Με αφορμή το Ετος Αντώνη Σαμαράκη, που γιορτάζεται ετεροχρονισμένα φέτος, η Ελένη Σαμαράκη, σύντροφος ζωής για εκείνον, μας άνοιξε την καρδιά της και το σπίτι της. Ενα σπίτι πλημμυρισμένο από το πνεύμα του μεγάλου συγγραφέα. Οι εκδηλώσεις προς τιμήν του, μόλις το επιτρέψουν τα μέτρα κατά της πανδημίας, αποτελούν δικαίωση για το έργο του. Οπως και η εξαιρετική έκδοση του τόμου-αφιέρωμα, που περιέχει τη ζωή και το έργο του, με τίτλο «Αντώνης Σαμαράκης μια διαδρομή στον 20ό αιώνα», που εκδόθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, σε επιμέλεια Θανάση Θ. Νιάρχου και Σίσσυς Παπαθανασίου. Οι φωτογραφίες που περιέχονται αποτελούν αληθινό πανόραμα ζωής (σε επιμέλεια της Βάσως Αβραμοπούλου), όπως και τα κείμενα και οι μαρτυρίες, και ρίχνουν φως σε όλη τη διαδρομή του. Το ξεφυλλίζουμε και θυμόμαστε τα εφηβικά μας χρόνια, τότε που τα βιβλία του, «Ζητείται ελπίς», «Λάθος», «Αρνούμαι», το «Σήμα κινδύνου», αποτελούσαν την καλύτερη συντροφιά μας.

«Είμαι πολύ ευχαριστημένη που τιμάται το έργο του Αντώνη», λέει συγκινημένη η Ελένη Σαμαράκη στον «Ε.Τ.» της Κυριακής. Μας ενημερώνει ότι είναι έτοιμη και η προτομή του «που θα στηθεί στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων, στην οδό Ακαδημίας, την οποία φιλοτέχνησε ο γλύπτης Πραξιτέλης Τζανουλίνος και είναι εξαιρετική. Επίσης, θα γίνει και μια έκθεση προς τιμήν του στο Πνευματικό Κέντρο Μελίνα Μερκούρη και θα περιέχει χειρόγραφα και άλλα αντικείμενά του, ενώ θα γίνει και μια αναπαράσταση του γραφείου του, έτσι όπως ήταν, πολύ ακατάστατο. Σημειώνει, επίσης, ότι κυκλοφόρησαν δύο τόμοι με τα «Απαντα» του συγγραφέα (εκδόσεις: «Ψυχογιός») και ότι τα βιβλία του εξακολουθούν να γνωρίζουν νέες εκδόσεις σε Σουηδία, Τουρκία, Ισραήλ κ.λπ.

[fwduvp preset_id=”test” playlist_id=”Test”]

Η Ελένη Σαμαράκη αναγνωρίζει ότι ως συγγραφέας στάθηκε «τυχερός, γιατί έζησε πολλές τιμές ενώ βρισκόταν στη ζωή, κάτι που ήταν αποτέλεσμα της δικής του ενέργειας. Ηταν πολύ δοτικός, πολύ επικοινωνιακός, ήταν γεννημένος για να μιλάει με τους ανθρώπους. Αυτό του δημιούργησε πάρα πολλές ευκαιρίες να γίνονται εκδηλώσεις. Πολύ συχνά πήγαινε στα σχολεία, παρόλο που η υγεία του δεν το επέτρεπε. Ακόμα και στην Αιθιοπία φτάσαμε για τους σκοπούς της Unicef. Ηταν γεννημένος καλός. Ηταν η φυσική του κατάσταση. Εβγαζε το παλτό του και το έδινε στον ζητιάνο. Ηταν γεννημένος εθελοντής. Η μορφή του Χριστού ήταν κυρίαρχη στη ζωή του και έκανε πράξη τη διδασκαλία του. Είχε μικρές φωτό του Ιησού στο γραφείο του, στην τσέπη του, παντού. Στο βιβλίο του “Γιατί είμαι Χριστιανός”, που είχε μείνει ανέκδοτο, αν και το είχε γράψει το 1947, σε ηλικία 27 ετών, και κυκλοφόρησε μόλις, βρίσκεται ο πυρήνας της σκέψης του και της θεωρίας του. Η διδασκαλία αγάπης του Χριστού ήταν αυτή που τον χαρακτήριζε. Στο τέλος κυριάρχησε στο μυαλό του. Γι’ αυτό έφτασε και στο τέλος να γίνει δωρητής σώματος. Ο σκελετός και η καρδιά του βρίσκονται στο Μουσείο Ανατομίας της Ιατρικής Σχολής Αθηνών».

Τι σας λείπει περισσότερο από εκείνον;

Ολα μου λείπουν, αλλά περισσότερο η καθημερινότητά μας. Ηταν ένας άνθρωπος που διύλιζε τα γεγονότα. Είχε αποκτήσει με τα χρόνια εμπειρία και σοφία. Η στάση του απέναντι στην καθημερινότητα, που τη λάτρευε, με έκανε κι εμένα να έχω άλλη πρόσβαση στα γεγονότα. Προσπάθησα να κρατήσω ζωντανή αυτήν την αίσθηση και αναρωτιόμουν πάντα μετά τον χαμό του: «Πώς θα το έβλεπε αυτό ο Αντώνης, πώς θα το αντιμετώπιζε;». Στην αρχή νομίζω ότι το κατάφερνα, τώρα έχουν περάσει πολλά χρόνια και μερικές φορές αμφιβάλλω… Οι αποφάσεις του, αν και ήταν γρήγορες, ήταν πολύ σωστές.

Τι ήταν αυτό που τον διέκρινε περισσότερο;

Η καλοσύνη του. Τρία ήταν τα ιδανικά του για τη ζωή: Η ειρήνη, η ελευθερία και η κοινωνική δικαιοσύνη. Δεν παρέκλινε ποτέ από αυτά τα ιδανικά.

Τι σας γοήτευσε περισσότερο σ’ εκείνον;

Η απίστευτη αίσθηση ελευθερίας που είχε. Στο πλευρό του ένιωθα εντελώς ελεύθερη. Μου έδινε χώρο. Οταν γνωριστήκαμε, ήμουν στο τρίτο έτος της Νομικής. Επέμενε πολύ, αλλά κι εγώ, φυσικά, ήθελα και τελείωσα τις σπουδές μου και στη συνέχεια εργάστηκα για 33 χρόνια ως δικηγόρος. Δεν ήταν ο παραδοσιακός, αυστηρός σύζυγος. Είχα την αίσθηση ότι μπορώ να κάνω ό,τι θέλω. Πολλοί φίλοι μου λένε ότι ήταν εξυπνάδα του. Βέβαια, ήταν πολύ έξυπνος άνθρωπος και είχε μέσα του πολλή χαρά της ζωής. Δεν ήταν σκυθρωπός, μετείχε στις παρέες, έπιανε κουβέντα στους δρόμους με όλους. Οι στενοχώριες του δεν κρατούσαν πολύ. Πίστευε ότι η δύναμη του ανθρώπου είναι να πηγαίνει μπροστά.

Υπάρχουν άλλα ανέκδοτα έργα του;

Οχι πολλά. Εχω βρει ένα θεατρικό έργο. Ενα άλλο κείμενό του με τίτλο «Τι θα πούμε στους ανθρώπους». Επίσης, έχω βρει το «Σήμα κινδύνου», που το έκανε μυθιστόρημα, σε μορφή διηγήματος. Ο ίδιος θεωρούσε ότι δεν έχει μείνει τίποτα ανέκδοτο. Αυτά τα βρήκα στην αποθήκη του παλιού μας σπιτιού.

Θα αισθανόταν δικαιωμένος σήμερα;

Μπορεί να δικαιώθηκε προσωπικά, αλλά δεν δικαιώθηκαν οι ιδέες του. Μου λένε συχνά ότι είναι επίκαιρα τα βιβλία του. Εκείνος θα στενοχωριόταν σήμερα. Μπορεί να είναι μεγάλη χαρά και τιμή, αλλά τα θέματα που άγγιξε δεν έχουν λυθεί. Είναι κρίμα να μιλάμε πάλι σήμερα για ανεργία, για πείνα, για ανέχεια. Η ζωή του βρισκόταν σε απόλυτη συνέπεια με το έργο του. Ο Αντώνης ήταν απόλυτα αληθινός…

Αρρωστημένος εφημεριδοφάγος…

Τον απασχολούσε η υστεροφημία του;

Δεν τον ενδιέφερε καθόλου η υστεροφημία του. Ούτε τα βραβεία, αν και πήρε πολλά. Δεν τον απασχολούσε τι θα πουν για τα βιβλία του, τι θα απογίνουν τα γραφτά του…

Οι μικρές του αδυναμίες ποιες ήταν;

Οι εφημερίδες. Ηταν… αρρωστημένος εφημεριδοφάγος. Τις αγόραζε όλες. Του άρεσε η γλώσσα της εφημερίδας. Του άρεσαν και τα έντυπα. Καθετί… Ακόμα και αυτά που πετούν στον δρόμο. Προκηρύξεις, ανακοινώσεις, τα μάζευα και του τα έφερνα. Τα διάβαζε όλα. Τον ενδιέφερε ό,τι είχε να κάνει με την επικαιρότητα και την καθημερινότητα. Οταν ήταν στο σπίτι, άκουγε ραδιόφωνο, τηλεόραση, μήπως γίνει κάτι και δεν το μάθει αμέσως. Είχε μια πολύ έντονη επαφή με την καθημερινότητα. Από εκεί αντλούσε τα θέματά του. Ηθελε να γίνεται προσιτός στον κόσμο μέσα από τη γραφή του.

Πώς ήταν με το γυναικείο φύλο γενικότερα;

Τις αγαπούσε πολύ τις γυναίκες, πίστευε σε αυτές και θεωρούσε ότι τον είχαν βοηθήσει πολύ στη ζωή του. Στην Κατοχή, όταν τον κυνηγούσαν, κρύφτηκε σε μια αποθήκη στο Χαλάνδρι και μία γυναίκα τού πήγαινε φαγητό. Του άρεσαν οι μελαχρινές. «Μια μελαχρινή, πολύ μελαχρινή», αυτή ήταν η περιγραφή του για τις γυναίκες (σ.σ.: παντρεύτηκε, όμως, τελικά την κατάξανθη και γαλανομάτα Ελένη).

Υπήρχε κάποιο στοιχείο που δυσκόλευε την καθημερινότητά σας;

Εκτός από την ακαταστασία του, που ήταν κάτι τραγικό, η καθημερινότητά του ήταν πάρα πολύ απλή. Αν είχε ψωμί και τυρί, δεν τον ένοιαζε τίποτα. Δεν τον απασχολούσαν τα υλικά αγαθά. Δεν τον ένοιαζε να πάει να αγοράσει κάτι. Δεν αγόρασε ποτέ τίποτα, πέρα απ’ ό,τι έχει ένα περίπτερο: Καφέ, τσιγάρα, σπίρτα, αναπτήρες.

Πώς θα διαχειριζόταν το θέμα της πανδημίας;

Θα προσπαθούσε να βοηθήσει. Αυτή ήταν η πρώτη του αντίδραση πάντα. «Αυτό που θα ήθελα να πουν κάποτε για εμένα», έλεγε ο ίδιος, «είναι ότι τουλάχιστον αυτός ο άνθρωπος προσπάθησε». Πίστευε στην προσπάθεια και στον αγώνα και ότι έτσι κάποιο αποτέλεσμα μπορούσε να βγει.

Δεν θα φοβόταν, δηλαδή;

Α, καθόλου. Δεν τον ενδιέφερε αν θα ζήσει και πόσο θα ζήσει. Δεν θα φοβόταν, αλλά θα ήθελε να προστατέψει τους άλλους ανθρώπους.

Είχε όνειρα που δεν πραγματοποιήθηκαν;

Οταν είχαν ρωτήσει τον ίδιο, είχε πει «όχι». Οταν αργότερα του θύμισα ποια όνειρά του δεν πραγματοποιήθηκαν, εκείνος μου είχε απαντήσει ότι «τώρα πάνε αυτά, πάμε μπροστά». Δεν τα θυμόταν καν. Αυτό είναι μεγάλη δύναμη στον άνθρωπο, να προχωράει.

«Γράφω όταν έχω κάτι να πω»

Δεν αισθανόταν επαγγελματίας συγγραφέας. Οταν τον ρωτούσαν, μάλιστα, γιατί δεν γράφει άλλο βιβλίο, απαντούσε: «Δεν είμαι επαγγελματίας, γράφω όταν έχω κάτι να πω». Δεν αισθανόταν υποχρέωση να γράφει. Γι’ αυτό τα τελευταία χρόνια δεν έγραφε πολύ. Είχε επιδοθεί σε μια πρακτική τού να εφαρμόσει τις θεωρίες του. Ηθελε να πραγματώσει τις ιδέες του. Να προσφέρει έργο βοήθειας στους ανθρώπους.

Από την έντυπη έκδοση