Στις 15 Μαρτίου 1838 ο υπουργός Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαίδευσης Γεώργιος Γλαράκης εισηγείται το Βασιλικό Διάταγμα 980, βάσει του οποίου η 25^η Μαρτίου καθιερώνεται «στο διηνεκές» ως «εθνική εορτή». Αξίζει να σημειωθεί ότι το διάταγμα δεν δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, αλλά μόνο στην εφημερίδα «Φήμη»: «Οθων, ελέω Θεού βασιλεύς της Ελλάδος, επί τη προτάσει της Ημετέρας επί των Εκκλησιαστικών κ.τ.λ. Γραμματείας, θεωρήσαντες ότι η ημέρα της 25ης Μαρτίου, λαμπρά καθ’ εαυτήν εις πάντα Ελληνα διά την εν εαυτή τελουμένην εορτήν του Ευαγγελισμού της Υπεραγίας Θεοτόκου, είναι προσέτι λαμπρά και χαρμόσυνος διά την κατ’ αυτήν έναρξιν του υπέρ της ανεξαρτησίας αγώνος του Ελληνικού Εθνους, καθιερούμεν την ημέραν ταύτην εις το διηνεκές ως ημέραν Εθνικής Εορτής και διατάττομεν την διαληφθείσαν Ημετέραν Γραμματείαν να δημοσιεύση και ενεργήση το παρόν διάταγμα».

Ο πρώτος επίσημος εορτασμός γίνεται μερικές ημέρες μετά, στις 25 Μαρτίου 1838, δεκαεπτά ολόκληρα χρόνια μετά το ξέσπασμα της Επανάστασης. Οι εκδηλώσεις στην πρωτεύουσα ξεκινούν με τη δύση του ηλίου της προηγούμενης ημέρας, όταν ρίχνονται 21 κανονιοβολισμοί -που αντιπροσωπεύουν τη χρονιά της εξέγερσης-από τον Λυκαβηττό, κάτι που επαναλαμβάνεται και την επομένη. Η βάση των πρώτων εκείνων εορταστικών εκδηλώσεων είναι ο καθεδρικός Ναός της Αγίας Ειρήνης στην οδό Αιόλου όπου γίνεται δοξολογία παρουσία του βασιλικού ζεύγους, Οθωνα και Αμαλίας, που είναι ντυμένοι με παραδοσιακές φορεσιές, όλων των αρχών της πόλης και πολλών ξένων επισήμων.

Από τον πρώτο αυτό εορτασμό δεν μπορεί να απουσιάζει η πάνδημη παρουσία των Αθηναίων, που δίνουν το δικό τους χρώμα στην ημέρα, κάτι που περιγράφεται από Γερμανό περιηγητή: «Κατά την τριετή παραμονή μου στην Ελλάδα, δεν έτυχε να ζήσω παρόμοιες σκηνές ενθουσιασμού και διθυραμβικών εκδηλώσεων όπως εκείνη την ημέρα της 25ης Μαρτίου που γιορτάστηκε για πρώτη φορά ως Εθνική Εορτή του Ελληνισμού στην Εκκλησία της Αγίας Ειρήνης στην Αθήνα. Οι Αρβανίτες είχαν κατεβεί με τις σημαίες τους από τα βουνά τους, οι αγρότες της περιοχής έκαναν παρέλαση με τα νταούλια και το ζουρνά τους αθρόοι στην πόλη, οι συντεχνίες με τα λάβαρα των επαγγελμάτων τους άφηναν χαρούμενοι τις μεταξένιες σημαιούλες τους να κυματίζουν στον αέρα».

Η Ακρόπολη και τα δημόσια κτίρια είναι φωταγωγημένα ενώ η θρησκευτική διάσταση της ημέρας δίνεται από έναν εντυπωσιακό τεράστιο σταυρό που σχηματίζουν φανάρια σε μια πλευρά του Λυκαβηττού. Το λαϊκό πανηγύρι ολοκληρώνεται με παρέλαση Αθηναίων και χωρικών στα Παλαιά Ανάκτορα και καταλήγουν σε λαϊκό γλέντι στην πλατεία Κλαυθμώνος. Οι εορτασμοί αυτοί μάλιστα γίνονται αφορμή η πλατεία να ονομαστεί για κάποια χρόνια 25^ης Μαρτίου.

Από την επόμενη κιόλας χρονιά η επέτειος αποκτά έντονη αντι-οθωνική δυναμική. Το 1839 η μέρα παρουσιάζεται από τον Τύπο ως «…σκυθρωπή, κατηφής, ατερπής, άσημος και σιωπηλή», ενώ το 1840 αντιβασιλική ομάδα φοιτητών δεν συμμετέχει στον επίσημο εορτασμό, συγκεντρώνεται στο Ναό της Καπνικαρέας και τελεί το δικό της μνημόσυνο υπέρ των πεσόντων. Πλέον η αντι-οθωνική αντιπολίτευση προσπαθεί να οικειοποιηθεί την επέτειο διοργανώνοντας δικές της εκδηλώσεις, συγκεντρώσεις σε σπίτια και μνημόσυνα πεσόντων.

Η υποβάθμιση της επετείου καταγράφεται με πίκρα και από τον Τύπο της εποχής: «Δεν ηξεύρουμεν διά ποίαν αιτίαν, ενώ η εορτή της 25^ης Μαρτίου είναι η μόνη ήτις ημπορεί να συγκινήση παντός Ελληνος την καρδίαν, δεικνύουσα εις αυτόν την αγανάκτησιν του τιμαλφεστάτου των κτημάτων της ελευθερίας, διατί, λέγομεν, να δείκνυται αδιαφορία και ολιγωρία. Από έτους εις έτος, αντί να συναισθανόμεθα επί μάλλον το ιερόν της εθνικής ταύτης εορτής, να ψυχραινώμεθα εκ τουναντίον το προς αυτήν αίσθημα. Εντός ολίγου καιρού η μνήμη, την οποίαν χρωστώμεν αΐδιον προς τους ήρωάς μας, θα ταφή και αυτή ομού μετά των ήδη φθαρέντων σωμάτων αυτών».

Η σημαντικότερη σύγκρουση της αντι-οθωνικής πτέρυγας με το παλάτι εξελίσσεται στις 25 Μαρτίου 1841, όταν μια ομάδα φοιτητών παρακάμπτει τον επίσημο εορτασμό, που θέλει να γίνεται απλά μια δοξολογία, και διοργανώνει το δικό της. Ετσι, αυτή την ημέρα, δεκάδες φοιτητές, μαθητές και άλλοι αντιμοναρχικοί συγκεντρώνονται στην οικία Μαλανδρίνου, δίπλα στο Μητροπολιτικό Ναό της Αγίας Ειρήνης στην οδό Αιόλου. Στο φωταγωγημένο σπίτι, που έχει ζωγραφιστεί με πατριωτικά θέματα που έχουν αντίστοιχες ονομασίες, όπως «Ο τάφος της τυραννίας», «Η Κρήτη θραύουσα τας αλυσίδας της», οι αντιφρονούντες ετοιμάζουν ένα λιτό δείπνο αφού βρισκόμαστε εν μέσω Μεγάλης Εβδομάδας, όταν δέχονται αιφνίδια επίθεση από δύο ενωμοτάρχες και τέσσερις χωροφύλακες, οι οποίοι σχίζουν τους πίνακες, χτυπούν τους συγκεντρωμένους και συλλαμβάνουν 14 από αυτούς. Αιτιολογία; «Προσβολή της δημοσίας αρχής»… Στη δίκη που ακολουθεί τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς, οι συλληφθέντες αθωώνονται, αλλά η ρήξη μεταξύ των δύο χώρων είναι έκτοτε οριστική.

Τα επόμενα χρόνια οι πολιτικές έριδες πολιτικοποιούν την εθνική επέτειο σε τέτοιο βαθμό, που το 1847 η συζήτηση αφορά στο εάν η επίσημη τελετή πρέπει να γίνει στον τάφο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη ή του Γεωργίου Καραϊσκάκη, αφού οι θανόντες αγωνιστές της Επανάστασης θεωρείται ότι αντιπροσώπευαν διαφορετικούς κομματικούς χώρους… Το 1871 ο εορτασμός της πεντηκονταετηρίδας είναι λαμπρός, ίσως όμως γιατί ταυτίζεται με την ονομαστική εορτή του βασιλιά Γεωργίου Α’ την ίδια ημέρα… Ο εορτασμός του 1875 έχει μια σημαντική ιδιαιτερότητα, αφού τότε έχουμε την πρώτη στρατιωτική παρέλαση, κάτι που θα επαναληφθεί και την επόμενη χρονιά με παρέλαση φοιτητών.

Δύο εθνικές και… έξι δυναστικές επέτειοι

Ελάχιστοι γνωρίζουν ότι το 19^ο αιώνα η 25^η Μαρτίου δεν αποτελεί τη μοναδική επίσημη κρατική εορτή. Κάθε άλλο μάλιστα. Μέχρι την περίοδο της έξωσης του βασιλικού ζεύγους Οθωνα και Αμαλίας, το 1862, στη χώρα εορτάζονται επίσημα δύο εθνικές και έξι δυναστικές εορτές. Στις πρώτες περιλαμβάνονται η 25^η Μαρτίου και η 3^η Σεπτεμβρίου ενώ στις δεύτερες, που είναι πολύ περισσότερες, περιλαμβάνονται οι σημαντικότεροι σταθμοί του βασιλικού ζεύγους στην Ελλάδα: 20ή Μαΐου (άνοδος του Οθωνα στο θρόνο), 18η Σεπτεμβρίου (ονομαστική εορτή του βασιλιά), 25η Ιανουαρίου (η μέρα που αποβιβάστηκε ο νεαρός βασιλιάς στην Ελλάδα), 3η Φεβρουαρίου (η μέρα που έφτασε η Αμαλία στη χώρα), 9η Δεκεμβρίου (γενέθλια Αμαλίας) και 25η Σεπτεμβρίου (ονομαστική εορτή της Αμαλίας).

Είναι τόσες πολλές οι δυναστικές εορτές και φανφάρες έναντι των εθνικών επετείων, που ακόμα και ο φιλομοναρχικός Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος εκφράζει τις αντιρρήσεις του, αναφερόμενος στον εορτασμό της αποβίβασης του Οθωνα στο Ναύπλιο: «Είχε γίνη λόγος να καταργηθή η εορτή αύτη, αφού πέρυσιν ετελέσθη η εικοσιπενταετηρίς αυτής. Αλλά μετ’ ολίγον εθεωρήθη ότι η 25η Ιανουαρίου αναμιμνήσκει γεγονός της του ελληνικού έθνους ιστορίας τοσούτον σπουδαίον, ώστε ήθελεν είναι άτοπον να εξαλειφθή η μνήμη αυτής από του πολιτικού ημών εορτολογίου, οιασδήποτε και αν ηθέλομεν επιχειρήση άλλας εν αυτώ αφαιρέσεις. Τωόντι η χριστιανική ελληνική εθνικότης συνέδεσεν ανέκαθεν αναποσπάστως την έννοιαν της αυτονομίας αυτής μετά της θεσμοθεσίας της βασιλείας∙ δι’ ο η ημέρα καθ’ ην ο βασιλεύς Οθων ήλθε να επισφραγίση τον υπέρ ανεξαρτησίας αγώνα και να συναρμολογήση την επί 380 έτη διαρραγείσαν άλυσιν της ελληνικής μοναρχίας, δεν δύναται να έχη εν τη μνήμη του έθνους ενάμιλλον άλλην ειμή την ιεράν της 25ης Μαρτίου ημέραν. Και αν όλαι αι άλλαι ήθελον εκλείψει από του πολιτικού ημών εορτολογίου, αι δύο όμως εκείναι πρέπει να διατηρηθώσιν».

Η έξωση του βασιλικού ζεύγους δεν σημαίνει κατάργηση των δυναστικών εορτασμών, οι οποίοι δεν καταργούνται και συνεχίζονται με αναφορές σε γεγονότα της ζωής του διάδοχου βασιλικού οίκου της χώρας (γάμοι, γεννήσεις, βαφτίσεις του Γεωργίου Α’ και του διαδόχου Κωνσταντίνου)…

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής 

[dynamic-sidebar id=”post-area-diabaste”]