Γράφει ο Νικόλαος Φαραντούρης*

Τις υπενθυμίζουμε εστιάζοντας στα προτεινόμενα μέτρα που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην διατήρηση της απασχόλησης, το οποίο αποτελεί και το βασικό διακύβευμα.

Να σημειωθεί ότι η απόσυρση των λιγνιτικών Ατμοηλεκτρικών Σταθμών (ΑΗΣ) σε Δυτική Μακεδονία και Πελοπόννησο, πέραν των ζητημάτων απασχόλησης εργατικού δυναμικού που γεννά, θα επιφέρει αλλαγές και στην τηλεθέρμανση των γειτονικών Δήμων δεδομένου ότι αυτή παρέχεται δωρεάν από τη λειτουργία των μονάδων. Στη Δυτική Μακεδονία η τηλεθέρμανση που παρέχεται σήμερα από τη ΔΕΗ στο Αμύνταιο, Πτολεμαΐδα και Κοζάνη θα μπορέσει να συνεχίσει να παρέχεται από τον νέο ΑΗΣ Πτολεμαΐδα 5. Παράλληλα, ο Δήμος Αμυνταίου κατασκευάζει νέα μονάδα τηλεθέρμανσης με καύσιμο λιγνίτη και βιομάζα. Η ενεργειακή αξιοποίηση της βιομάζας (όπως και του υπολείμματος από την επεξεργασία των στερεών αποβλήτων) θα προσφέρει μια αξιόπιστη λύση για την κάλυψη των αναγκών θέρμανσης των περιοχών της Δυτικής Μακεδονίας και της Πελοποννήσου που ήταν εξηρτημένες από τα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής. Το ίδιο σημαντική θα είναι και η εισαγωγή της χρήσης του φυσικού αερίου στις μονάδες τηλεθέρμανσης.

Όπως σημειώνει η Επιτροπή Ενέργειας της Ακαδημίας, τα ορυχεία λιγνίτη, των οποίων η λειτουργία θα παύσει, θα αφήνουν «ανεκμετάλλευτα» τα τεράστια λιγνιτικά αποθέματα που θα παραμείνουν στο υπέδαφός τους. Εκτιμάται ότι μετά το κλείσιμο των λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ, το 2024, στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, και πιο συγκεκριμένα στις περιοχές Πτολεμαΐδας, Αμυνταίου και Φλώρινας, θα μείνουν στο έδαφος συνολικά 775 εκατομμύρια τόνοι λιγνίτη (190 εκ. στο Νότιο Πεδίο, 250 εκ. στην Καρδιά, 50 εκ. στη Μαυροπηγή, 40 εκ. στο Αμύνταιο, 150 εκ. στη Βεύη, 40 εκ. στους Λόφους Μελίτης, 40 εκ. στο Κλειδί, και 15 εκ. στην Αχλάδα). Εξ αυτών περίπου 30-35 εκατομμύρια τόνοι θα καταναλωθούν κατά την περίοδο 2024-2028 από τον ΑΗΣ Πτολεμαΐδα 5. Ταυτόχρονα «απελευθερώνονται» οι εκτάσεις των σημερινών ορυγμάτων των ορυχείων λιγνίτη.

Εν όψει των ανωτέρω, προτάθηκαν οι εξής δυνατότητες εναλλακτικών δραστηριοτήτων στις περιοχές των σημερινών λιγνιτικών σταθμών:

Ανάπτυξη νέων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στους χώρους των ορυχείων λιγνίτη. Και αξιοποίηση των λιγνιτικών κοιτασμάτων για άλλες «εξω-ηλεκτρικές» χρήσεις, δηλαδή εκτός της καύσης για παραγωγή ηλεκτρισμού.

Στην πρώτη κατηγορία εντάσσονται τα φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα στα εξαντλημένα ορυχεία, η αποθήκευση ενέργειας με μορφή αντλησιοταμίευσης και η αξιοποίηση υπολειμματικής βιομάζας.
Στις δυνατότητες αξιοποίησης εκτός της καύσης για παραγωγή ηλεκτρισμού θα μπορούσαν να ενταχθούν, η αεριοποίηση του λιγνίτη για παραγωγή πολυμερών και συνθετικών καυσίμων, η εξαγωγή Σπανίων Γαιών από τον λιγνίτη, η χρήση λιγνίτη για φίλτρα καθαρισμού και παραγωγή ενεργού άνθρακα, η παραγωγή προϊόντων με βάση τα ανθρακονήματα από λιγνίτη, η παραγωγή οργανοχουμικών λιπασμάτων και εδαφοβελτιωτικών από λιγνίτη, και η ανάπτυξη ενεργειακών καυσίμων.

Όπως σημείωσε η Επιτροπή στις προτάσεις της, η αξιολόγηση των στοιχείων και προτάσεων πρέπει να βασίζεται σε κριτήρια προσανατολισμένα στις ανάγκες της «αγοράς», δηλαδή την προσέλκυση επενδύσεων για υλοποίηση των αναγκαίων έργων, και συγκεκριμένα: την ωριμότητα της σχετικής τεχνολογίας ως προς την έξοδο στις αγορές (δηλαδή να έχει περάσει τα στάδια της έρευνας – πιλοτικής εφαρμογής – απόδειξης της σκοπιμότητας), τις θέσεις εργασίας που αναμένεται να δημιουργηθούν, την εκτίμηση του αν υπάρχει έτοιμη αγορά για την παραγωγή προϊόντος, τη δυνατότητα για προσέλκυση επενδύσεων, και τη δυνατότητα για εξαγωγές.

Πολλές από τις θέσεις της Επιτροπής Ενέ

ργειας ενσωματώνονται στο κείμενο που τέθηκε από την Κυβέρνηση σε διαβούλευση. Αξίζει να δοθεί περαιτέρω προσοχή και σε άλλες πτυχές. Η Πολιτεία έχει διαχρονικά στη διάθεσή την Επιτροπή της Ακαδημίας και ένα πλούσιο και εξειδικευμένο επιστημονικό δυναμικό για τα σύνθετα προβλήματα των καιρών στον τομέα της ενέργειας. Εξ αυτών, η σημαντικότερη κατά τη γνώμη μου πρόκληση δεν είναι άλλη απ’ την ενεργειακή μετάβαση.

*Ο  Νικόλαος Φαραντούρης είναι Καθηγητής της Ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς Μέλος της Επιτροπής Ενέργειας της Ακαδημίας Αθηνών