Γράφει ο Παναγιώτης Μπαμίδης*

Τα πρόσφατα στοιχεία όμως από την εξιχνίαση της δολοφονίας μας φέρνουν αντιμέτωπους, πέρα από οτιδήποτε άλλο, με μια σύγχρονη πραγματικότητα, που δεν είναι άλλη από αυτή που καταδηλώνει την αέναη σύγκρουση ανάμεσα στο υποκειμενικό και το αντικειμενικό, το πραγματικό με το φαινομενικά ή κατά δήλωση πραγματικό και το ψευδές. Στο νου μας έρχονται όλες οι ταινίες που επιδείκνυαν τη χρησιμότητα του «Ανιχνευτή Ψεύδους και του τεστ Αλήθειας».

Στη συγκεκριμένη όμως περίπτωση και πέρα από τις συνήθεις καταγραφές μέσω κλειστών κυκλωμάτων τηλεόρασης (ή την αντίστοιχη αφαίρεση των μνημών τους εν προκειμένω) εντύπωση προκάλεσε το γεγονός ότι μέρος της εξιχνίασης βασίστηκε σε καταγραφές (και στις «μαρτυρίες» αυτών) από τη μια του έξυπνου ρολογιού (smartwatch) του θύματος που δείχνει να καταγράφει παλμούς σε ώρες που σύμφωνα με τις μέχρι τότε καταθέσεις έπρεπε να ήταν ήδη νεκρή και από την άλλη του κινητού τηλεφώνου του δράστη η ειδική εφαρμογή καταγραφής βημάτων του οποίου κατέγραψε βάδιση την ώρα που ο ίδιος υποστήριζε ότι ήταν δεμένος και αναίσθητος και χωρίς το κινητό του επάνω του.

Πέρα από το αστυνομικό ρεπορτάζ, ο νους μου ανατρέχει στο τι έχει συντελεστεί επιστημονικά στο χώρο της ανάπτυξης έξυπνων, φορητών συσκευών και της δυνατότητας διαρκούς και αντικειμενικής καταγραφής της καθημερινότητάς μας που αυτές παρέχουν. Ήταν το 2012 περίπου, όταν μια ομάδα «επαναστατικών και ανήσυχων» νεανικών μυαλών» συγκέντρωσε δυνάμεις και δημιούργησε την πρωτοβουλία Quantified-Self (https://quantifiedself.com/), της καταγραφής δηλαδή εκφάνσεων της καθημερινής ζωής τους με «γκατζετάκια» παντός είδους και η ανοικτή/ελεύθερη διάθεσή τους μέσω διαδικτύου, με απώτερο στόχο την «αυτο-μέτρηση», την … «αυτό-εκτίμηση» της κατάστασής τους και την …»αυτογνωσία» τους μέσω αριθμών…μέσω δηλαδή ποσοτικών μετρήσεων του εαυτού τους/μας στην καθημερινότητα.

Μάλιστα το περιοδικό «The Economist» καλύπτοντας για πρώτη φορά το θέμα το 2012 αφιέρωσε και το αντίστοιχο πρωτοσέλιδο σκίτσο…

Όπως συμβαίνει λοιπόν με όλες ανεξαρτήτως τις ανθρώπινες δραστηριότητες, υπάρχουν οι καλές και κακές όψεις του ίδιου αντικειμένου. Κατά αντιστοιχία με το «μαχαίρι που κόβει ψωμί» αλλά «σκοτώνει κιόλας», η μέτρηση της καθημερινότητας με τέτοιου είδους τεχνικές και συσκευές, πέρα από τις όποιες αμφιβολίες και αντιρρήσεις (ή ηθικές αναστολές ενάντια στο φαινόμενο “Big Brother”), εμφανίζεται σήμερα μπροστά μας να είναι ιδιαίτερα χρήσιμη και πολύτιμη σε σοβαρά κοινωνικά (και αστυνομικά) ζητήματα.

Επανερχόμενοι όμως στην αξία αυτών των τεχνολογιών για την ίδια την υγεία μας, αξίζει να πούμε ότι από νωρίς φάνηκε η σημασία τους, καθώς «μετρώντας κάθε στιγμή της δραστηριότητάς μας» μπορεί να μας βοηθήσει να βελτιώσουμε την ποιότητα ζωής μας, σύμφωνα με τους λάτρεις της «αυτό-παρακολούθησης».

Η εξάπλωση λοιπόν φθηνών, έξυπνων συσκευών άμεσα διαθέσιμων στο εμπόριο και μάλιστα πολλές φορές με δυνατότητα σύνδεσης στο λεγόμενο Διαδίκτυο των Πραγμάτων (Internet of Things – IoT) που θα λάβει νέες διαστάσεις με την έλευση των τεχνολογιών 5^ης γενιάς (5G) έχει στρέψει την ερευνητική κοινότητα σε νέους δρόμους.

• Καταρχήν στην ανάπτυξη των λεγόμενων έξυπνων σπιτιών που αποτελούν λύσεις που συνδυάζουν τεχνολογίες αισθητήρων ενσωματώνοντάς τες στον φυσικό περιβάλλοντα χώρο των σπιτιών των (πολύτιμη στις μέρες μας για τη συνεχή και λεπτομερή παρακολούθηση των καθημερινών δραστηριοτήτων και της φροντίδας ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας ή ανήμπορων συμπολιτών μας).
• Αφετέρου και μέσω αυτών των καταγραφών, στην παραγωγή και επικύρωση νέων ψηφιακών βιο-δεικτών ως οικολογικά και έγκυρα μέσα απομακρυσμένης «διάγνωσης», μακρόχρονης εκτίμησης της υγείας ιδιαίτερων/ευαίσθητων πληθυσμιακά ομάδων (πχ των ατόμων τρίτης ηλικίας, χρονίως πασχόντων ασθενών, καρκινοπαθών κτλ) αλλά και την παρακολούθηση της όποιας θεραπείας/αποκατάστασής τους (βλ. π.χ. το ερευνητικό έργο LifeChamps, https://lifechamps.eu/).

Τέλος, η ανασύσταση της αξιοποίησης τέτοιων τεχνολογιών καθημερινότητας έχει λάβει νέες διαστάσεις πρόσφατα όπως αυτές «αυτό-εκτίμησης της παραγωγής εργασίας» ή της «αυτό-εκτίμησης εκπλήρωσης στόχων» (π.χ. “quantified-serf” https://www.economist.com/business/2015/03/05/the-quantified-serf) ή της «καθοδήγησης ευπαθών ομάδων» προς καλύτερες και πιο υγιείς συμπεριφορές καθημερινής διαβίωσης με «διάφανες» τεχνολογίες έξυπνων σπιτιών (βλ. για παράδειγμα το έργο CAPTAIN, https://www.captain-eu.org/)

Αναμφίβολα, οι προκλήσεις της συνέχισης της ζωής, της επιβίωσης του ανθρώπου και του αγώνα για καλή υγεία, ευζωία και ευημερία, αναδεικνύουν νέες ανάγκες και μας επιτρέπουν να αντιπαρέλθουμε «στεγανά» και κακοπροαίρετα αρνητικές στάσεις απέναντι στις νέες τεχνολογίες. Η πρόσφατες εμπειρίες στην αντιμετώπιση της πανδημίας ανέδειξαν μια σειρά από αυτές. Ας ευχηθούμε όμως, να μην υφίσταται ανάγκη αξιοποίησης της τεχνολογίας σε καταστάσεις όπως αυτή των Γλυκών Νερών που βίωσε το Πανελλήνιο.

*Ο Παναγιώτης Μπαμίδης είναι καθηγητής Ιατρικής Φυσικής, Ιατρικής Πληροφορικής και Ιατρικής Εκπαίδευσης του τμήματος Ιατρικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ)