Γράφουν οι δρ. Αθανάσιος Δρούγος, Γωγώ Κατσέλη, Αθηνά Σούτζου

Οι εμπειρογνώμονες, οι αναλυτές ως και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής έχουν συζητήσει αρκετά το τελευταίο διάστημα για το πώς να ξεμπλοκάρουν τα λιμάνια της Ουκρανίας στη Μαύρη Θάλασσα, με ανταγωνιστικές και ενδιαφέρουσες «ιδέες» που καλύπτουν τη στρατιωτική, διπλωματική και εμπορική σφαίρα. Ολοι έχουν ήδη καταλάβει ότι υπάρχουν λίγες εβδομάδες για να «ξεκλειδώσουν» τα λιμάνια, μεταξύ άλλων και με στρατιωτικά μέσα, για να ξαναρχίσουν οι εξαγωγές σιτηρών, αραβόσιτου, βρόμης, ηλιελαίου κ.ά. Υπάρχουν εναλλακτικές (μη θαλάσσιες) που επιτρέπουν εξαγωγές (π.χ. μέσω των γερμανικών σιδηροδρόμων), αλλά είναι μικρός ο όγκος φορτίου που μεταφέρεται σε σύγκριση με τα λιμάνια.

Μία από τις επιλογές για να ανοίξουν τα λιμάνια και να κινηθούν οι εξαγωγές είναι μέσω ναυτικών νηοπομπών, μια πολύ γνωστή διεθνής πρακτική τόσο ιστορικά όσο και στη σύγχρονη εποχή. Επίσης, θα πρέπει να παρασχεθεί στην Ουκρανία επαρκής αριθμός αντιπλοϊκών πυραύλων και να αναπτυχθούν στις ακτές της ώστε να εγγυηθούν την αποτροπή του ρωσικού Ναυτικού, κάτι που ήδη έχουν αρχίσει να κάνουν οι Βρετανοί, οι Νορβηγοί και οι Δανοί. Ορισμένοι ναυτικοί εμπειρογνώμονες πιστεύουν ότι η ικανότητα της ίδιας της Ουκρανίας να διασφαλίζει και να ελέγχει τα κυρίαρχα ύδατα και τα λιμάνια της πρέπει να αντιμετωπίζεται ως κορυφαία προτεραιότητα και είναι κλειδί για να σπάσει τον ναυτικό αποκλεισμό της Ρωσίας. Η Ουκρανία χρειάζεται μια πειστική ικανότητα άρνησης στη θάλασσα, αλλά για να την αναπτύξει, το Κίεβο θα χρειαστεί συνδρομή από τους στρατηγικούς διεθνείς εταίρους του, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών.

Αλλοι, ωστόσο, έχουν διαφορετική άποψη. Ο Ουκρανός εμπειρογνώμονας Αντρέι Κλιμένκο εκτιμά ότι, με την πάροδο του χρόνου (το αποθηκευμένο σιτάρι της Ουκρανίας θα αρχίσει να σαπίζει αργότερα το καλοκαίρι), η συνέχιση της όποιας επισιτιστικής ασφάλειας θα πρέπει να στραφεί προς τη δημιουργία ενισχυμένης σιδηροδρομικής υποδομής για εξαγωγές, επειδή (δεν αποκλείει) τα «όνειρα» για νηοπομπές ή πολλές συστοιχίες παράκτιων πυραύλων σημαίνουν άρση του ρωσικού αποκλεισμού που δεν είναι βέβαιο ότι μπορεί να υλοποιηθεί ποτέ. Υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει στρατιωτική λύση σε αυτό το πρόβλημα τώρα. Για να λυθεί, ο ρωσικός στόλος της Μαύρης Θάλασσας θα πρέπει να υποστεί βαριές απώλειες.

Παρόμοια απαισιοδοξία επεκτείνεται σε τουλάχιστον ορισμένους κορυφαίους κυβερνητικούς αξιωματούχους στο Κίεβο. Σύμφωνα με τον Ουκρανό υπουργό Εξωτερικών, Ντμίτρο Κουλέμπα, το ΝΑΤΟ είναι μάλλον απίθανο να επιχειρήσει να ξεμπλοκάρει τις εξαγωγές σιτηρών και άλλων τροφίμων της Ουκρανίας με τη βία.

Η Ευρωπαϊκή Ενωση εξετάζει τη δυνατότητα σύστασης ναυτικής αποστολής για την άρση του ρωσικού αποκλεισμού στις εξαγωγές ουκρανικών γεωργικών προϊόντων, ενώ προς στιγμήν το Ηνωμένο Βασίλειο (το οποίο αποχώρησε επίσημα από την Ε.Ε. πέρυσι) δεν έχει άμεσα σχέδια να στείλει πολεμικά πλοία του Βασιλικού Ναυτικού στη Μαύρη Θάλασσα για να διευκολύνουν με αυτόν τον τρόπο την κατάσταση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν πει ουσιαστικά το ίδιο. Η προαναφερθείσα κοινή στάση ΗΠΑ και Ηνωμένου Βασιλείου αντανακλάται και εμφανίζει δυσχέρειες λόγω της γνωστής τουρκικής θέσης, αφού η Αγκυρα προτιμά να συμφωνήσει υπέρ μιας μονομερούς τουρκικής ναυτικής συνοδείας παρά να δει εμπλοκή από ρουμανικά, βουλγαρικά και άλλων κρατών πλοία. Η Αγκυρα απορρίπτει κατηγορηματικά τη συμμετοχή χωρών του ΝΑΤΟ που δεν βρέχονται από τη Μαύρη Θάλασσα, όπως οι ΗΠΑ ή το Ηνωμένο Βασίλειο ή η Γερμανία.

Οι ανθρωπιστικές συνοδείες δεν αποτελούν επίσης λύση όσο οι ρωσικές νάρκες συνεχίζουν να παρασύρονται στη Μαύρη Θάλασσα. Η Γραμματεία του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού/ΙΜΟ έλαβε αναφορές για θαλάσσιες νάρκες που επιπλέουν ελεύθερα στη λεκάνη της Μαύρης Θάλασσας, συμπεριλαμβανομένων των ακτών της Ρουμανίας και της Τουρκίας, ως αποτέλεσμα της συνεχιζόμενης σύγκρουσης στην Ουκρανία. Αυτά τα μη αγκυροβολημένα εκρηκτικά αποτελούν σοβαρή και άμεση απειλή για την ασφάλεια οποιωνδήποτε πληρωμάτων και σκαφών που επιχειρούν στην περιοχή.

Ενα άλλο σημαντικό εμπόδιο είναι ότι ορισμένες έξοδοι λιμένων της Ουκρανίας (ανατολικά και δυτικά της Οδησσού) εμποδίζονται από βυθισμένες φορτηγίδες και γερανούς. Η Ουκρανία δεν διαθέτει τις τεχνικές δυνατότητες για να ανελκύσει αυτά τα πλοία από το βυθό της θάλασσας. Οι περίπλοκες τεχνικές διαστάσεις του τρόπου επίλυσης αυτού του προβλήματος δεν έχουν λάβει ακόμη τη δέουσα προσοχή από τα Μέσα Ενημέρωσης. Ετσι, για να ξεμπλοκαριστούν οι θαλάσσιοι λιμένες, θα πρέπει να εφαρμοστεί ένας συνδυασμός διαφόρων τύπων βασικών μέτρων.

Αυτά θα πρέπει αναμφισβήτητα να περιλαμβάνουν την παροχή στην Ουκρανία επαρκή αριθμό αντιπλοϊκών όπλων, τη σύναψη διευθετήσεων με την Τουρκία για την ανθρωπιστική αποναρκοθέτηση στη Μαύρη Θάλασσα και την εξεύρεση αποτελεσματικών τεχνικών λύσεων για το πώς να ανελκυστούν οι βυθισμένες φορτηγίδες και οι γερανοί από τον πυθμένα της θάλασσας στα λιμάνια. Δεν υπάρχει καμία «ασημένια σφαίρα», αλλά το παράθυρο δράσης κλείνει γρήγορα, ενώ ασκούνται από τα Ηνωμένα Εθνη πιέσεις στη Μόσχα και εντείνονται οι ναυτικές επαφές ανάμεσα σε Τουρκία, Ουκρανία και παρευξείνια κράτη. Πιθανότατα μέσα στις επόμενες εβδομάδες να υπάρξει κινητικότητα…

Ράλι ανόδου για τις τιμές κρέατος και σιτηρών και τον Μάιο

Ιστορικό υψηλό κατέγραψε η τιμή του κρέατος τον Μάιο, ενώ υψηλά παρέμειναν και οι τιμές των σιτηρών, παρά την οριακή πτώση στις παγκόσμιες τιμές των βασικών προϊόντων διατροφής, όπως ανέφερε στη νέα έκθεσή του ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO).

Ο Δείκτης Τιμών Τροφίμων του FAO διαμορφώθηκε στις 157,4 μονάδες τον Μάιο του 2022, σημειώνοντας μείωση 0,6% σε σχέση με τον Απρίλιο. Ωστόσο, ο δείκτης σε ετήσια βάση είναι κατά 22,8% υψηλότερος λόγω της παγκόσμιας ανησυχίας από τις συνέπειες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.

Ειδικότερα, ο Δείκτης Τιμών Κρέατος  βρέθηκε στο υψηλότερο επίπεδο  όλων των εποχών παρουσιάζοντας άνοδο κατά 0,6% τον Μάιο, αν και οι παγκόσμιες τιμές του βοείου κρέατος παρέμειναν σταθερές και οι τιμές του χοιρινού κρέατος μειώθηκαν. Σύμφωνα με τον Οργανισμό, η άνοδος οφείλεται στην απότομη αύξηση των διεθνών τιμών των πουλερικών, αντανακλώντας τις συνεχείς διακοπές της εφοδιαστικής αλυσίδας στην Ουκρανία και τα πρόσφατα κρούσματα γρίπης των πτηνών εν μέσω υψηλής ζήτησης σε Ευρώπη και Μέση Ανατολή.

Αντίστοιχα, ο δείκτης τιμών σιτηρών του FAO αυξήθηκε κατά 2,2% σε σχέση με τον Απρίλιο, με την «κούρσα» να σέρνει το σιτάρι, οι τιμές του οποίου παρουσίασαν άνοδο κατά 5,6% σε έναν μήνα και κατά 56,2% σε ετήσιο επίπεδο. Μάλιστα, η τιμή του είναι μόλις 11% χαμηλότερη από το ιστορικό ρεκόρ του Μαρτίου του 2008, γεγονός που αποδίδεται τόσο στις προβλέψεις για μειωμένη παραγωγή στην Ουκρανία λόγω του πολέμου όσο και στην απαγόρευση εξαγωγών που ανακοίνωσε η Ινδία.

Αντίθετα, ο δείκτης τιμών φυτικών ελαίων μειώθηκε κατά 3,5% από τον Απρίλιο, ωστόσο εξακολουθεί να είναι σημαντικά υψηλότερος από  πέρυσι. Η υποχώρηση των τιμών αφορά κυρίως στα φοινικέλαια, στο ηλιέλαιο, στη σόγια και το κραμβέλαιο, οφείλεται εν μέρει στην άρση της απαγόρευσης εξαγωγής φοινικέλαιου από την Ινδονησία και στην υποτονική παγκόσμια ζήτηση εισαγωγών για σόγια και κραμβέλαια εξαιτίας του αυξημένου κόστους των τελευταίων μηνών.

«Οι περιορισμοί στις εξαγωγές δημιουργούν αβεβαιότητα στην αγορά και μπορούν να οδηγήσουν σε έκρηξη των τιμών και αυξημένη αστάθεια», δήλωσε ο επικεφαλής οικονομολόγος του FAO Máximo Torero Cullen.

Επιπλέον, ο Δείκτης Τιμών Γαλακτοκομικών μειώθηκε επίσης κατά 3,5% τον Μάιο έναντι του Απριλίου. Οι τιμές της σκόνης γάλακτος μειώθηκαν περισσότερο, λόγω της αβεβαιότητας της αγοράς από τα συνεχιζόμενα lockdowns για την COVID-19 στην Κίνα, ενώ οι ισχυρές λιανικές πωλήσεις και η υψηλή ζήτηση από εστιατόρια στο βόρειο ημισφαίριο εμπόδισαν τη σημαντική πτώση των τιμών των τυριών παρά την αποδυναμωμένη παγκόσμια ζήτηση εισαγωγών. Οι τιμές του βουτύρου μειώθηκαν επίσης λόγω της ασθενέστερης ζήτησης.

Στο μεταξύ, και ο Δείκτης Τιμών Ζάχαρης του FAO υποχώρησε κατά 1,1% σε έναν μήνα, καθώς η αύξηση της καλλιέργειας στην Ινδία ενίσχυσε τις προοπτικές παγκόσμιας διαθεσιμότητας. 

Την ίδια ώρα, ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών σε ειδική έκθεσή του αναφέρει οι προοπτικές για την παγκόσμια παραγωγή δημητριακών την περίοδο 2022-2023 είναι δυσοίωνες, για πρώτη φορά μετά από τέσσερα χρόνια, επισημαίνοντας ότι η έλλειψη λιπασμάτων μπορεί να βαθύνει την επισιτιστική κρίση το 2023.

Ειδικότερα, εκτιμά ότι η παραγωγή δημητριακών θα μειωθεί κατά 16 εκατ. τόνους σε σχέση με τα επίπεδα- ρεκόρ του 2021 και θα διαμορφωθεί στους 2,784 δισ. τόνους.

Η μεγαλύτερη μείωση προβλέπεται για τον αραβόσιτο, ακολουθεί το σιτάρι και το ρύζι, ενώ η παραγωγή κριθαριού πιθανότατα θα αυξηθεί.

Τέλος, οριακή μείωση κατά 0,1% αναμένεται όμως και για την παγκόσμια κατανάλωση σιτηρών την περίοδο 2022-2023 στους 2,788 δισ. τόνους, για πρώτη φορά μετά από 20 χρόνια.

Συνομιλίες Πούτιν με την Αφρικανική Ενωση για το μπλόκο στα τρόφιμα

Στην Ουκρανία και στη Δύση επιρρίπτει τις ευθύνες για την επισιτιστική κρίση που ήδη εκτυλίσσεται στην αφρικανική ήπειρο ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος συναντήθηκε χθες με ηγέτες της Αφρικανικής Ενωσης, διαβεβαιώνοντάς τους ότι η Ρωσία δεν μπλοκάρει τις εξαγωγές σιτηρών και τροφίμων. Ο Πούτιν υποδέχτηκε στο θέρετρό του στο Σότσι τον Σενεγαλέζο πρόεδρο και επικεφαλής της Αφρικανικής Ενωσης, Μάκι Σαλ και τον επικεφαλής της Επιτροπής της Ενωσης, Μούσα Φακί Μαχάματ, εν μέσω έντονων ανησυχιών -από τον ΟΗΕ και άλλους Οργανισμούς- ότι ο συνεχιζόμενος πόλεμος απειλεί να προκαλέσει λιμό σε περιοχές της Αφρικής.

Ο ρωσικός στρατός έχει καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της ανατολικής ακτογραμμής της Ουκρανίας και τα πολεμικά πλοία έχουν τον έλεγχο των λιμανιών της Μαύρης Θάλασσας. Η Ρωσία, ωστόσο, κατηγορεί την Ουκρανια και τη Δύση ότι οι κινήσεις τους εμποδίζουν τις ουκρανικές εξαγωγές σιτηρών. Οι χώρες της Αφρικής πλήττονται δυσανάλογα από την επιδεινούμενη επισιτιστική ανασφάλεια, καθώς οι πολεμικές εξελίξεις έχουν εκτοξεύσει τις τιμές των σιτηρών, των λαδιών και των λιπασμάτων.

Η Ρωσία και η Ουκρανία παράγουν σχεδόν το ένα τρίτο των παγκόσμιων σιτηρών, η Ρωσία είναι παίκτης-κλειδί στις εξαγωγές λιπασμάτων και η Ουκρανία είναι βασικός εξαγωγός καλαμποκέλαιου και ηλιέλαιου.

Λεπτομέρειες από τις συνομιλίες του Πούτιν με τους εκπροσώπους της Αφρικανικής Ενωσης δεν έγιναν γνωστές, ωστόσο κατά τις δηλώσεις στον Τύπο ο Πούτιν αναφέρθηκε γενικά στην «επιθυμία της Μόσχας να αναπτύξει δεσμούς με την Αφρική», με την οποία οι εμπορικοί δεσμοί αυξήθηκαν κατά 34% τους πρώτους μήνες του έτους.

Πριν από τη συνάντηση του Σενεγελέζου προέδρου με τον Πούτιν, ο Σαλ συμμετείχε την Τετάρτη στη συζήτηση της Συνόδου Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την επισιτιστική ασφάλεια, λέγοντας στους ηγέτες της Ε.Ε. μέσω βίντεο ότι η έλλειψη εφοδιασμού τροφίμων στην Αφρική ήταν «πολύ σοβαρή και ανησυχητική». Εν τω μεταξύ, η Αφρικανική Ενωση αποδέχτηκε το αίτημα του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι να μιλήσει μέσω βίντεο στην Αφρικανική Ενωση.

ΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΙΜΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ Οργανισμό  Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών 

Πηγή: FAO

Ειδήσεις σήμερα