Που εντοπίζεις τις παθογένειες του θεάτρου σήμερα στη χώρα μας;

Στο θέατρο έχουμε δύο πολύ σοβαρά θέματα. Το πρώτο είναι οι εργασιακές συνθήκες οι οποίες είναι μεσαιωνικές. Οι «κανονικές» δουλειές, με συμβάσεις εργασίας, πληρωμένες πρόβες, ασφάλιση, μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού. Κι αυτό συμβαίνει από τα χρόνια πριν την οικονομική κρίση. Οποιος λοιπόν μπορεί να προσφέρει στους εργαζόμενους τέτοιες δουλειές, συγκεντρώνει πολλή εξουσία. Και αυτή η ανεξέλεγκτη εξουσία προκαλεί τα έκτροπα. Οχι πάντα αλλά αρκετά συχνά.

Το δεύτερο πρόβλημα στο θέατρο είναι οι κρατικοί φορείς. Εδώ και πολλές δεκαετίες λειτουργούν με ελλιπές θεσμικό πλαίσιο. Για παράδειγμα, λένε πολλοί συχνά οι καλιτεχνικοί διευθυντές ότι χρειάζονται οικονομικούς διευθυντές. Σωστά, αλλά όχι μόνο. Χρειάζονται και ένα Διοικητικό Συμβούλιο το οποίο θα έχει εποπτεία και της καλλιτεχνικής διεύθυνσης γιατί ένας κρατικός φορέας δεν μπορεί να καθορίζεται αποκλειστικά από το προσωπικό γούστο ενός και μόνο ανθρώπου. Όταν συμβαίνει αυτό μιλάμε πάλι για κατάχρηση εξουσίας η οποία οδηγεί σε όλα αυτά τα φαινόμενα που βλέπουμε τώρα ή σε άλλα φαινόμενα που ο πολύς κόσμος δεν βλέπει γιατί θεωρούνται ελάσσονα σε σχέση με τα τερατώδη που έχουν βγει στην επιφάνεια. Φαινόμενα που όμως μας έφεραν στα αποτρόπαια. Η εργασιακή βία που δεν έχει πάντα τις προεκτάσεις της σεξουαλικής παρενόχλησης ή κακοποίησης, υπάρχει στο θέατρο γιατί υπάρχει η ασύδοτη εξουσία κάποιων ανθρώπων. Εξουσία κυρίως οικονομική. Οι εργαζόμενοι φοβούμενοι ότι θα στερηθούν την επιβίωσή τους και κυρίως ότι θα τιμωρηθούν επαγγελματικά έτσι και μιλήσουν, δεν ανοίγουν το στόμα τους και αυτό το πράγμα έχει δημιουργήσει ένα καθεστώς τρόμου.

Όντως πολλοί αναρωτιούνται γιατί οι ηθοποιοί δεν μιλάγατε τόσα χρόνια

Να πω ότι κάποιες φορές τα έχουμε πει και τα έχουμε καταγγείλει. Όμως αυτοί που τα κατήγγειλαν τιμωρήθηκαν. Έχουμε μιλήσει πολλές φορές για το θέμα των ακροάσεων και δη στους κρατικούς φορείς όπου διάφοροι σκηνοθέτες χρησιμοποιούν πρακτικές που εξευτελίζουν τους ηθοποιούς. Δεν μπορώ να ξεχάσω πόσο ταπεινωμένη έχω νιώσει βλέποντας αξιόλογους συναδέλφους μου να εξευτελίζονται σε ακροάσεις αλλά αυτό μπορεί να πει κανείς ότι είναι κάτι το υποκειμενικό και δεν μπορεί να αποδειχθεί. Όμως μπορούμε να μιλήσουμε για τη διάχυτη ατμόσφαιρα στις ακροάσεις που παλιά την έλεγαν φλερτ. Σήμερα ξεκάθαρα μιλάμε για σεξουαλική παρενόχληση. Οι ακροάσεις δεν είναι χώρος για να ερωτοτροπεί κανείς. Όποιος αρνούνταν αυτό το φλερτ, δεν πέρναγε ποτέ την ακρόαση. Αν, δε, τολμούσες να πεις και κάτι, θα άκουγες απαξιωτικό σχόλιο για την προσωπικότητά σου. Και αυτά συμβαίνουν μπροστά σε όλους γιατί θεωρείται αποδεκτό από έναν σκηνοθέτη να φλερτάρει στις ακροάσεις. Ε, λοιπόν δεν είναι.

Τη στάση της υπουργού πως την χαρακτηρίζετε;

Η κυρία Μενδώνη μίλησε πολύ απαξιωτικά για το επάγγελμα του ηθοποιού στη συνέντευξη Τύπου που έδωσε. Μας είπε ότι μπορούμε να ξεγελάμε τον κόσμο μέσω της υποκριτικής τέχνης. Αυτό φυσικά δεν μπορεί να λέγεται από μια υπουργό Πολιτισμού. Η στάση της είναι ότι δεν θέλει να αναλάβει την ευθύνη. Μας εγκάλεσε με έναν τρόπο λέγοντας μας γιατί όταν διορίστηκε ο Δημήτρης Λιγνάδης στην καλλιτεχνική διεύθυνση του Εθνικού Θεάτρου δεν αντιδράσαμε. Δεν καταλαβαίνω τι έπρεπε να κάνουμε ως άτομα μεμονωμένα ή Σωματείο. Δεν υπάρχει κανείς που να μην είχε ακούσει τις φήμες  για όσα συμβαίνουν. Οι φήμες όμως είναι ενδείξεις και όχι αποδείξεις.

 Εχεις υποστεί εργασιακή βία όλα αυτά τα χρόνια που δουλεύεις στο θέατρο;

Φυσικά. Ημουν σε μια παράσταση και χωρίς λόγο, σε καθημερινή βάση, είχα έναν σκηνοθέτη και μια συνάδελφο από τους οποίους δεχόμουν ουρλιαχτά, φωνές, προσβολές, απίστευτη  ψυχολογική βία στις πρόβες. Κάποια στιγμή φτάσαμε στο σημείο η συνάδελφος να τσιρίζει μπροστά στον καλλιτεχνικό διευθυντή του κρατικού θεάτρου που εργαζόμουν κι εκείνος να μην κάνει τίποτα για να το σταματήσει. Ο συγκεκριμένος σκηνοθέτης έχει έντονη προσωπικότητα αλλά παράλληλα αγαπάει το θέατρο. Με έναν παλιό τρόπο, ας πούμε, που σήμερα πια δεν είναι ο ενδεδειγμένος, αλλά σίγουρα δεν είχε κάτι προσωπικό. Αυτό  όμως που δεν κατάλαβα ποτέ γιατί  επετράπη σε μια άλλη ηθοποιό να συμπεριφέρεται έτσι. Ήταν μια συμπεριφορά που αντιμετωπίζαμε  και  κάποιοι  ακόμα εργαζόμενοι. Έμπαινε για παράδειγμα στις ενδύτριες, πέταγε τα ρούχα και τέτοια, μιλώντας προσβλητικά. Ολα αυτά συνέβαιναν σε έναν κρατικό φορέα ο οποίος ποτέ δεν ήρθε να παρέμβει και να  βάλει  όρια.  Αυτή την ιστορία την αναφέρω για να καταλάβουμε  ότι κακότροποι άνθρωποι υπάρχουν πάντα,  όμως  υπάρχει κι ένας μηχανισμός που   τους επιτρέπει να  διαλύουν ψυχολογικά  άλλους, ενώ απλώς θα  μπορούσε να  τους θέσει όρια.  Αυτά τα περιστατικά ναι μεν δεν είναι ποινικά, όμως  κοστίζουν πολύ σε όποιον  τα έχει υποστεί.

 Και ποιες οι συνέπειες από αυτή την εμπειρία;

Είχα φτάσει να παίρνω χάπια, η γνάθος μου είχε σφιχτεί τόσο πολύ που δεν μπορούσα να μιλήσω στις πρόβες. Ηταν ένα μαρτύριο που δεν κατάφερα ποτέ να ξεπεράσω εντελώς και πάντα έχω ένα τεράστιο σφίξιμο και φόβο μην ξαναπάθω τα ίδια. Οταν τελείωσε αυτό, φυσικά και δεν ανανεώθηκε η σύμβασή μου γιατί έχω θεωρούμουν το μίασμα στην υπόθεση. Την ίδια χρονιά πήγα σε μια ακρόαση για άλλη παράσταση στον ίδιο  φορέα. Καθώς προχωρούσαν οι ακροάσεις, έφτασα μέχρι την τελευταία. Ο άνθρωπος που έκανε την ακρόαση ήταν πολύ καλός και με ρώτησε αν ήθελα να κάνω ένα μικρό ρόλο. Είπα ναι και θεώρησα ότι θα με έπαιρνε-  βέβαια  δεν ξέρω μπορεί    μετά να   άλλαξε γνώμη,  ή εγώ να μην κατάλαβα καλά. Την επόμενη πάντως  μέρα με πήραν τηλέφωνο και μου είπαν ότι δεν θα συμμετέχω στην παράσταση. Ποτέ δεν κατάλαβα γιατί. Και σκεφτείτε ότι ποτέ δεν μίλησα. Υπέστην όλα αυτά χωρίς καν να πω κουβέντα.

Ποια η αντίδραση των καλλιτεχνικών διευθυντών σε τέτοιες περιπτώσεις;

Ο Νίκος Κούρκουλος ήταν ο τελευταίος διευθυντής που δεχόταν κόσμο στο γραφείο του. Από εκεί και πέρα σχεδόν  κανένας διευθυντής κανενός κρατικού φορέα δεν το κάνει αυτό, χωρίς  να  έχει  προσωπική  γνωριμία. Με ποιο δικαίωμα ένας υπάλληλος του φορολογούμενου πολίτη δεν δέχεται κανέναν στο γραφείο του;  Γιατί ο διευθυντής ενός φορέα δεν είναι ο απόλυτος άρχοντας. Είναι υπάλληλος του φορολογούμενου πολίτη.

Ποια είναι η κατάσταση στις σχολές υποκριτικής;

Στον τομέα της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης έχουμε πάρα πολλά κενά και σοβαρά θέματα. Δεν υπάρχει κανένας έλεγχος από τους αρμόδιους φορείς. Στα ξένα πανεπιστήμια υπάρχουν λίστες αξιολόγησης των καθηγητών κι εγώ προσωπικά ως καθηγήτρια δέχομαι να μπω σε λίστα αξιολόγησης. Αυτό θα μας προφύλασσε από πολλά. Στις σχολές ο κάθε διευθυντής διορίζει τους καθηγητές που θέλει. Αν ο διευθυντής είναι ένας άνθρωπος που λειτουργεί με εκπαιδευτικά κριτήρια, έχει καλώς. Αν όχι, συνήθως δημιουργούνται προβλήματα. Στη σχολή του Εθνικού δεν νοείται να προσλαμβάνονται καθηγητές στο μιλητό. Ούτε με ανάθεση.  Μιλάμε για  δημόσια χρήματα. Στο Εθνικό πρέπει να υπάρχει προκήρυξη αλλά μέχρι τώρα οι καθηγητές διορίζονται από τον εκάστοτε διευθυντή της σχολής. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι καλοί δάσκαλοι. Όμως κανείς ποτέ δεν εξετάζει την εκπαιδευτική αρτιότητα κανενός. Αυτό είναι πολύ σοβαρό. Η εκπαιδευτική αρτιότητα ενός καθηγητή δεν εξαρτάται από το πόσο καλός καλιτέχνης είναι.  Επίσης   και στο Εθνικό Θέατρο σίγουρα, αλλά εγώ θα έλεγα και στις ιδιωτικές σχολές, η πρόσληψη καθηγητή θα πρέπει να προϋποθέτει ποινικό μητρώο.

 Είσαι αισιόδοξη για το τοπίο που θα διαμορφωθεί μετά;

Δεν πιστεύω ότι θα αλλάξει εύκολα το θεατρικό τοπίο  αμέσως μετά το #MeToo. Πρέπει εμείς οι ηθοποιοί να επιμείνουμε πάρα πολύ. Και παράλληλα να αλάξει το θεσμικό πλαίσιο και οι συνθήκες της δουλειάς γιατί όσο υπάρχουν αυτές οι οικονομικές συνθήκες, πάντα θα παρουσιάζονται φαινόμενα απολυταρχίας.

Ακολούθησε το eleftherostypos.gr στο Google News και μάθε πρώτος όλες τις ειδήσεις