Γράφει η Κατερίνα Σταμούλη

Η απόσταση και η, εν μέρει, ανωνυμία που εξασφαλίζει η διαδικτυακή κοινότητα, δίδει στο άτομο την δυνατότητα να παρουσιάζει μία νέα στυλιζαρισμένη εκδοχή του εαυτού του τόσο στις αναρτήσεις του, όσο και στις προσωπικές του συνομιλίες. Μία παραποιημένη καθημερινότητα παρουσιάζεται εντέχνως, με έμφαση στα στοιχεία εκείνα που το άτομο κρίνει πως γίνονται περισσότερο αρεστά και θελκτικά στους λοιπούς χρήστες, προκειμένου να επιτύχει την αποδοχή της κοινής γνώμης.

Η επιβράβευση των καθημερινών αναρτήσεων που εξαργυρώνεται μέσα από τον αριθμό των χρηστών που θα αλληλεπιδράσουν θετικά, γίνεται πυξίδα για τον χρήστη που αφενός τον καθοδηγεί στις επόμενες επιλογές του και αναρτήσεις, αφετέρου τον αποτρέπει από την έκφραση και δημοσιοποίηση αληθινών προσωπικών του απόψεων που δεν τυγχάνουν της ίδιας επιβράβευσης.

Ειδικότερα, ο χρήστης που διακατέχεται από αισθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης, λόγω της στέρησης της ουσιαστικής κοινωνικής συναίνεσης, προκειμένου να κατακτήσει εκ νέου αυτήν, παρουσιάζει λιγότερη εμπιστοσύνη στις δικές του απόψεις, αναζητά την επικύρωση των απόψεων του ενώ ταυτόχρονα για τον ίδιο αυξάνεται σημαντικά η σπουδαιότητα των διαδικτυακών του φίλων και η ανάγκη του για επικοινωνία και επιβεβαίωση.

Ο φόβος και το άγχος της πλασματικής κοινωνικής περιθωριοποίησης που δύναται να υποβληθεί μέσα στην ηλεκτρονική πλατφόρμα, του χαράζει νοητά δύο επιλογές. Είτε της πλήρης αποστασιοποίησης και σιωπής είτε της διαδραμάτισης ενός προσεγμένου ρόλου.

• Οι λόγοι αυτής της διαφορετικής συμπεριφοράς και οι επιπτώσεις στην πραγματική ζωή

Η αλληλεπίδραση με τους άλλους χρήστες όσο και η αλόγιστη περιήγηση στον ιστότοπο του facebook, οδηγεί πλήθος ατόμων στην υιοθέτηση μίας διαστρεβλωμένης και περιορισμένης αντίληψης της κοινωνικής, πολιτικής και πολιτισμικής επικαιρότητας.

Δεδομένου, ότι δίδεται η δυνατότητα να επιλεγούν οι διαδικτυακοί φίλοι, οι χρήστες είθισται να αλληλεπιδρούν με άτομα που διατηρούν τα ίδια ήθη, αξίες, ιδέες και κοινωνικά πρότυπα με αυτούς. Ο πλουραλισμός ιδεών που κυβερνά το διαδίκτυο δεν αξιοποιείται από τους χρήστες, οι οποίοι μεθοδικά τείνουν να καταλήγουν σε μία καταστολή των αποκλινουσών απόψεων.

Οι διαφωνίες εκλείπουν και ο χρήστης αποκτά μία ιδιάζουσα οπτική της δημοκρατίας. Η κοινωνική ζωή προσομοίωσης που υιοθετεί το άτομο, έρχεται σε αντιπαραβολή με την πραγματική του ταυτότητα και τον οδηγεί σε σταδιακή απομόνωση και εθισμό, καθώς η διαδικτυακή του προσωπικότητα φαντάζει στον ίδιο πιο ελκυστική από την πραγματική. Ο χρήστης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, χάνει την πίστη στην άποψή του, την εμπιστοσύνη στον εαυτό του, και ενστερνίζεται ευλαβικά το κύρος της ομοφωνίας, υποτασσόμενος κάτω από το ζυγό της τυραννίας της κοινής γνώμης. Η κριτική σκέψη και η πολυφωνία, τείνουν να εξαλείψουν, ενώ παράλληλα οι προκαταλήψεις, ο φανατισμός και οι ψευδαισθήσεις παρουσιάζονται σε έξαρση.

Ο χρήστης λειτουργεί σε ένα ασφαλές για τον ίδιο πλαίσιο, σταδιακά περιορίζει τις κοινωνικές του δραστηριότητές και διαδοχικά τείνει να στερείται των επίκτητων ικανοτήτων που είχε αναπτύξει στον πραγματικό περιβάλλοντα κοινωνικό του χώρο.

• Τα ειδοποιά γνωρίσματα και τα κύρια χαρακτηριστικά της κουλτούρας που υιοθετούν οι χρήστες των Μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Η μαζική κουλτούρα που έχει αναπτυχθεί και έχει κατακλύσει τους κόλπους της καπιταλιστικής κοινωνίας από τα ΜΜΕ, έχει διεισδύσει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και αρκετά γνωρίσματα αυτής έχουν υιοθετηθεί από τους χρήστες του facebook. Ο άνθρωπος τείνει να βλέπει, να ακούει ή να διαβάζει αναρτήσεις που βρίσκονται σε αρμονία με τις ήδη διαμορφωμένες απόψεις και πεποιθήσεις του, με άμεση επίπτωση η ενημέρωση του στο πεδίο της επικαιρότητας να καταλήγει ως αποσπασματική, επιλεκτική και παθητική. Το άτομο εφησυχάζει με το εύκολο, το βολικό, το χρήσιμο και βλέπει μόνο τις πρακτικές πλευρές των πραγμάτων, αναπτύσσοντας τη νοοτροπία ενός ετεροστρεφούς κοινωνικού χαρακτήρα, που ασχολείται επιδερμικά με τα κοινωνικά και πολιτικά τεκταινόμενα, μεταθέτοντας στους τρίτους το βάρος της απόφασης των ζητημάτων που το αφορούν. Η μόρφωση και η καλλιέργεια περιορίζονται, τα στερεότυπα και ο πολιτιστικός συντηρητισμός προωθούνται και οι πραγματικές πνευματικές και καλλιτεχνικές δημιουργίες προσεγγίζονται ενίοτε, μόνο ως ανταλλακτικές αξίες. Παραδομένος στους όρους της διαδικτυακής του ομάδας, και ανακουφισμένος από την εξασφάλιση της απαλλαγής από τις αντίρροπες φωνές κριτικής, προκηρύσσει και εφαρμόζει την «επανάσταση του καναπέ», ούτως ώστε να νιώθει πως έχει εξυπηρετήσει το κοινωνικό και πολιτικό του χρέος.

Real life vs social life

Στην εποχή της ταχείας μετάδοσης των ιδεών και των αξιών, της δημοκρατίας και του φιλελευθερισμού, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δημιουργήθηκαν ως προπομποί της κατάρριψης των νοητών πνευματικών και πολιτισμικών συνόρων ανάμεσα στα έθνη κράτη και του λαούς, ωστόσο ύψωσαν νοητούς υποσυνείδητους τοίχους ανάμεσα στους ανθρώπους και περιόρισαν τόσο την φυσική όσο και την πνευματική τους ελευθερία.

Ο μικρόκοσμος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δίδει στο άτομο μία δεύτερη ευκαιρία κοινωνικοποίησης, η οποία αν και εικονική και περιορισμένη πίσω από μία οθόνη, του εξασφαλίζει την πολυπόθητη συναίνεση που νιώθει πως, πρωτοβάθμια, του στέρησε η κοινωνία.

Οι επιφανειακές σχέσεις που διατηρεί στα πλαίσια της διαδικτυακής σφαίρας, πυροδοτούν μία απάθεια για τον κοινωνικό περίγυρο και μία αποστασιοποίηση από τις αληθινές κοινωνικές σχέσεις. Η συναναστροφή σε πραγματικό χρόνο φαντάζει στον ίδιο σταδιακά ακατόρθωτη, δεδομένου ότι ενδεχομένως θα κληθεί να αποδείξει και να υποστηρίξει τη διαδικτυακή του τεχνητή ταυτότητα και νοημοσύνη που έχει με τόσο κόπο και μαεστρία πλάσει, πίσω από την οθόνη του smartphone του.

Η Κατερίνας Σταμούλη είναι Οικονομολόγος ΑΠΘ

[dynamic-sidebar id=”post-area-diabaste”]