Στα ογδόντα του χρόνια δεν νιώθει ότι γερνά, καθώς εξακολουθεί να είναι πολύ δραστήριος, όμως ο χρόνος περνά κι εκείνος σκέφτεται τι θα αφήσει πίσω του, τι άλλο τού μένει να κάνει… Αυτός ήταν και ο λόγος που προχώρησε στην έκδοση του δίτομου έργου «Βλάσης Φρυσίρας: Η συλλογή, το μουσείο, ο ζωγράφος – Κείμενα, κριτικές, συνεντεύξεις», που κυκλοφορεί σε κασετίνα από τις εκδόσεις «Πατάκη». Στις εννιακόσιες σελίδες του ξετυλίγονται το πολυσχιδές έργο και η προσφορά του συλλέκτη, ιδρυτή του ομώνυμου μουσείου και ζωγράφου πλέον Βλάση Φρυσίρα στην τέχνη και τον πολιτισμό.

Στην Πλάκα

Αυτός ήταν και ο λόγος για μια κουβέντα μαζί του στο περίτεχνο κτίριο-κόσμημα του μουσείου, στην Πλάκα. Εκεί περνά τον περισσότερο καιρό του. Δεν βγαίνει συχνά. Του αρέσει η μοναχικότητά του. Κουβαλάει, όπως λέει, στο μυαλό του την Κική Δημουλά, που τον τίμησε με υπέροχα λόγια και αφιερώσεις, τον Μίλτο Σαχτούρη, με τον οποίο συνδέθηκαν λίγα χρόνια πριν φύγει από τη ζωή, τον Νίκο Καρούζο και, βέβαια, τον Καβάφη. Πού και πού πηγαίνει με τη σύζυγό του, την εξίσου αεικίνητη Ρούλα -με την οποία έχουν ζήσει 55 όμορφα χρόνια μαζί-, στο χωριό του, τη Βάλτσα Κορινθίας. «Η οικογένεια είναι πυλώνας της ζωής μου», λέει. Στο πλευρό του σε ό,τι κάνει είναι πάντα και οι δίδυμοι γιοι τους.

Δείχνει με καμάρι τα έργα του. Ξεκίνησε να ζωγραφίζει την εποχή του κορονοϊού, μετά μανίας. Εχει ήδη δημιουργήσει περί τους 400 πίνακες. Θέμα του η γυναίκα-μοντέλο, την οποία και αποθεώνει. Από μικρός αγαπούσε τη ζωγραφική. Ομως, η πατρική του οικογένεια είχε αντιρρήσεις για να μπει στη Σχολή Καλών Τεχνών. Ετσι, έγινε δικηγόρος και η αλήθεια είναι ότι μεγαλούργησε. Το όνειρο, όμως, δεν έπαψε ποτέ να ζει μέσα του. Αυτό ήταν που τον οδήγησε και στη συλλογή των έργων τέχνης, η οποία αριθμεί περίπου 4.000 έργα.

Παράλληλα με τη διάθεση προσφοράς πόσο σας απασχολεί η υστεροφημία;

Δεν δουλεύω για την υστεροφημία μου, δουλεύω για την… τρέλα μου. Είμαι ορθολογιστής. Ζω στο παρόν. Οταν υπηρετώ έναν σκοπό, προσπαθώ να τον ολοκληρώσω με πολύ σεβασμό και προσοχή. Πάντα μελετούσα καλά ό,τι έκανα. Με απασχολούσε σοβαρά και για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αν είχα επιφυλάξεις, συνήθως τις συζητούσα με την οικογένειά μου και με δύο πολύ στενούς φίλους, για να δω αν συμφωνούμε. Η προσφορά στο κοινωνικό σύνολο προκύπτει ως αποτέλεσμα.

Οπως τώρα με την έκδοση του δίτομου έργου από τις εκδόσεις «Πατάκη»;

Είχα πάντα ιδιαίτερη αγάπη στα βιβλία. Οι εκθέσεις που έκανα στο μουσείο συνοδεύονταν από έναν κατάλογο. Ως ντοκουμέντο ήθελα να μένει αυτό που έκανα. Οι κατάλογοι είχαν δύο στοιχεία καλά στο περιεχόμενό τους, τα έργα και τα κείμενα. Το δίτομο έργο, που κυκλοφόρησε πρόσφατα, συγκεντρώνει τα κείμενα που είχαν γραφτεί για τη ζωγραφική με αφορμή τη συλλογή μου και τις εκθέσεις. Ετσι, διασώζεται ο λόγος που συνυπήρχε με τα έργα. Είναι ένα ντοκουμέντο που συμπληρώνει τις εκδόσεις που έκανα στη διαδρομή μου, πολύ χρήσιμο σε μελετητές, ιστορικούς, καθηγητές. Εχει ήδη αποστείλει ο ίδιος, όπως μας λέει, περί τα διακόσια αντίτυπα του δίτομου έργου σε διάφορα πανεπιστήμια, στις Σχολές Καλών Τεχνών, αλλά και στις Σχολές Φιλοσοφικής σε διάφορα σημεία της χώρας και έχει λάβει πολύ συγκινητικές, ευχαριστήριες επιστολές από τους υπευθύνους των βιβλιοθηκών τους, κάτι που τον γεμίζει χαρά.

Οταν φθάνεις στα 80, βλέπεις ότι ο χρόνος μειώνεται. Κλείνει ο κύκλος της ζωής σιγά σιγά. Οπότε, σου έρχεται στο μυαλό ο στίχος της Κικής Δημουλά: «Γέρνω ή γερνώ;». Αισθάνομαι ότι δεν γερνώ, γιατί είμαι δραστήριος, δουλεύω και εξακολουθώ να κάνω πάρα πολλά. Είναι και η ζωγραφική που μου κρατάει το μυαλό σε εγρήγορση, καθώς είναι μόνιμη απασχόληση. Για να ζωγραφίσω, σκέφτομαι. Με απασχολεί πώς θα εξελιχθεί η δουλειά μου, πώς θα ενισχυθεί η προσπάθεια που κάνω σε αυτήν την ηλικία, που νομίζω ότι έχει πολύ μεγάλο νόημα.

Αρα, σήμερα, από τις τρεις ιδιότητές σας, δικηγόρος, συλλέκτης και ζωγράφος, πρωτοστατεί ο ζωγράφος;

Ως δικηγόρος έχω πάρει σύνταξη. Συλλέκτης δεν είμαι πλέον. Μέσα μου το «μικρόβιο» υπάρχει. Τη συλλεκτική μανία τη νιώθω ακόμα και όταν ψωνίζω ένα προσωπικό αντικείμενο. Ποτέ δεν αγοράζω μόνο ένα. Ομως, έργα τέχνης δεν έχω πλέον επιθυμία να αγοράζω. Το ερέθισμα για να γίνω συλλέκτης μού το έδωσε η ανεκπλήρωτη επιθυμία μου να γίνω ζωγράφος. Ωστόσο, ήταν ωραία η διαδρομή της ζωής μου, οι γνωριμίες, τα ταξίδια, όλα… Ομως, ήμουν ένας καταπιεσμένος ζωγράφος, σήμερα δεν είμαι πια…

Ποιοι είναι οι δάσκαλοί σας στη ζωγραφική, μιας και δεν έχετε σπουδάσει;

Εχω τις περισσότερες σπουδές από όλους τους ζωγράφους. Οσες σχολές και να τελειώσεις, δεν πρόκειται να αποκτήσεις ταλέντο, όσο και αν προσπαθήσεις. Ενας αυτοδίδακτος θα χρειαστεί περισσότερο χρόνο για να λύσει μόνος του τα πρακτικά θέματα. Εγώ δεν είμαι αυτοδίδακτος, γιατί έχω μπει σε 2.000 ατελιέ ζωγράφων και έχω δει να ζωγραφίζουν. Εχω κουβεντιάσει μαζί τους και έχω ποζάρει. Συχνά συν-ζωγραφίζαμε με τους ζωγράφους τα πορτρέτα μου. Είχα λόγο. Ο Στέφανος Δασκαλάκης λέει: «Ο Φρυσίρας, όταν ποζάρει, σου μαθαίνει και πώς να φτιάξεις το πορτρέτο του». Οι συζητήσεις που έχω κάνει με τους ζωγράφους, όπως με τον Αλέξη Βερούκα ή τον Εδουάρδο Σακαγιάν, είναι διδασκαλία. Αυτό που κουβαλάω εγώ από τη συναναστροφή μου με τους ζωγράφους δεν το κουβαλάει κανείς.

Ως άνθρωπο σας επηρέασε κάποιος ζωγράφος;

Ο Ρουστέν και ο Νταντό πολύ. Ο Ρουστέν και για τις επιλογές και για τη στάση ζωής που είχε. Του αρκούσαν λίγα. Υπηρετούσε με σεβασμό το έργο του και δεν τον ενδιέφεραν οι πωλήσεις. Η σκέψη μου είναι συγγενής με αυτήν του Ρουστέν. Ο Νταντό ζούσε εντελώς απομονωμένος. Και ο Πατ Αντρέα, με τον οποίο είμαστε τριάντα χρόνια στενοί φίλοι, έχουμε κουβεντιάσει πολύ.

Γιατί νιώθετε τόσο κοντά σας τον Ρουστέν, ο οποίος έκανε εφιαλτική ζωγραφική;

Μου άρεσε πολύ αυτό. Η σκληρή ζωγραφική, που βγάζει μηνύματα που μας ταρακουνάνε, έχει λόγο που υπάρχει. Για να συνηθίσουμε ότι το πρόβλημα υπάρχει δίπλα μας και εμείς μπορούμε να συμβάλουμε στο να μειωθεί ή να εξαλειφθεί. Αυτό είναι το μήνυμα που στέλνει ο Ρουστέν. Στη σημερινή ευημερία κάποιων ανθρώπων υπάρχουν ακόμα άλλοι που ψάχνουν στα σκουπίδια για να φάνε. Εγώ πάντα παθαίνω σοκ το πρωί που βγαίνω εδώ έξω στην Πλάκα και βλέπω αυτήν την εικόνα στους κάδους που είναι πενήντα μέτρα πιο μακριά. Δεν είναι ευχάριστο εσύ να ζεις σε ένα παλάτι και ο άλλος να μην έχει να φάει.

Σας απασχολεί αυτό το γεγονός;

Ναι, βέβαια. Κι ας μη φαίνεται από τον χαρακτήρα μου. Θεωρώ, όμως, ότι σε όποια πράξη φιλανθρωπίας προβαίνει ο άνθρωπος δεν πρέπει να την κοινοποιεί ούτε, πολύ περισσότερο, να την επιδεικνύει.

Σας απασχολεί το μέλλον της συλλογής σας;

Ενα σημαντικό μέρος της συλλογής μου θέλω να πάει στην Εθνική Πινακοθήκη, για να καλυφθεί το έλλειμμα που έχει στην ευρωπαϊκή ζωγραφική. Μιλάμε για περίπου 70-80 ανθρωποκεντρικά έργα κορυφαίων Ευρωπαίων ζωγράφων, τα οποία προσφέρθηκα να τα δώσω ως δωρεά στην Πινακοθήκη, αλλά δεν έλαβα ποτέ απάντηση.

Κάνατε και μία σημαντική δωρεά στον Δήμο Αθηναίων, που έκανε, μάλιστα, τον δήμαρχο Αθηναίων να δηλώσει ότι «είναι ιδιαίτερη τιμή για την πόλη μας να έχει πολίτες σαν τον Βλάση Φρυσίρα». Μιλήστε μας γι’ αυτή σας την κίνηση.

Πρόκειται για μια μεγάλη δωρεά 130 έργων ελληνικής ζωγραφικής που καλύπτουν την περίοδο από τη δεκαετία του ’50 έως σήμερα. Μια δωρεά συνόλου, ιδιαίτερης καλλιτεχνικής αξίας. Συμπεριλαμβάνει όλους τους ζωγράφους της γενιάς του ’80 και τα έργα των καθηγητών τους. Η δωρεά αυτή θα παρουσιαστεί στην Πινακοθήκη του Δήμου τον Φεβρουάριο του 2026.

Ενώ νιώθετε ψυχική συγγένεια με τον Ρουστέν, η δική σας ζωγραφική είναι εντελώς διαφορετική.

Το τι επιλέγει ο καθένας να ζωγραφίσει είναι συγκυριακό. Εμένα με… παρέσυραν δύο εκθέσεις που κάναμε στο μουσείο. Η μία με τίτλο «Η αγάπη είναι ένας σκύλος από την Κόλαση» με γυναικείο ερωτικό γυμνό και η άλλη η «Γυμνή αλήθεια». Μου άρεσαν πολύ τα έργα τους. Και κάποια στιγμή πήρα την απόφαση να ασχοληθώ ως ζωγράφος με τη γυναίκα-μοντέλο.

Ζωγραφίζετε δηλαδή την ομορφιά;

Κυρίως, αλλά όχι μόνο. Ζωγραφίζω και τη θλίψη της γυναίκας και τη μητρότητά της και τη διαφορετικότητά της και την ομοφυλοφιλία της και την παιδική της ηλικία, βλέπω την εγγονή μου και τη ζωγραφίζω, όλες τις πλευρές της γυναίκας τις ζωγραφίζω.

Ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να δίνουν αυτές οι γυναίκες στον αποδέκτη τους;

Να νιώθει χαρά κοιτάζοντάς τες, με την ομορφιά τους. Να στενοχωριέται από τη λύπη και τη μοναξιά τους. Δεν θέλω να ταυτίζομαι με αυτό που ζωγραφίζω. Θέλω να λειτουργώ πιο αποστασιοποιημένα. Το έργο που κοιτάς σε προκαλεί και ο καθένας έχει δικά του μάτια. Ολοι βλέπουμε μια γυναίκα. Αλλά με διαφορετικό τρόπο ο καθένας.