Γράφει ο Αθανάσιος Ε. Δρούγος*

Για να αντιμετωπίσει την επιθετική και στοχευμένη αντιτρομοκρατική εκστρατεία των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, η Αλ Κάιντα -παρά τις απώλειες- τροποποίησε την οργανωτική δομή, ως και τη στρατηγική της στο AfPak, ενισχύοντας τις βαθιές «ρίζες» της στην εν λόγω χαοτική ζώνη του λεγόμενου Παστουνιστάν για να εξασφαλίσει την επιβίωσή της μετά το 2001.

Μέσω αυτής της επιλογής, η Αλ Κάιντα κατάφερε να επιτύχει τον βασικό στόχο της στην περιοχή -στερώντας την απόλυτη στρατιωτική νίκη των ΗΠΑ επί των Ταλιμπάν-, ενώ σταδιακά συνέδραμε στην επιχειρησιακή επαναφορά του Ισλαμικού Εμιράτου του Αφγανιστάν. Παρά τις πιέσεις των ΗΠΑ, οι Ταλιμπάν δεν διέκοψαν ποτέ τη σχέση τους με την Αλ Κάιντα, κάτι που εκτιμάται ότι θα προκαλέσει σοβαρά προβλήματα, ειδικά τώρα που οι Ταλιμπάν επανήλθαν με εντυπωσιακό τρόπο στην εξουσία στο Αφγανιστάν.

Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, οι συνεχείς και επίμονες ενέργειες του λεγόμενου Παγκόσμιου Πολέμου κατά της Τρομοκρατίας (GWΟT) στην περιοχή Αφγανιστάν-Πακιστάν (AfPak) είχαν ως αποτέλεσμα οι ΗΠΑ να επιτύχουν υπολογίσιμα και καθοριστικά πλήγματα στην Αλ Κάιντα. Ωστόσο, το δίκτυο διατήρησε βαθιές, απόκρυφες «ρίζες» στο τζιχαντιστικό τοπίο του AfPak, εξασφαλίζοντας την επιβίωσή του στην περιοχή. Μετά τις επιθέσεις της Αλ Κάιντα στις 11 Σεπτεμβρίου 2001, οι Αμερικανοί επικεντρώθηκαν κυρίως στην εξουδετέρωση της ηγεσίας της Αλ Κάιντα, ως και στην καταστροφή των δυνατοτήτων και μέσων σχεδιασμού νέων εξωτερικών τρομοκρατικών επιχειρήσεων.

Το πρώτο βαρύ χτύπημα (καθαρά επιχειρησιακό) στην Αλ Κάιντα ήταν η δολοφονία του επιχειρησιακού αρχηγού της, ως και αναπληρωτή του Οσάμα Μπιν Λάντεν, του Μοχάμεντ Ατεφ, σε μία αμερικανική αεροπορική επιδρομή τον Νοέμβριο του 2001 και ενώ ο τότε ιδεολογικός αρχηγός του τρομοκρατικού δικτύου κρυβόταν στα απόκρημνα υψώματα Τόρα Μπόρα. Το πιο πρόσφατο σημαντικό πλήγμα σε επιχειρησιακό υψηλόβαθμο παράγοντα της Αλ Κάιντα ήταν τον Ιούλιο του 2015, όταν ένα αμερικανικό μη επανδρωμένο αεροπλάνο εξόντωσε τον Σάιχ Ομάρ ο Χαλίλ, που διετέλεσε ως υπαρχηγός του νυν εμίρη της Αλ Κάιντα, Αιγύπτιου Αϊμάν Αλ Ζαουαχίρι. Ωστόσο, παρά αυτές, ως και πολλές άλλες τακτικές επιτυχίες στον αντιτρομοκρατικό αγώνα των ΗΠΑ, η Αλ Κάιντα δεν ηττήθηκε καθολικά στο AfPak και το εξτρεμιστικό δίκτυο απολαμβάνει αρκετά σημαντική υποστήριξη στο τοπικό τζιχαντιστικό τοπίο.

Ο στόχος της ανασυγκρότησης θα είναι τώρα σχετικά ευκολότερος με τον νέο έλεγχο του Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν. Για να επιβιώσει μετά την αμερικανική αντιτρομοκρατική επίθεση μετά τη 9/11, η Αλ Κάιντα σχεδίασε έναν μετασχηματισμό στο AfPak, ενισχύοντας τις τοπικές επαφές της στην περιοχή. Με αυτόν τον τρόπο, η Αλ Κάιντα μετέτρεψε την επέμβαση των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν σε μια χρυσή ευκαιρία. Η Αλ Κάιντα στράφηκε από τις παγκόσμιας εμβέλειας τρομοκρατικές επιθέσεις και τις λεγόμενες εξωτερικές επιχειρήσεις σε άλλες ηπείρους στην υποστήριξη πλέον τοπικών τζιχαντιστικών ομάδων σε όλη τη Νότια Ασία.

Αυτή η μετατόπιση στόχων συνέδραμε στην ανθεκτικότητα και επέτρεψε στην Αλ Κάιντα να επιβιώσει όλα αυτά τα δύσκολα χρόνια παρά τα βαριά χτυπήματα που δέχθηκε απ’ τους Αμερικανούς και τους συμμάχους τους. Παρόλο που οι αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ επικεντρώθηκαν στην εξάλειψη της ηγεσίας της Αλ Κάιντα, ως και στην αποτροπή των διεθνικών τρομοκρατικών σχεδίων της, το δίκτυο εδραίωσε τις σχέσεις του με την τοπική τζιχαντιστική σκηνή του AfPak, επικαλούμενο τις αρχές πάνω στις οποίες ιδρύθηκε.

Μετά την επέμβαση των ΗΠΑ το 2001, στο Αφγανιστάν η Αλ Κάιντα «εξαφάνισε» τους μαχητές της σε όλο το AfPak σε μια προσπάθεια να αποφύγει περαιτέρω απώλειες από τις αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ. Αυτή η δομική στελεχιακή αναδιαμόρφωση οδήγησε την Αλ Κάιντα να στηρίζεται όλο και περισσότερο στους τοπικούς συμμάχους για την προώθηση των περιφερειακών της στόχων, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη διαφόρων ομάδων franchise. Η ανθεκτικότητα της Αλ Κάιντα μετά τις μεγα-επιθέσεις της 9/11 στο AfPak προκύπτει από την -όπως την αποκαλώ- τριπλή στρατηγική της περιφερειοποίησης.

1. Η Αλ Κάιντα ενίσχυσε τους Αφγανούς Ταλιμπάν στο να οικοδομήσουν και να αναβαθμίσουν μια σταθερή βάση αντίστασης ενάντια στις ΗΠΑ και τις συμμαχικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ στοχεύοντας στην ενίσχυση των Ταλιμπάν στα χρόνια αμέσως μετά την ξένη επέμβαση στο Χίντου Κους. Για το σκοπό αυτόν, η Αλ Κάιντα βασίστηκε σε έμπιστους Πακιστανούς τζιχαντιστές (συμμάχους της), συμπεριλαμβανομένων των τζιχαντιστών από το Κασμίρ στα Ιμαλάια, ως και των σεκταριστών μαχητών από τη σουνιτική ριζοσπαστική ομάδα Lashkar-e-Jhangvi (LeJ). Αυτοί οι Πακιστανοί τζιχαντιστές ήσαν έντονα αντι-Αμερικανοί και διαφωνούσαν με την καθεστωτική υποστήριξη του Ισλαμαμπάντ στις ΗΠΑ.

Ο δεσμός τους ήταν και είναι πολύ ισχυρός, ενώ οι φυλές των Παστού παρείχαν ασφαλή καταφύγια για τους άνδρες της Αλ Κάιντα στην πακιστανική πλευρά της συνοριακής γραμμής Ντουράντ. Μέσω στρατιωτικής, πολιτικής και οικονομικής υποστήριξης αλλά και μέσω σχέσεων με Αφγανούς και Πακιστανούς τζιχαντιστές, η Αλ Κάιντα κατηύθυνε την αναδιαμόρφωση του αφγανικού πεδίου μάχης. Αυτό βοήθησε την Αλ Κάιντα να αποδείξει την άνευ όρων πίστη της στους Αφγανούς Ταλιμπάν, μια εξυπηρέτηση την οποία επέστρεψαν όταν η Αλ Κάιντα απώλεσε τους θύλακες της στο πακιστανικό Ουαζιριστάν το 2015 και τότε οι Αφγανοί Ταλιμπάν τούς παρείχαν ξανά καταφύγιο στο Αφγανιστάν.

2. Η Αλ Κάιντα οργάνωσε τους Πακιστανούς συνεργάτες της στην πιο φονική απειλή των τζιχαντιστών εναντίον του πακιστανικού κράτους, του γνωστού ως Tehrik-e-Taliban Pakistan (TTP). Το TTP ήταν και είναι η πρώτη γραμμή άμυνας της Αλ Κάιντα στη συγκεκριμένη περιοχή και εξακολουθεί να δηλώνει δημόσια την πίστη του στον Οσάμα Μπιν Λάντεν και την τζιχαντιστική ιδεολογία του. Η Αλ Κάιντα διατηρεί επιρροή στο TTP, όπως αποδεικνύεται και από τον κρυφό ρόλο της στη διαδικασία επανένωσης του TTP το 2020. Παρόλο που το TTP έχει περιορίσει τις δραστηριότητές του μέσα στο πακιστανικό έδαφος (τα τελευταία χρόνια), εντούτοις απηχεί την παγκόσμια ατζέντα των τζιχαντιστών της Αλ Κάιντα σε τοπικό-περιφερειακό επίπεδο.

Το τρίτο σημαντικό επίτευγμα της Αλ Κάιντα στο AfPak ήταν η καθιέρωση του περιφερειακού franchise το 2014, με τη σύσταση της Αλ Κάιντα στην Ινδική Υποήπειρο (AQIS) να απαρτίζεται από πακιστανικά στελέχη που στρατολογήθηκαν μετά τη 9/11. Η ανώτατη ηγεσία της Αλ Κάιντα επέλεξε αυτά τα πακιστανικά στελέχη και τα κατέστησε επιχειρησιακά. Αυτό ενίσχυσε περαιτέρω την Αλ Κάιντα να καμουφλαριστεί στην περιοχή, αφού τα στελέχη του AQIS είναι δύσκολο να εντοπιστούν μεταξύ των χιλιάδων τζιχαντιστών που δραστηριοποιούνται στο αφγανικό πεδίο μάχης.

Μέσω αυτής της στρατηγικής η Αλ Κάιντα μετέφερε σταδιακά τους ανθρώπινους πόρους της από διασυνοριακές- διακρατικές επιθέσεις, σε μία πραγματική στελεχιακή ενίσχυση της εξέγερσης των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν. Τα μέσα ενημέρωσης της Αλ Κάιντα, οι στρατιωτικοί της σύμβουλοι, ως και οι ανταρτοπόλεμοι από το Ουαζιριστάν παρείχαν τα τελευταία δέκα χρόνια προηγμένη εκπαίδευση στους Αφγανούς Ταλιμπάν. Η Αλ Κάιντα ανέπτυξε ευέλικτα τους Πακιστανούς συμμάχους της, καθώς και τους συνεργάτες της στο να είναι ικανοί να πολεμήσουν παράλληλα με τις κανονικές μονάδες των Ταλιμπάν που επιχειρούσαν τα τελευταία χρόνια στο Αφγανιστάν. Αυτή η στρατηγική πέτυχε τελικά στον βασικό της στόχο στην περιοχή – να στερήσει από τις ΗΠΑ τη στρατιωτική νίκη επί των Ταλιμπάν και να οδηγήσει στην πρόσφατη αποκατάσταση της κυριαρχίας των Ταλιμπάν στη χώρα (συνεπικουρούμενη και από την εσφαλμένη απόφαση του Τραμπ να μειώσει κάθετα τον αριθμό των Αμερικανικών δυνάμεων).

Παρά τις πολύπλευρες πιέσεις των ΗΠΑ στις περσινές ειρηνευτικές συνομιλίες στην Ντόχα του Κατάρ, οι Ταλιμπάν απέφυγαν να δώσουν οποιαδήποτε υπόσχεση για το αν θα αρνηθούν χώρο στην Αλ Κάιντα στο μέλλον. Αυτή η θέση παρατηρήθηκε επίσης και στην πρόσφατη συνέντευξη σε αφγανικό τηλεοπτικό δίκτυο του εκ των ηγετών των Ταλιμπάν, Aμίρ Χαν Μουτάκι. Οταν ρωτήθηκε για τις μελλοντικές επιλογές των Ταλιμπάν σχετικά με την Αλ Κάιντα, ο Μουτάκι είπε ότι οι Ταλιμπάν δεν πρόκειται ποτέ να διακόψουν σχέσεις με την Αλ Κάιντα για χάρη των ΗΠΑ. Η συμφωνία της Ντόχα δεν υποχρεώνει στους Ταλιμπάν να διακόψουν τις σχέσεις τους με την Αλ Κάιντα (γραπτώς).

Σύμφωνα με τον εκ των ηγετών των Ταλιμπάν Μουτζαχίντ, η μόνη υπόσχεση των Ταλιμπάν είναι ότι δεν θα επιτρέψουν κανέναν να χρησιμοποιήσει το αφγανικό έδαφος κατά των ΗΠΑ και των συμμάχων τους. Ομως πολλοί αμφιβάλλουν για το τι θα απαγορεύσουν και τι θα επιτρέψουν οι Ταλιμπάν. Οι πιο πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι από το έδαφος του Αφγανιστάν θα υπάρξουν πολλές εκπλήξεις στο μέλλον…

Ο πρόεδρος Μπάιντεν στην πρόσφατη δήλωσή του σχετικά με την αποχώρηση των Αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν είπε ότι ο βασικός στόχος των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν ήταν να εκτελέσουν τον Μπιν Λάντεν και να εξαλείψουν της ικανότητα της Αλ Κάιντα να πραγματοποιήσει νέες επιθέσεις στις ΗΠΑ. Ο Μπιν Λάντεν εκτελέστηκε εδώ και δέκα χρόνια από τις Ειδικές Δυνάμεις των ΗΠΑ στο Αμπονταμπάντ του Πακιστάν, αλλά η Αλ Κάιντα επιβίωσε και παραμένει υπολογίσιμη και στις δύο περιοχές της γραμμής Ντουράντ.

Η Αλ Κάιντα πλέον δεν χρειάζεται το Αφγανιστάν για την οποιαδήποτε επίθεση εναντίον των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, αφού έχει προπύργια σε όλη την περιοχή, αλλά αν οι Ταλιμπάν παραγάγουν πάλι ασφαλή χώρο, πολιτική κάλυψη, ως και βάσεις εκπαίδευσης στο Αφγανιστάν δεν θα βρισκόμαστε μακριά από νέες καταστροφικές επιθέσεις κατά της Δύσης. Η σιωπή του τρομοκρατικού δικτύου καθώς τα αμερικανικά στρατεύματα αποσύρονται από την Καμπούλ και οι Ταλιμπάν επανέρχονται στην εξουσία δεν αποκλείει διάφορα επεισόδια…, ενώ μπορεί πιθανότατα να σηματοδοτήσει την αρχή μιας νέας εποχής για την Αλ Κάιντα.

*Ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος είναι Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου 

H αναδημοσίευση του παραπάνω άρθρου ή μέρους του επιτρέπεται μόνο αν αναφέρεται ως πηγή το ELEFTHEROSTYPOS.GR με ενεργό σύνδεσμο στην εν λόγω καταχώρηση.

Ακολούθησε το eleftherostypos.gr στο Google News και μάθε πρώτος όλες τις ειδήσεις 

Ειδήσεις σήμερα

• Ανεμβολίαστο ακόμη το 20% του προσωπικού στα νοσοκομεία – Τα στοιχεία για γιατρούς, νοσηλευτές και διοικητικούς
• Καιρός: Έκτακτο δελτίο επιδείνωσης από την ΕΜΥ – Πού και πότε αναμένονται καταιγίδες και χαλάζι
• Μητσοτάκης – Ερντογάν: Ελλάδα και Τουρκία δεν θα γίνουν αποθήκες προσφύγων
• ΕΟΔΥ: Πού θα γίνονται σήμερα Σάββατο (21/8) δωρεάν rapid test