Ο επίμονος κνησμός, εφόσον βέβαια έχουν αποκλειστεί πιο σοβαρές καταστάσεις, στις περισσότερες περιπτώσεις οφείλεται στην έντονη ξηροδερμία ή σε σοβαρό ερεθισμό του δέρματος. Σε τέτοιες περιπτώσεις αντιμετωπίζεται συνήθως με απλά μέτρα ατομικής φροντίδας και υποχωρεί σύντομα. Τι γίνεται, όμως, όταν πρέπει να αναζητηθούν αλλού τα αίτια της έντονης φαγούρας;

Εκτός, λοιπόν, από την ξηροδερμία και τον ερεθισμό, υπάρχουν και άλλες αιτίες επίμονου ή και χρόνιου κνησμού (διαρκεί πάνω από 6 εβδομάδες). Οι πιο συνηθισμένες είναι οι εξής:

• Δερματοπάθειες. Υπάρχουν πολλές δερματοπάθειες, που μπορεί να προκαλέσουν κνησμό, ο οποίος επιμένει στον χρόνο. Μερικές από αυτές είναι η ατοπική δερματίτιδα, η ανεμοβλογιά, το δυσιδρωσικό έκζεμα (είναι μια μορφή δερματίτιδας), η θυλακίτιδα, η κνίδωση, η ψωρίαση, η νευροδερματίτιδα, ο λειχήνας, η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα και πολλές άλλες.
• Καρκίνος του δέρματος. Μερικές φορές ένδειξη δερματικού καρκίνου είναι η παρουσία νέας ελιάς (σπίλου) ή η αλλαγή μίας προϋπάρχουσας. Στο σημείο αυτό μπορεί να εντοπίζεται επίμονος κνησμός.
• Συστηματικά νοσήματα. Ο χρόνιος κνησμός μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα πολλών υποκείμενων ασθενειών, όπως ορισμένες ασθένειες του αίματος (π.χ. λέμφωμα Hodgkin), ο σακχαρώδης διαβήτης, η νεφρική ή ηπατική νόσος, ο υπερθυρεοειδισμός, η HIV/AIDS λοίμωξη κτλ.
• Κνησμός εμφανίζεται συχνά και σε ασθενείς με προχωρημένη νεφρική νόσο, οι οποίοι βρίσκονται κοντά ή έχουν ήδη αρχίσει την αιμοκάθαρση. Στους ασθενείς αυτούς ο κνησμός μπορεί να είναι εκτεταμένος και ιδιαιτέρως έντονος στην πλάτη, στα χέρια και στα πόδια.
• Ο κνησμός είναι επίσης συχνός στους πάσχοντες από ηπατίτιδα C, κίρρωση του ήπατος ή απόφραξη του χοληδόχου πόρου. Όταν ο κνησμός αποτελεί ένδειξη ηπατικής νόσου, συχνά αρχίζει στις παλάμες ή στα πέλματα και εξαπλώνεται σε άλλα τμήματα του σώματος.

• Αλλεργικές δερματικές αντιδράσεις. Το δέρμα μπορεί να εκδηλώσει αλλεργική αντίδραση σε πολλές ουσίες, όπως το νικέλιο (υπάρχει π.χ. σε κινητά, κοσμήματα, σκελετούς γυαλιών, φερμουάρ, ζώνες), τα βερνίκια νυχιών, τα αρώματα, τα σαμπουάν, το λάτεξ κ.λπ. Η αλλεργική δερματική αντίδραση συνήθως εκδηλώνεται με εξάνθημα και έντονο κνησμό.
• Τσιμπήματα εντόμων. Όταν μας τσιμπήσει ένα κουνούπι, η αιτία του κνησμού είναι εμφανής και συνήθως υποχωρεί σε λίγες ημέρες. Υπάρχει, όμως, η πιθανότητα μετά από τσιμπήματα να προκληθεί μια επίμονη και έντονα κνησμώδης κατάσταση, που λέγεται κνήφη και σίγουρα χρειάζεται αντιμετώπιση από δερματολόγο. Επίσης υπάρχουν και έντομα που ζουν στο δέρμα ή τρέφονται από αυτό, προκαλώντας επίμονο και ανεξέλεγκτο κνησμό. Στα έντομα αυτά συμπεριλαμβάνονται τα ακάρεα, οι ψείρες και η ψώρα.
• Αντίδραση σε φυτά και σε θαλάσσιους οργανισμούς. Ο δηλητηριώδης κισσός αποτελεί κλασικό παράδειγμα φυτού που μπορεί να προκαλέσει επίμονο κνησμό εάν τον αγγίξουμε. Αντίστοιχα, διάφορα παράσιτα που ζουν σε φυσικές ή τεχνητές λίμνες και στις θάλασσες μπορεί να εισχωρήσουν στο δέρμα προκαλώντας ώρες αργότερα επίμονο κνησμό (συχνά με με εξάνθημα ή φλύκταινες).
• Φάρμακα. Ορισμένα φάρμακα (π.χ. παυσίπονα όπως το ακετυλοσαλικυλικό οξύ και τα οπιοειδή, αντιβιοτικά, φάρμακα για την αρτηριακή πίεση, αντιμυκητισιακά, αντισυλληπτικά κτλ) έχουν ως ανεπιθύμητη ενέργεια τον κνησμό. Το ίδιο και ορισμένες θεραπείες για τον καρκίνο.

• Νευρολογικά προβλήματα. Όταν ένα νεύρο υποστεί βλάβη από ασθένεια ή τραυματισμό, μπορεί να οδηγήσει σε κνησμό στο σημείο του δέρματος, που νευρωνόταν από αυτό. Σε τέτοια περίπτωση το δέρμα δεν έχει εξάνθημα. Νοσήματα, που μπορεί να προκαλέσουν αυτού του είδους τον κνησμό, είναι ο έρπης, το εγκεφαλικό επεισόδιο, η πολλαπλή σκλήρυνση (σκλήρυνση κατά πλάκας), η παραισθητική νωταλγία κ.ά. Ειδικά στην περίπτωση του έρπητα ζωστήρα, για πολύ καιρό (μήνες ή και χρόνια) μετά την υποχώρηση του εξανθήματος, μπορεί να αισθάνεστε πόνο, μούδιασμα, μυρμήγκιασμα και κνησμό στο προσβλεβλημένο τμήμα του δέρματος.

Τι να κάνετε για τη βασανιστική φαγούρα

Ο επίμονος κνησμός μπορεί να υπονομεύσει την ποιότητα ζωής. Μπορεί να ταράζει τον ύπνο, να εμποδίζει τη συγκέντρωση της προσοχής και να σας ωθεί να ξύνεστε μέχρι να ματώσει το δέρμα σας. Αν έχετε γενικευμένο κνησμό ή ο κνησμός σας διαρκεί περισσότερο από δύο εβδομάδες και δεν βελτιώνεται με απλά μέτρα αυτοφροντίδας, είναι απαραίτητο να συμβουλευθείτε έναν δερματολόγο.

Αν βρεθεί η αιτία του κνησμού και αντιμετωπιστεί, είναι πιθανό να υποχωρήσει κι εκείνος, ενώ, σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο με την κατάλληλη τοπική ή συστηματική φαρμακευτική αγωγή.

Ο ιατρικός έλεγχος είναι, επίσης, απαραίτητος, όταν ο κνησμός είναι τόσο σοβαρός ώστε να εμποδίζει τον ύπνο ή/και τις καθημερινές δραστηριότητες, όταν εμφανίζεται ξαφνικά και ανεξήγητα και όταν συνοδεύεται από άλλες εκδηλώσεις, όπως έντονη κόπωση, απώλεια βάρους, αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου ή της ούρησης, πυρετό ή ερυθρότητα στο δέρμα.