Μια ταινία με άγνωστο οπτικό υλικό από αρχεία της Ευρώπης, της Αμερικής, της Ελλάδας, που κομίζει νέα ματιά στην ιστορία της Αθήνας. Ενα ταξίδι στον χρόνο, που γοητεύει τον θεατή του, τον προβληματίζει, του προσφέρει εικόνες από την πολιτική, κοινωνική, καθημερινή ζωή της πόλης σε μια κομβική χρονική περίοδο μεταξύ δύο πολέμων. Οι αφηγήσεις, οι φωτογραφίες, τα φιλμάκια, οι ήχοι της πόλης που σχεδίασε η Αλίκη Παναγή, η ανακατασκευή της μουσικής της εποχής, αλλά και η πρωτότυπη μουσική της Κατερίνας Πολέμη αναδημιουργούν την ατμόσφαιρα μιας πολύ δημιουργικής περιόδου, γεμάτης αντιθέσεις.

Παρακολουθώντας ένα τέταρτο από το ντοκιμαντέρ, κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου στο Μέγαρο Μουσικής, καταλαβαίνεις πως η Αθήνα του Μεσοπολέμου, ήταν πολλά παραπάνω από μια πόλη σε διχασμό ανάμεσα σε βενιζελικούς και μοναρχικούς. Ηταν τότε που οι Μικρασιάτες πρόσφυγες το 1922 έφεραν νέα πνοή στην πόλη, στον πολιτισμό και στην οικονομία. Το 1924 ο κόσμος μαζεύτηκε στους δρόμους της ελληνικής πρωτεύουσας ζητώντας Δημοκρατία. Αυτό το σπάνιο φιλμάκι από τα αρχεία της γαλλικής κινηματογραφικής εταιρίας Pathé, που δείχνει τη μεγάλη διαδήλωση στο κέντρο της Αθήνας για τη διεκδίκηση της Δημοκρατίας, βρίσκεται στο κέντρο του ντοκιμαντέρ.

Παράλληλα, εκείνη την εποχή, αναπτύχθηκε η βιομηχανία και η ναυτιλία, ενώ μια νέα αστική τάξη έκανε αισθητή την παρουσία της, παράλληλα με την εργατική τάξη που διαδήλωνε στους δρόμους της Αθήνας. Πέρα όμως από τις μάχες για κοινωνική δικαιοσύνη, υπήρχαν και οι άλλες «μάχες» για τη γυναικεία χειραφέτηση. Ηταν τότε που οι γυναίκες άρχισαν να εργάζονται, ενώ τα καλοκαίρια κολυμπούσαν στο Παλαιό Φάληρο δίπλα στους άντρες φορώντας μαγιό.

Η Αθήνα που για πρώτη φορά είχε δημοκρατικό πολίτευμα άλλαζε άρδην. Κάτω από την Ακρόπολη γκρεμίστηκε η συνοικία Βρυσάκι και αναδύθηκε η Αρχαία Αγορά, ενώ η Ομόνοια έγινε πιο σύγχρονη και απέκτησε και ηλεκτρικό τρένο.

Στην Τέχνη, η περίφημη γενιά του 1930 άλλαξε για πάντα την ποίηση, τη λογοτεχνία, τη ζωγραφική. Ο Βενιζέλος, στη δεύτερη δημιουργική τετραετία του, έφερε το νερό στην πόλη, έχτισε σχολεία, εγκαινίασε το πρώτο αεροδρόμιο. Οι Αθηναίοι τραγουδούσαν Αττίκ και Γιαννίδη, ενώ στις περιφερειακές συνοικίες κυριαρχούσαν τα ρεμπέτικα. Μετά το κραχ του 1929, η επάνοδος της μοναρχίας, η δικτατορία του Μεταξά και η αρχή του Ελληνοϊταλικού Πολέμου σηματοδότησαν το τέλος αυτής της περιόδου.

Πρόκειται για το τρίτο κινηματογραφικό ντοκιμαντέρ της Μαρίας Ηλιού της σειράς που είναι αφιερωμένη στην ιστορία της πόλης κατά τους τελευταίους δύο αιώνες (1821-2021). Προηγήθηκαν οι ταινίες «Η Αθήνα από την Ανατολή στη Δύση 1821-1896» και «Η Αθήνα και η Μεγάλη Ιδέα 1896-1922» που έχουν ήδη προβληθεί. Η τρίτη ταινία αυτής της σειράς από τη Μαρία Ηλιού και τους συνεργάτες της θα ήταν η «Αθήνα των συγκρούσεων 1922-1950», όμως το μεγάλο εύρος του υλικού υπαγόρευσε τη διάσπαση του τρίτου ντοκιμαντέρ.

«Το ίδιο το υλικό ήταν τόσο συναρπαστικό, που η ίδια η ταινία διεκδίκησε την ύπαρξή της», λέει η Μαρία Ηλιού. Αυτή η ταινία όχι μόνο δεν έχει ξαναπροβληθεί, αλλά δεν ήταν καν στις σκέψεις μας, ήταν εκτός προγράμματος. Ομως την περίοδο του μοντάζ συνειδητοποιήσαμε με τη μοντέρ της ταινίας Αλίκη Παναγή και τον ιστορικό σύμβουλο της ταινίας Αλέξανδρο Κιτροέφ πως μέσα στην τρίτη ταινία υπήρχε μια άλλη ταινία, η Αθήνα του Μεσοπολέμου».

«Η Αθήνα είναι το θέατρο πάνω στη σκηνή του οποίου διαδραματίζονται τα κεντρικά πολιτικά γεγονότα», σημειώνει από την πλευρά του ο Αλέξανδρος Κιτροέφ. «”Η Αθήνα του Μεσοπολέμου, 1922-1940” αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα για το πόσα επιπλέον μπορούμε να μάθουμε εντάσσοντας στην ιστορική έρευνα ως πηγή την κινούμενη εικόνα και άλλο ανάλογο υλικό».

«Εάν υπάρχει ένα στοιχείο στην ιστορία μιας πόλης που μπορεί να συμβολίζει και να συμπυκνώνει την ιστορία μιας ολόκληρης χώρας, είναι οι μεταμορφώσεις, οι μετασχηματισμοί. Αυτό που βλέπουμε λοιπόν είναι πως μεταμορφώνεται η Αθήνα…», σημειώνει η Χριστίνα Κουλούρη, η οποία είναι από τους βασικούς ομιλητές στο ντοκιμαντέρ. Στέκεται στη συμβολή των προσφύγων από τη Μικρασία που κατέκλυσαν την Αθήνα και την άλλαξαν δημογραφικά, στο ότι οι γυναίκες εισήλθαν στην παραγωγική διαδικασία μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στις Δελφικές Γιορτές που αναβίωσαν λαμπρά την αρχαιότητα σε απευθείας διάλογο με την παγκόσμια διανόηση.

 ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΖΩΗΣ

Ο Βρετανός ελληνιστής και πολιτογραφημένος Ελληνας, Ρόντρικ Μπίτον, επισημαίνει ότι τα διαφορετικά πλάνα της ταινίας αποκαλύπτουν «ένα καλειδοσκόπιο της αθηναϊκής ζωής». Στα πλάνα αυτά φιγουράρουν ο Βενιζέλος, ο Σεφέρης, ο Βαμβακάρης με το μπουζούκι του, η Εύα Πάλμερ- Σικελιανού, ο Σικελιανός, ο δήμαρχος Σπύρος Μερκούρης με την εγγονή του Μελίνα, καθώς και χιλιάδες άλλοι ανώνυμοι πολίτες.

info

«Η Αθήνα του Μεσοπολέμου 1922-1940», ντοκιμαντέρ σε σενάριο-σκηνοθεσία Μαρίας Ηλιού, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη. Ημέρες & ώρες προβολών: Παρασκευή 17, Σάββατο 18, Κυριακή 19 Ιανουαρίου | 20:00