Δύο εντελώς διαφορετικά πρότζεκτ, ένα θεατρικό έργο («Σπυριδούλες») και μία τηλεοπτική σειρά μυθοπλασίας («Ψυχοκόρες», ANT1), έσκασαν μύτη το ένα μετά το άλλο, θυμίζοντάς μας ένα παλιό, σκληρό πρόσωπο της ελληνικής κοινωνίας του ’50 και του ’60. Τότε που φτωχές οικογένειες από την επαρχία παρέδιδαν τα νεαρά κορίτσια τους σε εύπορες οικογένειες της Αθήνας, συνήθως για ένα κομμάτι ψωμί. «Ψυχοκόρες» τις βάφτισαν, αλλά ήταν, στην καλύτερη περίπτωση, υπηρέτριες. Στη χειρότερη, δούλες.

Το θέατρο ήταν γεμάτο από κόσμο, άνδρες και γυναίκες διαφόρων ηλικιών. Αναρωτήθηκα αν παρασυρθήκαμε όλοι από κάποια θεματική «μόδα», από τον τρόπο με τον οποίο κάποιες ιστορίες κάνουν τον κύκλο τους και βγαίνουν στο φως ανά περιόδους. Αφού είδα την παράσταση, κατάλαβα πως η μόνη «μόδα», που καλά κρατεί, είναι πως οι γυναίκες, πια, μιλάνε. Και λένε τα πράγματα με το όνομά τους.

Αληθινή ιστορία

Αθήνα, 1950-1960. Πλήθος από ανήλικα, άπορα κορίτσια υιοθετούνται από επιφανείς οικογένειες με την ιδιότητα της «ψυχοκόρης», για να εργαστούν ως εσωτερικές οικιακές βοηθοί, σε μια ιδιάζουσα κατάσταση σύγχρονης δουλείας.

Η δωδεκάχρονη Σπυριδούλα από τη Ματαράγκα Αιτωλοακαρνανίας μετακομίζει στην πρωτεύουσα, για να εργαστεί στο σπίτι ενός εύπορου ζευγαριού του Πειραιά. Επί δύο συναπτά έτη, όπως αποκαλύφθηκε στο νοσοκομείο, το ζεύγος την κακοποιούσε σωματικά και ψυχικά, φτάνοντας στο σημείο να την κάψει με το ηλεκτρικό σίδερο στο σώμα και το πρόσωπο.

Η Σπυριδούλα, όμως, βρήκε το θάρρος να μιλήσει, σπάζοντας τον φαύλο κύκλο της βίας. Λαϊκό ίνδαλμα και πηγή ενδυνάμωσης για γενιές και γενιές γυναικών που υφίστανται κακοποίηση και καταφέρνουν να την αρθρώσουν και να την τερματίσουν, η Σπυριδούλα συνεχίζει να εμπνέει.

Αντλώντας στοιχεία από ιστορικά ντοκουμέντα και γυναικείες αφηγήσεις της εποχής, αλλά και από συνεντεύξεις γυναικών που εργάζονται σήμερα ως εσωτερικές οικιακές βοηθοί, το θεατρικό έργο και η σκηνική σύνθεση της παράστασης συνδυάζουν στοιχεία θεάτρου ντοκουμέντου, πρωτότυπης δραματουργίας και σύγχρονης ελληνικής μουσικής και επιδιώκουν να συστήσουν στο κοινό ένα σύγχρονο είδος που δανείζεται στοιχεία από την αρχαία ελληνική τραγωδία και τη φέρνει στο σήμερα.

Υπήρξαν πολλές

Εκτός από την ηθοποιό που υποδύεται τη Σπυριδούλα (Αργυρώ Θεοδωράκη), οι υπόλοιποι ηθοποιοί ερμηνεύουν πολλαπλούς ρόλους, με βασικό πρωταγωνιστή έναν χορό γυναικών. Γιατί, δυστυχώς, Σπυριδούλες υπήρξαν πολλές.

Από τις πιο δυνατές στιγμές της παράστασης, για εμένα, είναι όταν η ηθοποιός Κατερίνα Λάττα αποχωρεί από τον χορό γυναικών, για να υποδυθεί την «κυρία» του σπιτιού στον Πειραιά, η οποία περιγράφει πώς ακριβώς «σιδέρωσε» τη Σπυριδούλα, σ’ έναν σπαρακτικά σαδιστικό μονόλογο.

Ευτυχώς, σε μια έξυπνη δραματουργική και σκηνοθετική «παύση» στη μέση της παράστασης, η ηθοποιός Αριστέα Σταφυλαράκη εμφανίζεται με στολή σύγχρονης οικιακής βοηθού, για να φέρει την ιστορία στο σήμερα, δίνοντας μια ευχάριστη, αναγκαία κωμική νότα στη δύσκολη θεματολογία. Κι εκεί είναι που αντιλαμβάνεται κανείς πόσο επίκαιρο είναι το έργο.

Μου ήρθαν στο μυαλό εικόνες από τις δύσκολες συνθήκες εργασίας το καλοκαίρι, στα νησιά μας. Η κατάσταση στην οποία αφήνουμε ένα θέατρο έπειτα από συναυλία. Ή την παραλία ύστερα από μια ηλιόλουστη Κυριακή. Ποιος τα μαζεύει όλα αυτά; Ποιος ετοιμάζει το φαγητό μας; Ποιος μας φέρνει ντελίβερι, ακόμα και με βροχή; Πώς συμπεριφερόμαστε στους ανθρώπους που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους; Τους θεωρούμε ίσους ή κατώτερους από εμάς; Τους θεωρούμε, τουλάχιστον, ανθρώπους… ή μήπως όχι;

«ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΕΣ»

Της Νεφέλης Μαϊστράλη σε συν-σκηνοθεσία Θανάση Ζερίτη και Χάρη Κρεμμύδα

ΠΟΤΕ: Κάθε Δευτέρα και Τρίτη

ΠΟΥ: Θέατρο Τζένη Καρέζη

ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ: https://www.more.com/gr-el/tickets/theater/spyridoules-1/