Στην περιοχή του  Κάτω Κάστρου όπου διενεργούνται εργασίες αποκατάστασης των επιθαλάσσιων μεσαιωνικών οχυρώσεων και ανάδειξη της περιοχής με την δημιουργία ποδηλατόδρομου και πεζόδρομου, καθώς και με την ανακατασκευή των μικρών οθωμανικών οικιών σε πολιτιστικούς χώρους, αποκαλύφθηκε στο πλαίσιο της ανάδειξης του πλατώματος της Οθωμανικής κρήνης, οθωμανικό λουτρό του 16ου αι. σε επαφή με το μεσαιωνικό τείχος. Πρόκειται για το πρωϊμότερο λουτρό που έχει βρεθεί στη Λέσβο και το οποίο διατηρεί τους θολωτούς χώρους του θερμού, χλιαρού και ψυχρού λουτρού με τα υπόκαυστα.

Για την ανάδειξη και προστασία του μνημείου, το οποίο θα είναι ορατό στους επισκέπτες, διερευνήθηκε ο χώρος δυτικά αυτού, όπου και εντοπίσθηκε τμήμα ισχυρού τείχους πάνω στο οποίο εδράζεται ο δυτικός τοίχος του λουτρού, καθώς και μαρμάρινη πύλη εισόδου, η οποία σύμφωνα με τα ευρήματα χρονολογείται στους Πρωτοβυζαντινούς χρόνους.

Η πύλη έχει συνολικό ύψος 3,20μ., πλάτος 2,05μ. και βάθος 2,00μ. Για την κατασκευή της χρησιμοποιήθηκαν συνολικά 9 πλάκες εντόπιου γκριζόλευκου μαρμάρου, συναρμοσμένες με κονίαμα, ενώ κοιλότητες στο υπέρθυρο υποδηλώνουν την ύπαρξη ξύλινης θύρας, προσαρμοσμένης με στροφείς. Οι παραστάδες της κοσμούνται με ταινία και κοιλόκυρτο κυμάτιο, ενώ το υπέρθυρο φέρει κυρτό γείσο. Στο κατώφλι διακρίνεται οριζόντια, ανάγλυφη, κυρτή ταινία.

Στο εσωτερικό της διατηρείται μέρος πρόχειρου τειχίσματος για την αντιστήριξη του δαπέδου του κύριου, θερμού δωματίου του λουτρικού συγκροτήματος. Η επίχωση που αφαιρέθηκε για την αποκάλυψη της πύλης περιείχε κυρίως στρώματα καύσης και στάχτες λόγω της γειτνίασης με τον θερμό χώρο του λουτρού, κι απέδωσε άβαφη χρηστική κι εφυαλωμένη κεραμική κατά κανόνα Βυζαντινών χρόνων, καθώς και  χάλκινα νομίσματα (φόλλεις) του 6ου κι 7ου αιώνα που εντοπίστηκαν κοντά στο κατώφλι.

Λαμβάνοντας υπόψη πως από την Βυζαντινή περίοδο στο Κάστρο Μυτιλήνης σώζονται σήμερα μόνο ο ανατολικός τοίχος του Ακρόπυργου, η βυζαντινή πυλίδα στα βορειοανατολικά τείχη και η είσοδος της δεξαμενής, η πρόσφατα αποκαλυφθείσα μαρμάρινη πύλη μπορεί να θεωρηθεί εύρημα ξεχωριστής σημασίας τόσο για την τοπογραφία κι αμυντική αρχιτεκτονική του Κάστρου της περιόδου αυτής, όσο και για την ιστορία της πόλης της Μυτιλήνης. Πιθανώς με την πρωτοβυζαντινή αυτή πύλη να συνδέεται και ο άγνωστος έως σήμερα αρχαιολογικά και ανασκαφικά βυζαντινός οικισμός του Μελανουδιού, ο οποίος χωροθετείται από πολλούς ερευνητές στην περιοχή του Κάτω Κάστρου Μυτιλήνης.

Τι λέει ο προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων

Ο  προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λέσβου, Παύλος Τριανταφυλλίδης, μίλησε για αυτά και όχι μόνο για αυτά στο ραδιόφωνο της ιστοσελίδας ΣΤΟΝΗΣΙ, και την εκπομπή «Ανθέων 99».

«Έχει ήδη κατασκευασθεί η γέφυρα, σε λίγο θα ολοκληρωθεί και η προμήθεια του στεγάστρου που θα τοποθετηθεί όπως μπαίνουμε στο κάστρο από την Επάνω Σκάλα αριστερά, όπου εντοπίστηκε ένα οθωμανικό λουτρό του 16ου αιώνα το οποίο σώζεται σε πάρα πολύ καλή κατάσταση», τόνισε.

Το σημαντικό όμως εύρημα βρίσκεται κάτω από τα θεμέλια του λουτρού. Εκεί εντοπίστηκε η πρωτοβυζαντινή πύλη του 7ου αιώνα μ.Χ. που συνδυάζεται με το Μελανούδι.Τον περίφημο βυζαντινό οικισμό τον οποίο μέχρι σήμερα δεν ξέραμε.

«Παρόλο που κάποιοι ερευνητές τον είχαν ταυτίσει με το κάτω Κάστρο εμείς στο πλαίσιο του έργου το ταυτίσαμε ανασκαφικά και το τοποθετήσαμε στον 6 και 7ο αιώνα βάσει νομισμάτων που έχουμε βρει» λέει ο κ. Τριανταφυλλίδης.

Και συνεχίζει: «Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό εύρημα. Να φανταστείτε ότι σώζεται η πύλη του Κάστρου του 6ου και 7ου αιώνα μ.Χ. πρώτη φορά εντοπίζεται τόσο πρώιμη πύλη στο κάστρο της Μυτιλήνης. Δεν είχε βρεθεί μέχρι σήμερα κάτι τέτοιο. Τα μεσαιωνικά κατάλοιπα που έχουμε στο κάστρο είναι τα παλαιότερα στον 14ο αιώνα. Μιλάμε για την πρώιμη φάση του κάστρου που αναιρεί και τα μέχρι σήμερα δεδομένα που είχαμε. Εθεωρείτο ότι το κάτω μέρος του κάστρου ήταν ατοίχιστο. Όμως αυτό αναιρείται από τα αρχαιολογικά δεδομένα. Να φανταστείτε ότι αυτή η πύλη που είναι από καταπληκτικό μάρμαρο σε δεύτερη χρήση από αρχαιότερο υλικό σώζεται σε ύψος δυο μέτρα και συνεχίζει κάτω από το οθωμανικό λουτρό και φτάνει στην αλάνα αυτή που υπάρχει σήμερα στο κάτω Κάστρο αυτή που παλιά γινόταν η γιορτή του ούζου και όπου έκανε και η Εφορεία Αρχαιοτήτων διάφορες εκδηλώσεις. Ταυτίζουμε λοιπόν για πρώτη φορά αρχαιολογικά τον βυζαντινό οικισμό του Μελανουδίου που είναι γνωστός από τις μεσαιωνικές πηγές ο οποίος καταστράφηκε την περίοδο της οθωμανικής εισβολής που έγινε στη Λέσβο. Επομένως έχουμε καινούργια στοιχεία που ταυτίζουν τοπογραφικά σημεία της βυζαντινής πόλης για την οποία γνωρίζουμε ελάχιστα πράγματα».

Τι ήταν το Μελανούδι

Σύμφωνα πάντα με τον Έφορο Αρχαιοτήτων, το Μελανούδι πρέπει να είχε γύρω στους 1.000 κατοίκους.
Όπως λέει «οι μεσαιωνικοί κάτοικοι της πόλης της Μυτιλήνης είχανε επαφή από το βόρειο λιμένα μέσω του λιμανιού που υπάρχει και σήμερα. Αν θυμάστε σώζονται και σήμερα μέσα στη θάλασσα κάποια υπολείμματα του ελληνιστικού τείχους τα οποία φαίνεται ότι χρησιμοποιήθηκαν και στην περίοδο του μεσαίωνα. Μέσα από τα τείχη είχαν λουτρά, υπήρχαν οι κατοικίες. Σίγουρα υπάρχουν κάποιοι χριστιανικοί ναοί τους οποίους προς το παρόν δεν τους έχουμε εντοπίσει. Για την πρώιμη φάση της πόλης τον 6ο και 7ο αιώνα η ανασκαφική έρευνα την οποία ελπίζουμε να συνεχίσουμε και την επόμενη χρονική περίοδο με άλλα κονδύλια θα δώσει πάρα πολλά στοιχεία. Μιλάμε για τον οικισμό τον βυζαντινό του 7ου αιώνα που υπήρχε μέσα στο κάστρο και ήτανε δίπλα στη θάλασσα».

Σύμφωνα με τα ευρήματα η βυζαντινή πόλη σώζεται σε βάθος τεσσάρων μέτρων από τη σημερινή επιφάνεια του εδάφους όπου περπατάμε μέσα στο κάστρο. Σώζεται και το τείχος όλο σε ύψος 2,5 μέτρα.

«Είναι πολύ εντυπωσιακό σαν εύρημα και δυστυχώς στον ελλαδικό χώρο δεν γνωρίζουμε πολλά αντίστοιχα παραδείγματα με τις πρωτοβυζαντινές οχυρώσεις γιατί είναι μια εξαιρετικά δυσνόητη περίοδος, είναι αυτή η περίοδος της μετάβασης από την ειδωλολατρία στον χριστιανισμό όπου τα αρχαιολογικά στοιχεία είναι συνήθως ισχνά» λέει ο Έφορος Αρχαιοτήτων.

Έργο επισκεψιμότητας

Στο κάτω κάστρο δημιουργείται ένας πραγματικός πόλος επσικεψιμότητας. Σε λίγο καιρό θα ολοκληρωθεί και ο ποδηλατόδρομος που θα ενωθεί με το έργο που ολοκληρώνει ο δήμος. Υπάρχει επίσης το έργο της αποκατάστασης των δυο οθωμανικών οικιών που είναι ήδη σε εξέλιξη οι εργολαβίες.

Ένα από αυτά θα γίνει κέντρο πληροφόρησης και τεκμηρίωσης, ο επισκέπτης δηλαδή θα μπαίνει σε ένα από αυτά το οθωμανικά σπιτάκια το πρώτο δεξιά στο οποίο θα ενημερώνεται για όλη την ιστορία της Λέσβου.

Η δεύτερη οικία είναι ακριβώς πιο κάτω σε απόσταση 50 μέτρα όπου θα δημιουργηθεί χώρος εκπαιδευτικών προγραμμάτων για παιδιά όπου θα έχουν τη δυνατότητα με ειδικές ξεναγήσεις από συναδέλφους αρχαιολόγους να ξεναγούνται στον αρχαίο και μεσαιωνικό κόσμο μέσα από τα οικοδομικά κατάλοιπα από τις πέτρες.

«Θα εξηγούμε στα παιδιά πώς κτίζονταν, πώς κατασκευάζονταν τα σπίτια, οι ναοί, τα τείχη. Και θα δίνεται μια πλήρης εικόνα στα παιδιά πώς ήταν αυτό το μεσαιωνικό κάστρο της Μυτιλήνης» λέει ο κ. Τριανταφυλλίδης. Στο πλαίσιο του έργου στο κάστρο της Μυτιλήνης η Εφορεία Αρχαιοτήτων Λέσβου έχει εντάξει άλλα δυο έργα. Το ένα ξεκίνησε πριν από λίγο και είναι η αποκατάσταση των αποθηκών Σάπλιτζα.

Έχει γίνει ήδη η στερέωση των επιθαλάσσιων τειχών μέσα στο οποίο θα ανακατασκευαστεί ένα κτίριο στο οποίο θα έχουν τη δυνατότητα οι επισκέπτες να βλέπουν πώς συντηρούνται αγγεία που έχουν βρεθεί, θα εκτίθενται τα χιλιάδες ευρήματα που έχει η Μυτιλήνη και που μέχρι σήμερα ήταν αθέατα στο ευρύτερο κοινό. Είναι πάνω από 30.000 αντικείμενα, θα τοποθετηθούν σε αυτό το κτίριο το οποίο δεν θα φαίνεται από πουθενά θα είναι εγκλωβισμένο μέσα στα τείχη.

«Γενικότερα ο χώρος του κάτω Κάστρου αναβαθμίζεται, μέσα σ’ αυτόν τον χώρο θα κάνουμε και διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις που όπως γνωρίζετε τις έχει τόση ανάγκη ο κόσμος. Θα πάρει άλλη μορφή το κάτω κάστρο» λέει ο κ. Τριανταφυλλίφης.

Το δεύτερο έργο είναι η αποκατάσταση των μεσαιωνικών τειχών ακριβώς πάνω από το κάτω κάστρο. Το έργο άρχισε πριν από ένα χρόνο και έχει φτάσει ήδη στα μισά της αποκατάστασης του μεσαιωνικού περιβόλου με στόχο να ολοκληρωθεί στην υπολειπόμενη προγραμματική χρονική περίοδο.

Τα τείχη αυτά είναι σε πάρα πολύ κακή κατάσταση διατήρησης. Η εφορεία ήδη έκανε στερέωση πρανών, τα υποκείμενα βράχια δηλαδή πάνω στα οποία θεμελιώθηκε το τείχος αυτό που έχει ύψος από έξη έως 12 μέτρα. Στη συνέχεια καθαιρείται το τείχος, γιατί έχει υποστεί σοβαρές φθορές και ανακατασκευάζεται σύμφωνα με τις αρχιτεκτονικές μελέτες και τις μελέτες της στατικής επάρκειας που έχουν εγκριθεί.

Τέλος ο κ. Τριανταφυλλίδης στην πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη του έκανε ιδιαίτερη αναφορά στην ανασκαφή στην αρχαία Άντισσα στο κάστρο των Αγίων Θεοδώρων.

«Να σας πω ότι η κατάσταση στην αρχή ήταν απογοητευτική γιατί βρήκαμε τόνους πέτρα κάτω από τις οποίες αποκαλύφθηκαν οι μεσαιωνικές πύλες σε ύψος τεσσάρων μέτρων του κάστρου με τα διατοιχίσματά του με τους πύργους του. Βρήκαμε και πολλά οικοδομικά κατάλοιπα παλαιότερων περιόδων. Εντοπίσαμε αψιδωτά κτίρια με καταπληκτική κεραμική η οποία δεν είναι γνωστή στη Λέσβο. Γενικά η ανασκαφή στην αρχαία Αντισσα θεωρούμε ότι είναι σημασίας κλειδιού για τον πολιτισμό και στην ιστορία της Λέσβου» είπε μεταξύ άλλων σημαντικών, καταλήγοντας ο κ. Τριανταφυλλίδης.

Ακολούθησε το eleftherostypos.gr στο Google News και μάθε πρώτος όλες τις ειδήσεις 

Μουσείο η βίλα του Ιόλα

Πέθανε ο σπουδαίος πεζογράφος Πέτρος Μπίκος

Σοκάρει η Αγγελική Καρυστινού στον Ε.Τ. για το ελληνικό MeToo και τη δική της τραυματική εμπειρία