Την άνοιξη του 1941, πριν από 80 χρόνια, μπαίνει στην Ελλάδα η γερμανική Βέρμαχτ. Δύο χρόνια αργότερα, το 1943, οι Γερμανοί μετέφεραν καταναγκαστικά εκατοντάδες Εβραίους άνδρες από τη Θεσσαλονίκη στην Καρυά, για να κατασκευάσουν μια παρακαμπτήριο γραμμή στην κυρίως σιδηροδρομική αρτηρία Αθήνας -Θεσσαλονίκης, με σκοπό να εξυπηρετούνται καλύτερα τα τρένα της Βέρμαχτ.

Σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο της Κατοχής, του Ολοκαυτώματος, αλλά και της δύσκολης μεταπολεμικής περιόδου, με επίκεντρο την ιστορία του εργοταξίου της Καρυάς, αναπτύσσεται η πρωτοποριακή και συμμετοχική έκθεση με τίτλο «Καρυά 1943. Καταναγκαστική εργασία και Ολοκαύτωμα» στο κτίριο της Πειραιώς 138 του Μουσείου Μπενάκη και στο Κέντρο Τεκμηρίωσης Ναζιστικής Καταναγκαστικής Εργασίας στο Βερολίνο. Παράλληλα, μία μικρότερη έκθεση παρουσιάζεται στο Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος με εκθεσιακό υλικό, πληροφορίες για το πρόγραμμα, πολυμεσικό περιεχόμενο, αυθεντικά ευρήματα από το εργοτάξιο της Καρυάς, ενώ επίσης θα συνοδεύεται από εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολικές τάξεις και ομάδες επισκεπτών.

Στη χθεσινή παρουσίαση της συμμετοχικής έκθεσης, οι επιμελητές-βασικοί επιστημονικοί συνεργάτες του Κέντρου Τεκμηρίωσης για την Καταναγκαστική Εργασία στο Βερολίνο, ο Ιάσων Χανδρινός και η Ιρις Χαξ, περιέγραψαν τη σημασία της γνώσης αυτής της «άγνωστης σελίδας» γύρω από τη βαριά κληρονομιά του πολέμου και της Κατοχής σε Ελλάδα και Γερμανία και «το ζήτημα διατήρησης της μνήμης της εβραϊκής γενοκτονίας».

Στο επίκεντρο της έκθεσης, που ξεκινάει σήμερα Πέμπτη 17 Οκτωβρίου, η φωτογραφική συλλογή ενός Γερμανού πολιτικού μηχανικού που είχε υπηρετήσει στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Κατοχής ως αξιωματικός της παραστρατιωτικής οργάνωσης Τοντ και υπήρξε υπεύθυνος αρκετών κατασκευαστικών έργων, μεταξύ άλλων και στην Καρυά. Η συλλογή περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, 80 περίπου φωτογραφίες από το εργοτάξιο της Καρυάς. Εντοπίστηκε το 2002, σε μία υπαίθρια αγορά στο Μόναχο, από τον συλλέκτη Ανδρέα Ασσαέλ, γιο Εβραίου επιζώντος από τη Θεσσαλονίκη, ο οποίος την αγόρασε και για χρόνια ερεύνησε την ιστορία πίσω από τα μοναδικά αυτά φωτογραφικά ντοκουμέντα.

Είκοσι δύο χρόνια μετά υλοποιείται αυτή η καινοτόμος και συμμετοχική έκθεση, που παρουσιάζει τα γεγονότα της εποχής και τις εξαιρετικά σκληρές συνθήκες εργασίας των Ελλήνων Εβραίων, που έπρεπε να κατεδαφίσουν ένα βουνό για την παρακαμπτήριο της σιδηροδρομικής γραμμής στην Καρυά. Οι περισσότεροι από τους Εβραίους καταναγκαστικούς εργάτες δολοφονήθηκαν στο Αουσβιτς τον Αύγουστο του 1943. Φωτογραφικά τεκμήρια και πολυμεσικό περιεχόμενο «συνομιλούν» με οκτώ βιογραφίες θυμάτων και επιζώντων, που περιγράφουν τις φριχτές συνθήκες διαβίωσης και μας υπενθυμίζουν ότι το μέλλον χρειάζεται τη μνήμη, τη συλλογική μνήμη.

Το παλιό εργοτάξιο και ο σταθμός της Καρυάς, ο οποίος σήμερα είναι παροπλισμένος και εγκαταλελειμμένος, καθίστανται προσβάσιμα μέσα από τρισδιάστατα τοπογραφικά μοντέλα, τα οποία θα προβάλλονται μέσα από έναν σταθμό πολυμέσων. Στον ίδιο σταθμό ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να ξεφυλλίσει ψηφιακά το άλμπουμ των φωτογραφιών. Τα εγκαίνια της έκθεσης «Καρυά 1943. Καταναγκαστική εργασία και Ολοκαύτωμα» έγιναν χθες, αργά το απόγευμα, παρουσία της υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη.

Info

«Καρυά 1943. Καταναγκαστική εργασία και Ολοκαύτωμα».
Διάρκεια έκθεσης: 17 Οκτωβρίου 2024 – 16 Φεβρουαρίου 2025.
Μουσείο Μπενάκη/Πειραιώς 138.

Πληροφορίες: 210-3453111.