Οι μορφές του θεού Απόλλωνα «συνομιλούν» με εμβληματικά έργα τέχνης από το Μουσείο του Λούβρου και αφηγούνται από κοινού τη δελφική ιδέα με τα ύψιστα ιδεώδη της από την αρχαιότητα μέχρι τη νεότερη εποχή, όταν ο αρχαίος κλασικός πολιτισμός ανακαλύφθηκε εκ νέου από την Ευρώπη και άρχισε να αποτελεί πηγή έμπνευσης για την τέχνη και την επιστήμη.

Είκοσι οκτώ έργα τέχνης, αριστουργήματα, από το Μουσείο του Λούβρου από τον 14ο αι. π.Χ. έως τον 19ο αιώνα ανοίγουν διάλογο με τα εκθέματα της μόνιμης έκθεσης του Μουσείου των Δελφών προσεγγίζοντας από κοινού την κάθε υπόσταση του θεού Απόλλωνα. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Φωκίδος συνεργάστηκε με το Μουσείο του Λούβρου και τη Διεύθυνση Αρχαιολογικών Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και συμπράττουν σε αυτό το μεγάλο και φιλόδοξο έργο όχι μόνο για την περιοχή αλλά και για όλη τη χώρα.

Ο «Ε.Τ.» της Κυριακής επισκέφθηκε την περιοδική έκθεση «Υπό το Φως του Απόλλωνος: Το Λούβρο στους Δελφούς», που εντάσσεται στους εορτασμούς για την επέτειο των διακοσίων ετών από την Ελληνική Επανάσταση, την προηγούμενη Κυριακή 28 Νοεμβρίου. Το εισιτήριο για την επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο και το μουσείο ανέρχεται μόλις στα 6 ευρώ (τιμή χειμερινού ωραρίου).

Η επισκεψιμότητα από τον Μάιο, που επαναλειτούργησαν οι αρχαιολογικοί χώροι και τα μουσεία της χώρας, μέχρι πριν από λίγες ημέρες, όπως περιγράφει στον «Ε.Τ.» της Κυριακής η δραστήρια και διακεκριμένη προϊσταμένη της ΕΦΑ Φωκίδος, Αθανασία Ψάλτη, είναι εντυπωσιακή, παρά τις δύσκολες συνθήκες της πανδημίας. «Κατά τη διάρκεια αυτών των μηνών η επισκεψιμότητα αγγίζει τα 2/3 του 2019, μια καλή χρονιά για τους Δελφούς», αναφέρει η κ. Ψάλτη. Σε μια περίοδο, λοιπόν, εξαιρετικά δύσκολη για τη χώρα λόγω της πανδημίας και τηρώντας με ευλάβεια όλα τα υγειονομικά μέτρα, Ελληνες και ξένοι τουρίστες, νεαροί εκδρομείς, ταξιδιώτες τρίτης ηλικίας, ακόμα και οικογένειες με παιδιά, επισκέπτονται αυτές τις ημέρες το μουσείο και τον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών, «παράθυρα» στο απολλώνιο φως και τη γνώση!

«Ο νυν επίτιμος πρόεδρος και πρώην διευθυντής του Λούβρου, ιστορικός Τέχνης Ζαν-Λικ Μαρτινέζ, είναι ένας από τους σημαντικότερους μελετητές των Δελφών. Η ιδέα της συνεργασίας προέκυψε μέσα από το επιστημονικό του ενδιαφέρον και τις επισκέψεις του στους Δελφούς. Κεντρική ιδέα της έκθεσης, η οποία ενσωματώνεται στον σκελετό της μόνιμης έκθεσης του Αρχαιολογικού Μουσείου Δελφών και διαρθρώνεται σε έντεκα ενότητες, είναι μια νέα θεώρηση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς του σημαντικότερου μαντείου της ελληνικής αρχαιότητας, ιδωμένη μέσα από την ακτινοβολούσα υπόσταση της απολλώνιας λατρείας και τον απευθείας διάλογο των έργων των δύο μουσείων», μας περιγράφει η προϊσταμένη της ΕΦΑ και συνεπιμελήτρια της έκθεσης, επισημαίνοντας πως «μέσα από την έκθεση ο σύγχρονος επισκέπτης έχει την ευκαιρία να εμβαθύνει περισσότερο σε θέματα που είναι συνδεδεμένα στη συλλογική μνήμη με το δελφικό μαντείο, αλλά και να γνωρίσει την ευρωπαϊκή διάσταση του δελφικού μαντείου».

Εντεκα ενότητες

Η έκθεση αναπτύσσεται σε έντεκα ενότητες, που αφηγούνται με εύληπτο και πρωτότυπο τρόπο μια νέα θεώρηση της σημασίας των Δελφών και εμπλουτίζουν τις γνώσεις μας για το «απολλώνιο φως». Στην πρώτη θεματική ενότητα «Σχέση με την Ανατολή» πρωταγωνιστεί η φήμη του Μαντείου των Δελφών, που ήδη κατά τον 8ο αι. π.Χ. ήταν μεγάλη, όπως μαρτυρούν τα ομηρικά έπη, αλλά και τα έργα τέχνης που ήλθαν στο φως, αφιερώματα Ελλήνων και ξένων.

Στρέφοντας τη ματιά μας στην επόμενη ενότητα, το κολοσσικό άγαλμα της Σφίγγας των Δελφών, ανάθημα των Ναξίων του 6ου αι. π.Χ., «συνομιλεί» με τον ερυθρόμορφο στάμνο με παράσταση του Οιδίποδα με τη Σφίγγα, έργο από το Μουσείο του Λούβρου που αποδίδεται στον Ζωγράφο του Μενελάου (440 π.Χ.). Ο διάλογος στη δεύτερη ενότητα με τίτλο «Δελφική Θεολογία» θυμίζει με πολύ εύστοχο και σύγχρονο τρόπο το τραγικό τέλος του Οιδίποδα, το οποίο σηματοδότησε τη διεθνή διδακτική εκδοχή του ακρογωνιαίου λίθου της δελφικής θεολογίας του «Γνώθι σαυτόν». Οι επόμενες ενότητες μας ξεναγούν στην «Ισχύ των χρησμών», όπου ο Απόλλων έλαβε το παρωνύμιο «Λοξίας», στους Πυθικούς Αγώνες και στον «Απόλλωνα Μουσηγέτη» με το αριστούργημα από το Μουσείο του Λούβρου «Απόλλων με λύρα» του Antoine Coypel (17ος-18ος αι).

Ακολουθεί ο «Απόλλωνας της Ευρώπης», όπου ο δελφικός κίονας με τις τρεις χορεύτριες συνομιλεί με το εμβληματικό έργο «Απόλλων και Δάφνη» (1844-45) του Τhéodore Chassériau. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ενότητα «Θνητοί Απόλλωνες», που μας φέρνει κοντά στον «Αντίνοο», τον αγαπημένο σύντροφο του αυτοκράτορα Αδριανού.

Ο Αντίνοος Εκουέν και το πορτρέτο του Αντίνοου με τα χαρακτηριστικά του Οσιρι από το Μουσείο του Λούβρου βρίσκουν θέση δίπλα στον εμβληματικό Αντίνοο των Δελφών. «Αυτό το σημείο δείχνει τη διάσταση που είχε ο αρχαίος πολιτισμός σε όλο τον δυτικό κόσμο», περιγράφει η κ. Ψάλτη, ενώ λίγα βήματα πιο κάτω το άγαλμα του Ηνιόχου μάς αφηγείται την ιστορία του, αλλά και μας υπόσχεται πως τα επόμενα χρόνια θα μας ξεκλειδώσει όλα μυστικά του. Το χάλκινο πόδι του Απόλλωνος του Μουσείου του Λούβρου επιτρέπει να δούμε το εσωτερικό ενός χυτευμένου χάλκινου αγάλματος, που χρονολογείται στην ίδια περίοδο, καθώς και να συγκρίνουμε τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν.

Η έκθεση ολοκληρώνεται με τον «Ευρωπαίο Απόλλωνα», δηλαδή με τον Λουδοβίκο ΙΔ’, ο οποίος επέλεξε να συνδεθεί με τη λατρεία του Ηλιου, που αποτελούσε προσωποποίηση του Απόλλωνα. «Ο Λουδοβίκος ΙΔ’ ενδύεται τη μορφή του Απόλλωνα ως εγγυητής της ειρήνης και της εκεχειρίας», προσθέτει η διευθύντρια. Το μαρμάρινο ανάγλυφο «O Απόλλων Ιητήρ» (θεραπευτής) του Nicolas Coustou από το Μουσείο του Λούβρου εντυπωσιάζει τον επισκέπτη δίπλα στη μαρμάρινη κεφαλή γενειοφόρου Ηρακλή από κολοσσικό άγαλμα.

Το 2022 θα παρουσιαστεί η μελέτη για τον Ηνίοχο

Τα τελευταία τρία χρόνια βρίσκεται υπό εξέλιξη το διεπιστημονικό πρόγραμμα μελέτης του Ηνιόχου των Δελφών, συνεργασία του Λούβρου και της ΕΦΑ Φωκίδος, στο οποίο συμμετέχει η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή. Το 2022 θα παρουσιαστούν στην Αθήνα τα συμπεράσματα αυτής της μεγάλης μελέτης – του αριστουργηματικού αγάλματος που στόχο έχει την καλύτερη κατανόηση των τεχνικών καινοτομιών του «αυστηρού ρυθμού» (480-460 π.Χ.), ως προς την ανάπτυξη της μνημειώδους χαλκοπλαστικής στην Ελλάδα.

«Για πρώτη φορά προσεγγίζουμε το εργαστήριο όπου κατασκευάστηκε ο Ηνίοχος», λέει η κ. Ψάλτη με ενθουσιασμό για «το πλέον εναργές παράδειγμα της διαρκούς συνεργασίας των δύο χωρών για τους Δελφούς» και μας θυμίζει τη μεγάλη συζήτηση για τον τεχνίτη και το εργαστήριο όπου φιλοτεχνήθηκε το άγαλμα, τα οποία παραμένουν άγνωστα μέχρι σήμερα. Μέσα από τη μελέτη που εκπονήθηκε – όπως σημειώνει η κ. Ψάλτη- γίνεται ακριβέστερη κατανόηση των τεχνικών της χύτευσης με τη μέθοδο του «χαμένου κεριού» μέσα από τις αναλύσεις για την προέλευση κραμάτων χαλκού που χρησιμοποιήθηκαν στο γλυπτό και τα μάτια.

Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της παρουσίασης θα γίνει γνωστή η προέλευση του κράματος χαλκού που θα ξεκλειδώσει περισσότερα στοιχεία και πληροφορίες για τον Ηνίοχο, που συγκαταλέγεται στα αριστουργήματα της αρχαίας ελληνικής και παγκόσμιας τέχνης. Ενα ακόμα στοιχείο που ενισχύει τη σημαντικότητα του εγχειρήματος είναι πως η μελέτη του Ηνιόχου θα καταλήξει σε ένα εκπαιδευτικό ντοκιμαντέρ.

Λίνα Μενδώνη: «Τα μουσεία οφείλουν να υιοθετήσουν νέες στρατηγικές»

Για τις νέες στρατηγικές που οφείλουν να ενσωματώσουν τα μουσεία, προκειμένου να διαμορφώσουν τη μελλοντική τους πορεία, αλλά και να αντεπεξέλθουν στις προκλήσεις που προκάλεσε η πανδημία, αναφέρθηκε η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνα Μενδώνη, στην έναρξη του 11ου Διεθνούς Συνεδρίου CoMuseum, που διοργανώθηκε πριν από λίγες ημέρες.

Συγκεκριμένα, η κ. Μενδώνη υπογράμμισε ότι «η μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη αυτοτέλεια και η αειφορία των μουσείων βρίσκονται σε συνάρτηση με την ταχύτητα, με την οποία η ηγεσία των μουσείων θα υιοθετήσει τις νέες στρατηγικές, οι οποίες απαιτούν συγκεκριμένο όραμα, στόχευση και σχεδιασμό, καθώς και διαρκή παρακολούθηση των εξελίξεων, ευελιξία, ανοιχτό πνεύμα, τόλμη και αποφασιστικότητα. Φαίνεται ότι είναι επιτακτική ανάγκη τα μουσεία της χώρας να αναλαμβάνουν και να υπηρετούν οργανωμένα και μεθοδικά τον ρόλο τους στον 21ο αιώνα. Το Μουσείο των Δελφών φιλοδοξεί να βρίσκεται συνεχώς σε τέτοια τροχιά στο πεδίο τόσο των υποδομών όσο και της έρευνας».

Οπως μας πληροφορεί η κ. Ψάλτη, το Μουσείο των Δελφών αξιοποιεί όλα τα προγράμματα όπου συμμετέχει ως εκπαιδευτικά εργαλεία και τα διαχέει στην κοινότητα και ειδικά στην τοπική κοινωνία. «Εξάλλου, οι άνθρωποι της τοπικής κοινωνίας είναι οι καλύτεροι προστάτες των Δελφών», σχολιάζει η κ. Ψάλτη και υπογραμμίζει ότι «το μουσείο είναι ένα προπύργιο, ένα φυλάκιο του δελφικό τοπίου περίπου 350.000 στρεμμάτων. Το Μουσείο των Δελφών προφυλάσσει τον ίδιο τον χώρο και διαδίδει τη σπουδαιότητά του μέσα από τις δράσεις, εκπαιδευτικές και ερευνητικές».