Αν η οστεοαρθρίτιδα δυσχεραίνει σημαντικά τις δραστηριότητες της καθημερινότητας και τα συμπτώματα δεν βελτιώνονται με τη φυσικοθεραπεία ή τη φαρμακευτική αγωγή, η αντικατάσταση της άρθρωσης είναι η μόνη ικανοποιητική λύση. Η διαδικασία επιλέγεται για τις σοβαρές περιπτώσεις οστεοαρθρίτιδας και αντικαθιστά μια κατεστραμμένη άρθρωση με πρόθεση.

Η χειρουργική αντιμετώπιση περιλαμβάνει διάφορες μεθόδους όπως:

• αρθροσκόπηση,
• οστεοτομίες και
• αρθροπλαστική (μονοδιαμερισματική και ολική).

Και σ΄ αυτήν την περίπτωση είναι καταλυτική η συμβολή της φυσιοθεραπείας, τόσο προεγχειρητικά όσο και μετεγχειρητικά.

Οι επεμβατικές τεχνικές που εφαρμόζονται

   Αρθροσκόπηση. Εφαρμόζεται κυρίως για καθαρισμό της άρθρωσης από ξένα σώματα, κομμάτια χόνδρου ή οστού, οστεόφυτα και άλλα. Αποτελεί τεχνική ελάχιστης παρεμβατικής επέμβασης με διαγνωστικό ρόλο στην αντιμετώπιση των κακώσεων της άρθρωσης. Η αρθροσκόπηση και ο χειρουργικός καθαρισμός παρέχουν ανακούφιση από τον πόνο σε σημαντικό βαθμό, αλλά δεν έχουν μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.

Τα καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα από την εφαρμογή της αρθροσκόπησης αφορούν στην οστεοαρθρίτιδα γόνατος, ενώ είναι πολύ πιο φτωχά σε άλλες μεγάλες αρθρώσεις όπως του ισχίου.

Η αρθροσκόπηση πραγματοποιείται σε κατάλληλα εξοπλισμένες αίθουσες χειρουργείου, με τον ασθενή να βρίσκεται υπό περιοχική ή/και γενική αναισθησία. Ο χειρουργός εισάγει το αρθροσκόπιο στην άρθρωση, μέσω της αρθροσκοπικής πύλης που γίνεται με μία μικρή τρύπα στο δέρμα (3-5 χιλιοστών). Στη συνέχεια, ακολουθεί έλεγχος της άρθρωσης, με σκοπό να επιβεβαιώσει ο ιατρός τα ευρήματα της απεικονιστικής εξέτασης, ή και να διαγνώσει περαιτέρω παθήσεις.

   Οστεοτομίες. Είναι ιδιαίτερα επιτυχής μέθοδος στην ανακούφιση από τον πόνο. Δεν θεραπεύει την πάθηση, αλλά μπορεί να επιβραδύνει την εξέλιξή της. Λόγω κάποιου τραυματισμού ή της οστεοαρθρίτιδας ο μηχανικός άξονας της άρθρωσης διαταράσσεται. Έτσι πραγματοποιείται η οστεοτομία για να ευθυγραμμίσει την άρθρωση και να μεταφέρει τα φορτία από την πάσχουσα περιοχή σε κάποια άλλη που διαθέτει φυσιολογικό χόνδρο. Πραγματοποιείται κυρίως στο γόνατο υπέρβαρων ή ενεργητικών ατόμων και σε νεότερα άτομα (κάτω των 50 ετών).

   Αρθροπλαστική. Ολική αρθροπλαστική άρθρωσης είναι η αφαίρεση μιας αρθριτικής ή κατεστραμμένης άρθρωσης και η αντικατάσταση της με μια τεχνητή που ονομάζεται πρόθεση. Στους ηλικιωμένους η πρόθεση στερεώνεται με τσιμέντο για να σταθεροποιηθεί καλύτερα. Δεν συμβαίνει το ίδιο σε νεαρά άτομα, γιατί λόγω της έντονης δραστηριότητας χαλαρώνουν πιο γρήγορα τα υλικά. Η ολική αρθροπλαστική θεωρείται η πιο καλή ορθοπαιδική παρέμβαση για προχωρημένη οστεοαρθρίτιδα. Δυστυχώς, δε συστήνεται για τους νεότερους ασθενείς, καθώς το τεχνητό μόσχευμα έχει συγκεκριμένη διάρκεια ζωής (10-15 χρόνια).

Ανάλογα, βέβαια, με την πάσχουσα άρθρωση, προσδιορίζονται και οι ιδιαιτερότητες της επέμβασης. Ας τις δούμε:

• Αρθροπλαστική ισχίου: Για την αντικατάσταση της άρθρωσης χρησιμοποιούνται εμφυτεύματα αρθροπλαστικής, τα οποία είναι συνήθως φτιαγμένα από κράμα μετάλλου και πολυαιθυλένιο (πλαστικό). Τα νεότερα εμφυτεύματα με μεταλλικές υποδοχές χρησιμοποιούνται επί του παρόντος σε ασθενείς εκλεκτικών επεμβάσεων. Η ολική αρθροπλαστική ισχίου αντικαθιστά το άνω άκρο του μηριαίου οστού και την επιφάνεια της κοτύλης (υποδοχή στην λεκάνη). Τα εμφυτεύματα είναι σχεδιασμένα ώστε να αποκαθιστούν τη λειτουργικότητα και να ελαχιστοποιούν όσο το δυνατόν περισσότερο τις ενοχλήσεις.
• Αρθροπλαστική ώμου: Ένας μεταλλικός στυλεός στερεώνεται στο εσωτερικό του βραχιόνιου οστού, στον οποίο ενσωματώνεται ένα μεταλλικό σφαιρικό εμφύτευμα αντικατάστασης το οποίο διατίθεται σε διάφορα μεγέθη και μπορεί να προσαρμοστεί στη σωστή θέση έτσι ώστε να ταιριάζει ακριβώς με το βραχιόνιο οστό. Η επέμβαση αρθροπλαστικής ώμου συνήθως διαρκεί περίπου δύο ώρες. Η τομή της επέμβασης συνήθως έχει μέγεθος 8 έως 12cm και γίνεται κατά μήκος του μπροστινού τμήματος της άρθρωσης του ώμου. Η επέμβαση πραγματοποιείται συνήθως υπό γενική αναισθησία.
• Αρθροπλαστική αγκώνα: Το οστό αντικαθιστάται με μεταλλικά και πλαστικά στοιχεία που ενσωματώνονται σε μεταλλικές ράβδους, οι οποίες εισάγονται στο βραχιόνιο οστό και το οστό της ωλένης, ασφαλίζοντάς τα στη θέση τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις χρησιμοποιείται ειδικό οστικό τσιμέντο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία νέων μεταλλικών και πλαστικών αρθρώσεων που μπορούν να κινούνται και πάλι ομαλά, έτσι ώστε να μην πονάτε όταν κινείτε το χέρι σας. Η επέμβαση συνήθως διαρκεί 1 με 2 ώρες, ανάλογα με τη μέθοδο της επέμβασης.
• Αρθροπλαστική γόνατος: Το ακραίο κάτω μέρος του μηριαίου οστού (μηρός) και το άνω μέρος του κνημιαίου οστού (κνήμη) αφαιρούνται και αντικαθίστανται με ένα μεταλλικό εμφύτευμα στο κάτω μέρος του μηριαίου οστού και ένα πλαστικό/ μεταλλικό εμφύτευμα στο πάνω μέρος του κνημιαίου.  Επιπρόσθετα, το πίσω μέρος της επιγονατίδας μπορεί να αντικατασταθεί. Υπάρχουν δύο τύποι αρθροπλαστικής γόνατος:

• Η μερική αρθροπλαστική (μονοδιαμερισματική) κατά την οποία γίνεται αναπλήρωση μόνο του φθαρμένου μέρους του γόνατος και, φυσικά,
• η ολική αρθροπλαστική γόνατος που περιλαμβάνει αντικατάσταση του κατεστραμμένου μέρους του γόνατος με εμφυτεύματα.

Η επέμβαση διεξάγεται μέσω τομής στο μπροστινό μέρος του γονάτου, μήκους από 10 έως 23 cm. Τα ράμματα ή οι συνδετήρες μπορεί να είναι απορροφήσιμα, όμως οι μη απορροφήσιμοι τύποι πρέπει συνήθως να αφαιρούνται περίπου 2 εβδομάδες μετά από την επέμβαση.

   Αρθρόδεση. Πραγματοποιείται όταν αντενδείκνυται η αρθροπλαστική. Μπορεί να συμβεί είτε μετά από σηπτική φλεγμονή, είτε μετά από αποτυχημένη αρθροπλαστική.