση των χρηστών σε ιστοσελίδες που δεν είναι της αρεσκείας τους. Τέλος, στην Αφρική, σε πολλές χώρες η κατάσταση χαρακτηρίζεται από “δύσκολη” έως “πολύ σοβαρή”. Το Μπουρούντι για παράδειγμα κατέχει την 156η θέση. “Οι άνθρωποι στο δρόμο φοβούνται να πουν τη γνώμη τους, πολλοί δημοσιογράφοι έπρεπε να εγκαταλείψουν τη χώρα και άλλοι να κρυφτούν” λέει ο Ερίκ Τοπόνα, δημοσιογράφος της Deutsche Welle από το Τσαντ.

Υπάρχουν όμως και θετικά παραδείγματα, όπως αυτό της Τυνησίας, η οποία από την θέση 126 αναρριχήθηκε στην 96η. Στις τελευταίες θέσεις πάντως σταθερά παραμένουν το Σουδάν, το Βιετνάμ, η Κίνα, η Συρία, το Τουρκμενιστάν, η Βόρεια Κορέα και η Ερυθραία.

Στην 89η θέση η Ελλάδα

Σύμφωνα με την έρευνα των Ρεπόρτερ χωρίς Σύνορα , μεταξύ του 2009 και του 2014, η ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα υποχώρησε κατά 56 θέσεις, καταλαμβάνοντας την δεύτερη χαμηλότερη θέση στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το 2014 η Ελλάδα κατατάχθηκε στην 91η θέση ενώ το 2015 βρέθηκε στην 89η θέση.

Η Παγκόσμια Ημέρα Ελευθεροτυπίας μάς υπενθυμίζει τη σπουδαιότητα της προστασίας του θεμελιωδών δικαιωμάτων της ελευθερίας της έκφρασης και της ελευθερίας του Τύπου, όπως κατοχυρώνονται από το άρθρο 19 της Παγκόσμιας Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του ΟΗΕ.