Γράφει ο Λυκούργος Χατζάκος

Καλλιεργούντο προσδοκίες και οι Κούρδοι, ελάμβαναν υποσχέσεις, οι οποίες ποτέ δεν ευοδώθηκαν. Παρέμεναν πάντοτε ως μειονοτικές ομάδες στα εδάφη της Τουρκίας, του Ιράκ, του Ιράν και της Συρίας. Πάνω από 70 εκμ. Κούρδοι ήσαν υποχρεωμένοι να ζουν υπό καθεστώς καταπίεσης και περιορισμών στα δικά τους εδάφη, τα οποία διαμοιράσθηκαν στις προαναφερόμενες χώρες, τα τελικά σύνορα των οποίων διευθέτησε οριστικά, η Συνθήκη της Λωζάννης, μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την δημιουργία της Τουρκίας.

Είναι γνωστή η κατάσταση των Κούρδων στην Τουρκία· οι Κούρδοι στο Ιράκ αγωνίζονταν για χρόνια και πλήρωσαν με ποταμούς αίματος την αυτονομία τους, αφού, βέβαια, χρειάστηκε η Χαλέπσα και οι εκατοντάδες απώλειες αμάχων, από τα χημικά όπλα του καθεστώτος Σαντάμ. Το δεσποτικό καθεστώς της Συρίας και οι θεοκράτες της Τεχεράνης, είχαν εφαρμόσει ασφυκτικό κλοιό στις περιοχές των Κούρδων και παρά τις συγκρούσεις που κατά περιόδους λαμβάνουν χώρα, οι Κουρδικές κραυγές αγωνίας για ελευθερία και αναγνώριση της ανθρώπινης αξιοπρέπειάς τους δεν ακούγονταν από την διεθνή κοινότητα.

Σήμερα, οι εξελίξεις έχουν διαμορφώσει ένα νέο περιβάλλον. Η Δύση, ερχόμενη πλησιέστερα, ερχόμενη σε άμεση επικοινωνία και επαφή με το Κουρδικό στοιχείο στο Ιράκ και στην Συρία, διαπίστωσε ότι αν στην Μέση Ανατολή υπάρχει μία συμπαγής, αξιόπιστη και συνεπής ομάδα με την οποία είναι εύκολο να συνεννοηθεί κανείς χωρίς να κινδυνεύει από τις πολυδαίδαλες διακλαδώσεις της ανατολίτικης, διαπραγματευτικής … ευελιξίας, αυτή η ομάδα είναι οι Κούρδοι.

Πέραν της συνεπούς και σοβαρής στάσης τους κατά την επιχείρηση ανατροπής των ολοκληρωτικών καθεστώτων της περιοχής, απέδειξαν ότι είναι οι ψύχραιμοι και συνεπείς προς τις συμφωνίες τους συνομιλητές, όχι μόνον της Δύσης, αλλά και στις ίδιες τις χώρες που δρουν. Ήταν ευχής έργον η παρουσία του αειμνήστου Τζαλάλ Ταλαμπανί στην Προεδρία του μεταΣανταμικού Ιράκ. Η σώφρων στάση του, η μετριοπάθειά του και η νηφάλια παρουσία του, είναι περισσότερο από βέβαιον ότι απέτρεψε και πρόλαβε πολύ δυσμενείς καταστάσεις στην χώρα, όταν η Κυβέρνηση της Βαγδάτης αδυνατούσε να επιβάλλει την καταλαγή των θρησκευτικών παθών μεταξύ Σουνιτικών και Σιϊτικών ακραίων στοιχείων, που προκαλούσαν χάος και αναρχία στην χώρα.

Ας συγκρατηθεί στο σημείο αυτό ότι, ακόμη και κατά την περίοδο 2005-μέσα του 2007, όταν η κατάσταση στο Ιράκ ήταν εκτός ελέγχου, στις περιοχές υό την ευθύνη της Κουρδικής Περιφερειακής Κυβερνήσεως του Ερμπίλ (Αυτόνομο Κουρδιστάν του Β. Ιράκ), η τάξη και η λειτουργία του κράτους ήταν υποδειγματικές.

Αλλά και στις μετέπειτα κρίσεις η παρουσία των Κούρδων ήταν ευτυχής συγκυρία. Στην κρίση της Συρία, η πρώτη -και μέχρις ενός σημείου η μόνη-, λογική φωνή και διεκδίκηση είχε ως πηγή το Κουρδικό στοιχείο. Στην περίπτωση του διεθνούς αγώνα κατά του αυτοαποκαλούμενου «Χαλιφάτου» (ISIS) και των παραφρόνων δολοφόνων του, οι Κούρδοι τόσο του Ιράκ, όσο και της Συρίας, έθεσαν σε δεύτερη μοίρα το εθνικό τους συμφέρον και κτύπησαν πάση δυνάμει τους θύλακες των τρομοκρατών.

Οι Κούρδοι Πεσμέργκα του Ιράκ και της Συρίας, δεν δείλιασαν ούτε στιγμή μπροστά στο μένος των φανατικών δολοφόνων, οι οποίοι με πρόσχημα την πίστη τρομοκρατούσαν, βίαζαν, δολοφονούσαν οποιονδήποτε αντιστεκόταν στην μανία τους. Οι Κούρδοι δεν πτοήθηκαν ούτε δευτερόλεπτο από τους αλαλαγμούς των ψυχωτικών του «χαλιφάτου» και περιέθαλψαν και προστάτευσαν τους διωκόμενους Γιεζίντι, Μανδαϊστές αλλά και Σιϊτες που έπεφταν στα χέρια των συμμοριτών του AL-Baghdati, όταν οι δυνάμεις της Συριακής αντιπολίτευσης και του Assad είχαν πρώτη μέριμνα την αλληλοεξόντωση και οι Ιρακινές ένοπλες δυνάμεις τρέπονταν σε φυγή από τον πρώτο πυροβολισμό στην Μοσούλη και το Βορειοδυτικό Ιράκ.

Με τις πράξεις τους αυτές –μην λησμονείται το γεγονός ότι από χθες η Ράκα, η πρωτεύουσα του «χαλιφάτου» είναι ελεύθερη και είναι τα Κουρδικά όπλα που επέτυχαν αυτό-, είναι βέβαιο ότι έχουν κερδίσει την αναγνώριση και την συμπάθεια όλων των πολιτισμένων και φιλελεύθερων πολιτών της παγκόσμιας κοινότητας.

Αν, μέχρι χθες η προοπτική δημιουργίας Κουρδικού κράτους ήταν ένα όραμα, ένας διακαής πόθος στην καρδιά και την ψυχή των υπερήφανων Πεσμέργκα των Κουρδικών ορεινών περιοχών, σήμερα, το αίτημα αυτό δείχνει περισσότερο από ποτέ άλλοτε ώριμο και πρακτικά εφικτό να υλοποιηθεί. Το Κουρδικό δημοψήφισμα στο Ιράκ, με το ερώτημα Ανεξαρτησίας –σ.σ. δεν πρόκειται για το δημοψήφισμα το οποίο προβλέπεται από το άρθρο 140 του Ιρακινού Συντάγματος περί δημοψηφίσματος για το Κιρκούκ, αλλά, για δημοψήφισμα που αφορούσε στην ανεξαρτησία ολοκλήρου του Ιρακινού Κουρδιστάν-, καίτοι συμβουλευτικού χαρακτήρα, είναι απολύτως ενδεικτικό της καταστάσεως και της διαθέσεως του Κουρδικού λαού.

Με 78% συμμετοχή, το 92,5% των ψηφισάντων τάχθηκε υπέρ της ανεξαρτησίας, ενώ, μόλις το 7,2% κατά αυτής. Να σημειωθεί ότι η Κουρδική ηγεσία, στις παντοειδείς πιέσεις που δέχθηκε για την αναβολή του δημοψηφίσματος, δεν υπήρξε μονολιθικά αρνητική, αλλά, ζήτησε ευλόγως, εγγυήσεις και συγκεκριμένα βούλευμα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Η.Ε., στο οποίο θα εκφραζόταν η βούληση για διευθέτηση του ζητήματος σε εύλογο χρόνο. Δεν έλαβε καμία ουσιαστική εγγύηση, από καμία πλευρά και προέβη στην διενέργεια του δημοψηφίσματος.

Βέβαια, η κήρυξη ανεξαρτησίας, δεν είναι ούτε απλό, ούτε εύκολο θέμα αλλά, ούτε και άμεσο. Γύρω από αυτό το ζήτημα εξελίσσονται ποικίλα σενάρια και η εμπλοκή των γύρω χωρών περιπλέκουν έτι περεταίρω την ήδη δύσκολη κατάσταση.

Από την πλευρά της, η Βαγδάτη σκληραίνει την στάση της και συγκέντρωσε στην μεθόριο με τις Κουρδικές περιοχές, στρατεύματα με την συνδρομή της παραστρατιωτικής Al Hast al Shaabi (πολιτοφυλακή που δημιουργήθηκε από Σιΐτες εναντίον του ISIS και πιθανότατα καθοδηγείται από τους Ιρανούς). Ο Ιρακινός Πρωθυπουργός δήλωνε ότι «ο στρατός θα επανέλθει στις θέσεις τις οποίες κατείχε προ του 2014 (σ.σ. υποχωρώντας κάτω από την επίθεση των δυνάμεων του ISIS). Οι δυνάμεις, τελικά απεχώρησαν μετά την σθεναρή στάση των Κούρδων και την αντίστοιχη συγκέντρωση μονάδων Πεσμέργκα. Παρά αυτό, όμως, ο Ιρακινός στρατός έχει τεθεί σε κατάσταση υψηλής επιφυλακής.

Παραλλήλως, η Κυβέρνηση της Βαγδάτης προέβη στην εφαρμογή κυρώσεων, οι οποίες συνίστανται συνοπτικά στις εξής δράσεις: α) απαγόρευση διεθνών πτήσεων σε Ερμπίλ και Σουλεϊμανίγια. Οι μετακινήσεις από και προς τις Κουρδικά αεροδρόμια γίνονται, με εσωτερική ανταπόκριση, μέσω Βαγδάτης, β) οι ομοσπονδιακές δημόσιες υπηρεσίες πέρασαν υπό τον άμεσο έλεγχο της κεντρικής κυβερνήσεως του Ιράκ, γ) εξήγγειλε τον έλεγχο των τελωνείων –κάτι που όμως, είναι δύσκολο να εφαρμοσθεί.

Οι όμορες Τουρκία και Ιράν, οι οποίες έχουν Κουρδικούς πληθυσμούς στην επικράτειά τους δεν είναι εύκολο να αποδεχθούν ένα ανεξάρτητο Κουρδικό κράτος.

Ακόμη, περισσότερο σημαντικό για αυτές είναι οι πετρελαιοπηγές Avana και Byhasan στο Νότιο Κιρκούκ και η τεράστια ποσότητα υψηλής και περιζήτητης ποιότητας φυσικού αερίου στην μεγάλη περιοχή που εκτείνεται από την Τσαλμάς έως και την Καλάρ. Αυτά είναι και τα στοιχεία εκείνα που υπαγόρευσαν την ανακωχή Αγκύρας και Τεχεράνης και την σύμπλευσή τους από κοινού με την Βαγδάτη. Ο έλεγχος των κοιτασμάτων αυτών από Κουρδική ηγεσία, προφανώς, δεν εξυπηρετεί τα σχέδια της Τουρκικής ηγεσίας, η οποία μεθοδεύει την απονομή κυριαρχικού ρόλου στους εθνικά συγγενείς Τουρκομανικούς πληθυσμούς της περιοχής και βεβαίως αποτελεί ανατροπή των Ιρανικών σχεδιασμών οι οποίοι περιλαμβάνουν την κυρίαρχη παρουσία την ομοδόξου Σιϊτικής, Ιρακινής Κυβερνήσεως.

Επιπροσθέτως, είναι εξ ίσου ζωτικής σημασίας το γεγονός ότι το ενδεχόμενο δημιουργίας Κουρδικού κράτους με διέξοδο στην Μεσόγειο μέσω των Κουρδικών εδαφών της Συρίας, για το Ιράν αποτελεί πλήγμα γιατί διακόπτει την συνέχεια του Σιϊτικού τόξου Ιράν-Ιράκ-Συρίας-Λιβάνου (με την ύπαρξη εκεί της ισχυρής Hizbollah), ενώ υποβαθμίζει σημαντικά –αν δεν καταργεί- τον ρόλο της Τουρκίας στην μεταφορά φυσικού αερίου και πετρελαίου.

Συνεπώς, τούτων δεδομένων, δεν συνιστά έκπληξη το γεγονός ότι παραμονές του δημοψηφίσματος στο Κουρδιστάν, απετράπη τελευταία στιγμή η απαγωγή του Κυβερνήτη του Κιρκούκ. Την επιχείρηση –κατά πληροφορίες-, σχεδίασαν και προσπάθησαν να υλοποιήσουν από κοινού η Inlaat (Ιρανικές μυστικές υπηρεσίες), η Τουρκική –και γνωστή μας- MIT καθώς και Ιρακινοί Σιϊτες παραστρατιωτικοί. Η συγκέντρωση δυνάμεων Πεσμέργκα οδήγησε, τελικά, την επιχείρηση σε αποτυχία. Ούτε και η σύλληψη από Κουρδικές μεθοριακές δυνάμεις δύο τουρκικών φορτηγών (νταλίκες) που μετέφεραν στρατιωτικό εξοπλισμό προοριζόμενο για του Τουρκομάνους της περιοχής Κιρκούκ, με απώτερο στόχο της Άγκυρας την πρόκληση επεισοδίων, τα οποία θα της έδιναν την ευκαιρία να επέμβει στρατιωτικά στην περιοχή, πρέπει να μας δημιουργεί απορίες.

Επί του πρακτέου, οι επιλογές της Κουρδικής ηγεσίας είναι συγκεκριμένες. Πρώτη επιλογή είναι η ανακήρυξη ανεξαρτησίας, με δεδομένο ότι «όπου βρίσκεται ένας Πεσμέργκα, εκεί είναι και τα σύνορα». Η επιλογή αυτή δεν συζητείται όμως υπό τις παρούσες συνθήκες, καθώς θα οδηγούσε πιθανότατα σε ένοπλη αντιπαράθεση και εμπλοκή όμορων χωρών –συγκρατείται ότι και το Ριάντ έχει εκφράσει ρητά την διαφωνία του με ανεξάρτητο Κουρδικό κράτος και τάχθηκε κατά της διενέργειας του δημοψηφίσματος- και συνεπώς στην πλήρη αποσταθεροποίηση της περιοχής. Αυτό ούτε και οι Κούρδοι το επιθυμούν, είναι σαφής και απερίφραστη η τοποθέτησή τους υπέρ του διαλόγου και της ειρηνικής επίλυσης του θέματος. Επιπροσθέτως και η Δύση φρίττει σε μία τέτοια εκδοχή. Συνεπώς, είναι βέβαιο ότι οι Κούρδοι, αν μη τι άλλο, δεν θα θέσουν σε κίνδυνο την καλή τους εικόνα.

Η Ιρακινή πλευρά, μαξιμαλιστικά, διακηρύττει ότι μόνο η περίπτωση Ομοσπονδίας είναι συζητήσιμη εκδοχή. Αυτή ήταν και η πρώτη αντίδραση του Πρωθυπουργού Abad, μετά το δημοψήφισμα.

Η εκδοχή της επιλογής για δημιουργία Συνομοσπονδίας, είναι εκείνη που φαντάζει, την στιγμή αυτή, τουλάχιστον, ως η πλέον βατή και εφικτή. Εξ αυτού και προβάλλεται από την Κουρδική πλευρά, ενώ, πληροφορίες αναφέρουν ότι και η Ιρακινή ηγεσία έχει θετική προσέγγιση. Τα σημεία διαπραγμάτευσης είναι βέβαια διαφορετική υπόθεση. Η Κουρδική πλευρά θέτει ως όρο την καταβολή του 17% του ετήσιου προϋπολογισμού του Ιράκ, την κάλυψη των αμυντικών δαπανών και την προστασία των συμβολαίων που έχει συνάψει η Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση με ξένες εταιρίες.

Η Δύση, πρέπει να σκεφθεί και να πράξει προς το συμφέρον της, μιας και εκτός από την ηθική υποχρέωση που δημιουργεί η στάση των Κουρδικών πληθυσμών, υπάρχει και το γεγονός ότι δύσκολα θα συναντήσει έντιμους, αξιόπιστους και συνεπείς συνομιλητές στην περιοχή. Καλύτερη μαρτυρία για αυτό, συνιστούν ο εκτροχιασμένος Τούρκος σουλτάνος και οι απρόβλεπτοι θεοκράτες της Τεχεράνης.
Σε κάθε περίπτωση το παιχνίδι είναι σκληρό και μόλις άρχισε.