Μετά τον θάνατο του διασημότερου Ελληνα γκαλερίστα Αλέξανδρου Ιόλα το 1987, η βίλα λεηλατήθηκε.

Το οικόπεδό της αναπτύσσεται μεταξύ των οδών Δημοκρατίας, Χρυσοστόμου Σμύρνης και Ομήρου, στην Αγία Παρασκευή.

Συγκεκριμένα, αποτελείται από τρία επίπεδα: ισόγειο, πρώτος όροφος, υπόγειο. Εχει συνολική έκταση 1.751 τ.µ. και διαμορφώθηκε έτσι έπειτα από επτά αρχιτεκτονικές επεκτάσεις, μεταξύ του 1951 και του 1974, µε υπογραφές πέντε διαφορετικών πολιτικών μηχανικών.

Το σπίτι άλλαζε σταδιακά συνεχώς μορφή, ανάλογα µε τις ανάγκες της οικογένειας και τις ανάγκες του ίδιου του Ιόλα. Επεκτάθηκε το ισόγειο αρχικά, ακολούθησε η προσθήκη του πρώτου ορόφου, ενώ οι αλλαγές στους εσωτερικούς χώρους ήταν συνεχείς, µε αποτέλεσμα το οίκημα να µην έχει κάποια συγκεκριμένη αρχιτεκτονική φυσιογνωμία.

Στους χώρους του υπήρχαν έργα τέχνης, αρχαία αντικείμενα που ο Ιόλας είχε επαναπατρίσει, καθώς και σπάνια έπιπλα. Οι Ελληνες δεν είχαν ξαναδεί αιγυπτιακά αγάλματα δίπλα σε έργα του Πικάσο και του Μαξ Ερνστ ή αρχαίες ταναγραίες μαζί µε τον καναπέ του Προυστ.

Αλλαγές έγιναν και στο οικόπεδο: Ενα τμήμα είχε δωρηθεί από τον Ιόλα στον Δήμο Αγίας Παρασκευής για να γίνει πλατεία µε γλυπτά και σε άλλο τμήμα είχαν χτίσει σπίτια οι δύο αδελφές του, Νίκη Στάιφελ και Ηρώ Ξενάκη. Τέλος, ο έμπορος τέχνης είχε δώσει ένα τμήμα στον καλλιτέχνη Παύλο για να χτίσει και αυτός τη δική του κατοικία. Από τα 40 στρέμματα είχαν μείνει στη βίλα µόνο 6μισι.

Από τη συλλογή µε τα 11.000 έργα, ένα µέρος πήραν οι κληρονόµοι του -αργότερα κάποια πωλήθηκαν σε δηµοπρασίες- και λίγα αρχαία κατάσχεσε το ελληνικό κράτος.

Η σημερινή εικόνα

Σήμερα, οι εσωτερικοί χώροι προκαλούν θλίψη. Η κουζίνα έχει σημάδια από φωτιά, μια πυρκαγιά που παραλίγο να το καταστρέψει ολοσχερώς. Αρκετά από τα μάρμαρα από την Πεντέλη και την Αργολίδα, µε τα οποία είχε ντυθεί το κτίριο, είτε κομματιάστηκαν είτε έχουν αποξηλωθεί, ενώ επίσης αρκετά από όσα έχουν μείνει παρουσιάζουν σημαντικές φθορές. Τα δάπεδα είναι κατά κύριο λόγο μαρμάρινα, ειδικά στους εκθεσιακούς χώρους, αλλά και στα λουτρά. Γενικά, δεν είναι σε ιδιαίτερα κακή κατάσταση, παρουσιάζουν όµως µεγάλες φθορές, ειδικά όσον αφορά στα σκαλοπάτια.

Τα επιχρίσµατα είναι όλα φθαρµένα και χρήζουν αποξήλωσης, οι δε οροφές παρουσιάζουν αποφλοιώσεις, προφανώς λόγω υγρασίας.

Τα µεταλλικά κουφώµατα έχουν σκουριάσει, τα δε εσωτερικά, τόσο εκείνα µε την επένδυση µπρούντζου όσο και τα απλά, λείπουν παντελώς. Πολλά από τα εξωτερικά κουφώµατα είναι χτισµένα µε τσιμεντόλιθους και πολλά από τα διάφορα διακοσµητικά στοιχεία έχουν καταστραφεί.

Τα λουτρά έχουν τις λιγότερες φθορές και διασώζονται αρκετά καλλιτεχνικά στοιχεία, όπως οι γούρνες, οι επενδύσεις των λουτήρων, πλήρη στοιχεία ή ίχνη από τις επενδεδυµένες µε χρυσά ή ασηµένια φύλλα οροφές κ.λπ.

Το κιγκλίδωµα της κύριας κλίµακας, έργο τέχνης των Lalanne, έχει αφαιρεθεί τελείως, αλλά η µεταλλική κλίµακα µε µαρµάρινα σκαλοπάτια προς το δώμα είναι σε σχετικά καλή κατάσταση.

Ο κήπος είναι παρατηµένος και ρηµαγµένος.

Νέα σελίδα

Οπως έκανε γνωστό το υπουργείο Περιβάλλοντος τις προηγούμενες ημέρες, το Κεντρικό Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής έδωσε το «πράσινο φως» προκειμένου να πραγματοποιηθεί η αλλαγή χρήσης της Βίλας Ιόλα και η μετατροπή της σε Πολιτιστικό Κέντρο και Μουσείο Ιόλα.

Τι όμως θα αλλάξει στην ιστορική βίλα; Σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής, στο μεγαλύτερο τµήµα του ισογείου του κτιρίου οι υφιστάµενες αίθουσες διατίθενται για τις µόνιµες εκθέσεις, τόσο έργων που ανήκαν στον Ιόλα όσο και άλλων σύγχρονων έργων που θα προκύψουν. ∆ιαµορφώνονται 9 αίθουσες εκθέσεων, από 59 τ.μ. η µεγαλύτερη έως 16 τ.μ. η µικρότερη. Η σχέση των δωµατίων µεταξύ τους καθιστά τη διάταξη των χώρων µουσειακή και την αντίληψη των συσχετισµών χώρου και χωρικής συνέχειας από πλευράς επισκεπτών άµεση. Η διάταξη προσφέρει εξαιρετική κυκλική ροή επισκεπτών και πολύ καλές οπτικές επαφές µεταξύ των χώρων.

Οσον αφορά σε διοικητικές λειτουργίες, η παλιά αίθουσα τραπεζαρίας µε το µαρµάρινο τραπέζι προβλέπεται να λειτουργεί ως αίθουσα συσκέψεων, συνεδριάσεων κ.λπ., σε ώρες που δεν ενοχλεί τους επισκέπτες, και το αρχικό υπνοδωμάτιο του Ιόλα, δίπλα από την κύρια είσοδο, θα διατεθεί ως χώρος γραφείου των υπαλλήλων για τις ανάγκες λειτουργίας της υπηρεσίας διαχείρισης της οικίας.

Ο όµορος χώρος, που λειτουργούσε ως WC-γκαρνταρόµπα µετατρέπεται σε WC κοινού. Επίσης, το µικρό WC στο τέλος του διαδρόµου µετατρέπεται σε WC ΑμεΑ µε όλο τον απαραίτητο εξοπλισµό του.

Στο σκέλος της τελευταίας κατασκευαστικής φάσης, που βρίσκονται η κουζίνα και το νεότερο υπνοδωµάτιο του Ιόλα, δηµιουργείται κυλικείο-εντευκτήριο, το οποίο θα εξυπηρετεί τις ανάγκες των επισκεπτών. Ο χώρος της κουζίνας, ο οποίος θα αποκτήσει µεγαλύτερο ύψος, θα χρησιµοποιείται ως παρασκευαστήριο, εξυπηρετώντας παράλληλα και την αίθουσα συσκέψεων.

Επιπλέον, προβλέπεται η µετατροπή του λουτρού στο σκέλος αυτό σε WC AμεA για το κυλικείο, µε διατήρηση των στοιχείων που το διέπουν (γούρνα, επενδύσεις κ.λπ.). Τα υπόλοιπα WC κοινού του κυλικείου προβλέπονται στο υπόγειο µαζί µε λοιπούς υποστηρικτικούς χώρους.

Τέλος, στον χώρο της παλιάς µικρής αποθήκης στον µεγάλο χώρο εκθεµάτων (δωµάτιο µε τους καθρέφτες όπου κυριαρχούσαν τα έργα του Mάτα) προβλέπεται η δηµιουργία ενός ανελκυστήρα µε διαστάσεις που θα εξυπηρετούν και τα ΑμεΑ.

Στον όροφο οι χώροι θα εξυπηρετούν δράσεις επιστηµονικού, τεχνολογικού και καλλιτεχνικού αντικειµένου.

Η µεγάλη αίθουσα, όπου βρισκόταν και το γκονγκ που φιλοτέχνησε ο Τάκις, µετατρέπεται σε αίθουσα πολλαπλών χρήσεων (θεάτρου, κινηµατογράφου, εκδηλώσεων, εκθέσεων κ.λπ.).

Οι υπόλοιποι χώροι του ορόφου διαµορφώνονται, η µεν βιβλιοθήκη και πάλι στην ίδια χρήση, οι δε λοιποί σε αίθουσες εναλλασσόμενων δράσεων και φιλοξενίας καλλιτεχνών.

Στον όροφο της τελευταίας κατασκευαστικής φάσης δηµιουργούνται µικροί ξενώνες φιλοξενίας καλλιτεχνών, µε αποκατάσταση του υφιστάµενου λουτρού και χρήση από τους ξενώνες.

Στο υπόγειο, πέραν των WC του αναψυκτηρίου, προβλέπονται χώροι για τον µηχανολογικό εξοπλισµό και την αποθήκευση (βοηθητικοί χώροι).

Οπως επισημαίνουν πηγές στον «Ε.Τ.» της Κυριακής, η αποκατάσταση της βίλας θα είναι ήπια και θα χρησιµοποιεί το µέγιστο δυνατό καλά διατηρούµενο υλικό που υπάρχει. Οι επεµβάσεις θα είναι διακριτικές και θα γίνουν µε σεβασµό στο υφιστάµενο κτίριο, καθώς και µε γνώµονα την αναστρεψιµότητα των νέων κατασκευών.

Το χρονικό της εγκατάλειψης

Μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου Ιόλα, το 1987 στη Νέα Υόρκη, το κτήµα περιήλθε αρχικά στην ιδιοκτησία της αδελφής του, Νίκης Στάιφελ, µε την οποία διατηρούσε µία πολύ ιδιαίτερη και εκρηκτική σχέση. Υπήρξαν όµως ενδοοικογενειακές δικαστικές διαµάχες, µε αποτέλεσµα να παραµένει η βίλα κλειστή και σιγά σιγά να λεηλατείται.

Η πρώτη κίνηση για να διασωθεί έγινε από τον Δήμο της Αγίας Παρασκευής, που το 1994 βάζει συµβολικά ένα λουκέτο στον χώρο, διεκδικώντας τον. ∆ύο χρόνια αργότερα, το 1996, η έκταση πωλήθηκε στον κατασκευαστή Σπύρο Γεωργίου, ο οποίος αγόρασε και το διπλανό κτήµα που ανήκε στη Στάιφελ.

Το 1998 το οίκηµα χαρακτηρίστηκε διατηρητέο ιστορικό µνηµείο. Το 2000 το σύνολο της έκτασης θεωρήθηκε Κέντρο Πολιτιστικών ∆ραστηριοτήτων, βάσει Προεδρικού ∆ιατάγµατος. Ο δήµος ετοιµάστηκε να το αγοράσει µε ένα -εγκεκριµένο από το Ταµείο Παρακαταθηκών και ∆ανείων- δάνειο ύψους 1,2 δισ. δρχ., αλλά σταµάτησε, όταν το 2002 κηρύχθηκε από την κυβέρνηση η αναγκαστική απαλλοτρίωση, που εντασσόταν στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Ολυµπιάδας, ώστε να δηµιουργηθεί ένα Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, αλλά οι διαπραγµατεύσεις µε τον κατασκευαστή Σπύρο Γεωργίου δεν καρποφόρησαν.

Το Σώµα Ορκωτών Λογιστών το εκτίµησε στα 9,1 εκατ. ευρώ. Ταυτόχρονα έγιναν και δύο δίκες για την αξία και το Πρωτοδικείο εκδικάζει αρχικά 17 εκατ. ευρώ, ενώ στο Εφετείο γίνεται ο συµβιβασµός στην τιµή που όρισε το ΣΟΕ. Η τελική τιµή απαλλοτρίωσης ήταν πάνω από τέσσερις φορές µεγαλύτερη της τιµής αγοράς. Με την αλλαγή της κυβέρνησης το 2004 και τη λήξη των Ολυµπιακών Αγώνων, η απόφαση για την απαλλοτρίωση ανακλήθηκε.

Το 2007, το υπουργείο Πολιτισμού εγκρίνει εκ νέου την απευθείας αγορά ή αναγκαστική απαλλοτρίωση του κτήματος, ώστε να «προστατευθεί, προβληθεί και αναδειχθεί το µνηµείο».

Το 2017 ο Δήμος Αγίας Παρασκευής πήρε, τελικά, µε διευρυµένη πλειοψηφία, την απόφαση να το αγοράσει. Το αντίτιµο ήταν 3.000.000 ευρώ, καταβλητέο σε δόσεις.

ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΙΟΛΑΣ

Γεννημένος το 1907, από εύπορους γονείς, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, ήρθε στην Αθήνα 20 ετών. Μερικά χρόνια αργότερα, το 1931 εγκαταλείπει την Ελλάδα και ξεκινά τα ταξίδια του στην Ευρώπη, επιθυμώντας να ακολουθήσει το όνειρό του να γίνει χορευτής.

Eνας τραυματισμός στο πόδι, το 1944, τον αναγκάζει να εγκαταλείψει τη μέχρι τότε καριέρα του. Επιδίδεται στο εμπόριο τέχνης και ανοίγει την πρώτη του γκαλερί στη Νέα Υόρκη.

Οι γκαλερί που είχε ανοίξει σε Μιλάνο, Γενεύη, Παρίσι, Ζυρίχη, Μαδρίτη και Ρώμη δεν τον εμπόδισαν να γυρίσει στην Ελλάδα, με συστατική, μάλιστα, επιστολή του Καβάφη. Μέχρι το 1970 όταν και έκλεισε όλες του τις γκαλερί, μοίραζε τον χρόνο του σε εξωτερικό και Ελλάδα. Μόλις όμως ήρθε μόνιμα, η τεράστια συλλογή του από έργα τέχνης αμύθητης αξίας έφτασε στη χώρα μας, στη βίλα της Αγίας Παρασκευής.

Aντι Γουόρχολ, Πάμπλο Πικάσο, Τζόρτζιο Αρμάνι, Αριστοτέλης Ωνάσης, Ειρήνη Παππά, Σταύρος Νιάρχος, Ανδρέας Παπανδρέου, Σταύρος Ξαρχάκος, Βασίλης και Ελίζα Γουλανδρή και Μελίνα Μερκούρη ήταν μόλις μερικοί από εκείνους που δείπνησαν στη βίλα του Ιόλα.

«Είμαι Eλληνας και θέλω να ζω και να αναπνέω μέσα σε αρχαίες κολόνες. Τα αρχαία που βλέπετε προέρχονται από αρχαίους ελληνικούς ναούς». Η προαναφερθείσα δήλωση του Ιόλα προκάλεσε σκάνδαλο και ο συλλέκτης κατηγορήθηκε για τα πάντα. Μάλιστα, ένας δυσαρεστημένος πρώην εργαζόμενος στη βίλα, τρανσέξουαλ με το ψευδώνυμο «Μαρία Κάλλας», τον κατηγόρησε ανοιχτά στους δημοσιογράφους για κλοπή αρχαίων έργων, όργια, παιδεραστία και ναρκωτικά.

Ο Ιόλας πέθανε μόνος του στο νοσοκομείο στις 8 Ιουνίου 1987, σε ηλικία 80 ετών.

Από την έντυπη έκδοση

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, ανά πάσα στιγμή στο EleftherosTypos.gr