Η πρώτη γραπτή μαρτυρία για τον Καραγκιόζη, σύμφωνα με τους μελετητές, χρονολογείται στις 18 Αυγούστου 1841, ενώ η εμφάνισή του στην Ηπειρο το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα οδήγησε στην ανάπτυξη του θεάτρου σκιών στην Πάτρα, μέσα από την τέχνη και τις θεματικές προσεγγίσεις του γνωστού Πατρινού καραγκιοζοπαίχτη Μίμαρου, του οποίου μαθητής, μεταξύ άλλων, ήταν και ο Σωτήρης Σπαθάρης.

Τη δεκαετία του ’30 ο Σπαθάρης παίζει στην Κηφισιά και τον παρακολουθεί ο Τσαρούχης, ο οποίος μαγεύεται από την τέχνη του θεάτρου σκιών. Το 1949, η χαρακτηριστική ρεκλάμα «Σπαθάρηδες» από τον Ευγένιο Σπαθάρη, γιο του Σωτήρη, αποτυπώνει την πορεία της τέχνης τους που περνά από γενιά σε γενιά. Και το 1958 ο Καραγκιόζης γίνεται αστροναύτης, με αφορμή την επικείμενη εκείνη την εποχή παγκόσμια περιοδεία του Γιούρι Γκαγκάριν.

Σχεδόν μία δεκαετία μετά, το 1966, ο Καραγκιόζης εμφανίζεται για πρώτη φορά στις ελληνικές τηλεοπτικές οθόνες από τον Ευγένιο Σπαθάρη. Αυτές είναι μόλις μερικές από τις ιστορίες που φέρουν τα 465 μοναδικά και σπάνια τεκμήρια της συλλογής του Σπαθαρείου Μουσείου Θεάτρου Σκιών-νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου- του Δήμου Αμαρουσίου, η οποία, σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, προστατεύεται πλέον ως «νεότερο μνημείο».

«Με τον χαρακτηρισμό της συλλογής του Σπαθαρείου Μουσείου ως μνημείο, αναγνωρίζουμε την ιδιαίτερη καλλιτεχνική, ιστορική και λαογραφική  αξία της συλλογής, ως τεκμήριο της άυλης πολιτιστικής μας κληρονομιάς, αλλά και τη σημαντική προσφορά του Ευγένιου Σπαθάρη, με το έργο και τη δωρεά του, στο να διατηρηθεί ζωντανή η ιστορία του ελληνικού θεάτρου σκιών», σημείωσε η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, και επισήμανε ότι τα 465 αντικείμενα- φιγούρες και σκηνικά- αποτελούν σήμερα τη μόνιμη συλλογή του Μουσείου. Πρόκειται για αντικείμενα-εκθέματα της μόνιμης συλλογής του Σπαθαρείου Μουσείου Θεάτρου Σκιών, που αποτελούν δωρεά του Ευγένιου Σπαθάρη, το 2003, προς τον Δήμο Αμαρουσίου. Τα εκθέματα στο Μουσείο, που χρονολογούνται από το 1894, αφορούν σε όλη την πορεία του έργου του Ευγένιου Σπαθάρη, από τα πρώτα βήματά του μαζί με τον πατέρα του, τη δεκαετία του ‘30, έως και το τέλος της ζωής του, το 2009.

«Η αναγνώριση της συλλογής της οικογένειάς μου ως μνημείο είναι μία πράξη διατήρησης, προστασίας και ανάδειξης του θεάτρου σκιών. Κάθε φιγούρα, κάθε σκηνικό και κάθε αντικείμενο αφηγείται την ιστορία του θεάτρου σκιών που αντέχει στον χρόνο», δήλωσε χθες στον «Ε.Τ.» η διευθύντρια του Μουσείου, Μένια Σπαθάρη, κόρη του Ευγένιου Σπαθάρη, ξεκλέβοντας λίγο χρόνο από τις απαιτήσεις των ξεναγήσεων που διοργανώνονται καθημερινά για σχολεία. Η συλλογή- όπως μας περιγράφει η κ. Σπαθάρη- περιλαμβάνει φιγούρες κατασκευασμένες από χαρτόνι, που αποτελούσε το βασικό υλικό κατασκευής τους στα πρώιμα στάδια του Καραγκιόζη στην Ελλάδα, αλλά και αργότερα.

Συνολικά περιλαμβάνει 87 φιγούρες και σκηνικά, του Σωτήρη και του Ευγένιου Σπαθάρη, κατασκευασμένα μεταξύ του 1930 και του 1972. Επίσης, η συλλογή περιλαμβάνει έργα από δέρμα -18 βασικές φιγούρες του Ευγένιου Σπαθάρη μεταξύ 1935-1980- το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως μία απόπειρα παρουσίασης χρώματος στις φιγούρες μέσα από τον μπερντέ, αφού το υλικό αυτό είναι διαπερατό στο φως επιτρέποντας την προβολή έγχρωμων μορφών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα έργα από ζελατίνη, που αντικαθιστά το σκαλιστό χαρτόνι και το δέρμα. Η περιήγηση ολοκληρώνεται με τα αντικείμενα κατασκευασμένα για ειδικά εφέ στις παραστάσεις, όπως μουσικά όργανα, φιγούρες από ξένα θέατρα σκιών, βιβλία, αφίσες και δημοσιογραφικά άρθρα.