Στον κορυφαίο Βρετανό συγγραφέα και μερικά από τα σημαντικότερα έργα του, είναι αφιερωμένο και το σεμινάριο που πραγματοποιείται κάθε Δευτέρα απόγευμα (17.30-19-30) στην Ανοιχτή Τέχνη και το διδάσκει ο μέγας γνώστης του θεάτρου, κριτικός, μεταφραστής, φιλόλογος, ποιητής-στιχουργός Κώστας Γεωργουσόπουλος.

Στο σεμινάριο που έχει διάρκεια 11 εβδομάδων, ο καθηγητής θα διδάξει την αιώνια νεότητα του έργου του Σαίξπηρ, σε ερασιτέχνες ή επαγγελματίες ηθοποιούς, σκηνοθέτες, μεταφραστές, θεατρικούς συγγραφείς, ή σε απλούς θεατρόφιλους. Εκτός από το εισαγωγικό μάθημα που αφορά στο συνολικό έργο του Σαίξπηρ και την εποχή του ο κ. Γεωργουσόπουλος θα συνεχίσει με τα έργα του Ιούλιος Καίσαρ, Οθέλλος, Μάκβεθ, Βασιλιάς Ληρ, Αντώνιος και Κλεοπάτρα, Κοριολανός,  Δωδεκάτη νύχτα, Όνειρο καλοκαιρινής νυχτός,  Η στρίγγλα που έγινε αρνάκι, Τρικυμία. Στον β΄ κύκλο θα ακολουθήσουν άλλα 11 έργα του Σαίξπηρ.

Τι είναι όμως αυτό που κάνει τον Σαίξπηρ κολοσσιαίο συγγραφέα; 

«Θα το εξηγήσω με ένα στατιστικό δεδομένο το οποίο είναι ενδεικτικό. Αν όλα τα πρόσωπα κάθε ηλικίας, ιδιότητας, φύλλου, που περνούν μέσα από το συνολικό έργο του Σαίξπηρ και αναφέρονται με όνομα, θα μπορούσαν να συγκροτήσουν μια πόλη, τότε αυτή η πόλη θα είχε 10.000 κατοίκους», λέει ο ίδιος ο κ. Γεωργουσόπουλος στον «Ε.Τ.» «Τόσους πολλούς ήρωες έχει πλάσει αυτός ο «γίγαντας» του θεάτρου: βασιλείς, βασίλισσες, χωροφύλακες, δασκάλους, μπαμπάδες, νεκροθάφτες, παιδιά, ακόμα και φαντάσματα. Μόνο γι αυτό το λόγο ο Σαίξπηρ είναι, χωρίς να παρεξηγηθούν οι προθέσεις μου, ένας δεύτερος δημιουργός. Δημιουργός ανθρώπων. Έχουμε και τους αρχαίους τραγικούς, αλλά είναι περιορισμένα τα έργα τους. Περίπου 30 έργα με πολύ λίγους χαρακτήρες, καθώς έπαιζαν ως τρεις ηθοποιοί το πολύ ως έξι ρόλους. Ήταν τέτοια η δομή του αρχαίου θεάτρου που δεν μπορούσε να έχει πάρα πολλά πρόσωπα.

Ο Σαίξπηρ λοιπόν γέννησε έναν καινούργιο κόσμο. Είναι, ας μου επιτραπεί να το πω, ένας μικρός Θεός. Έχω γαλλικό λεξικό με τα ονόματα των ηρώων του Σαίξπηρ και είναι περίπου 700 σελίδες. Ο Άμλετ έχει πάρα πολλά πρόσωπα, ο Ιούλιος Καίσαρ πάνω από 100 χαρακτήρες, που μιλούν και συμμετέχουν στη δράση. Στην εποχή του Σαίξπηρ και από το δικό του θίασο παίζονταν όλοι αυτοί οι ρόλοι το πολύ από 12 ηθοποιούς, οι οποίοι ήταν όλοι άντρες. Δεν υπήρχαν γυναίκες ηθοποιοί τότε. Οπότε ο Σαίξπηρ έπρεπε να δομήσει με τέτοιο τρόπο το έργο του ώστε οι ηθοποιοί του να προλαβαίνουν να αλλάξουν στο καμαρίνι και να μην συνυπάρχουν στην ίδια σκηνή.»

«Ο Σαίξπηρ έκανε μεγάλο λαϊκό θέατρο. Ήταν ένας μεγάλος μάστορας του θεάτρου. Ήταν ο ίδιος θεατράνθρωπος, όχι μόνο έγραφε, αλλά και έπαιζε. Ένας λαϊκός θεατρίνος, τον οποίο οι υπόλοιποι λόγιοι του καιρού του, οι συνάδελφοι του τον κακολογούσαν ότι κατέστρεψε τη δραματουργία. Ο Σαίξπηρ πήγε κόντρα στα τότε δεδομένα και έσπασε την ομοιοκαταληξία το στίχου, επειδή ακριβώς έκανε λαϊκό θέατρο. Παράλληλα ο μέγας αυτός θεατράνθρωπος μας εκπλήσσει σήμερα για την κοινωνιολογική του, την ψυχαναλυτική του, την ιατρική του παιδεία. Για τις γνώσεις του στις ασθένειες, στους θεσμούς, στις νομικές διαδικασίες. Καταγράφει μια ολόκληρη εποχή. Διαβάζοντας Σαίξπηρ μπορούμε να καταλάβουμε τι συνέβαινε στην εποχή της Ελισάβετ.  Ξέρουμε πως λειτουργούσε η αστυνομία, η χωροφυλακή, τα πάντα.

Πολύ συχνά διασκευάζονται έργα του Σαίξπηρ. Τι λέτε γι αυτό;

Παλιότερα προσπαθούσαν να αφαιρέσουν κάποιες σκηνές, όταν δεν υπήρχε τεράστιο προσωπικό ηθοποιών, καθώς στα έργα του Σαίξπηρ διαδραματίζονται παράλληλα δύο και τρεις ιστορίες. Αυτό γινόταν για λόγους οικονομίας. Σήμερα η μανία που έχει ο μεταμοντερνισμός να διασκευάζει τα έργα του Σαίξπηρ εμένα με βρίσκει αντίθετο. Γιατί ουσιαστικά οι περισσότεροι από αυτούς που κάνουν διασκευές, δεν καταλαβαίνουν ότι δεν χρειάζεται να επικαιροποιήσεις τον Σαίξπηρ. Το να αναφέρεται σε μια εποχή, δεν σημαίνει ότι πρέπει να το παίζεις με τα κοστούμια αυτής της εποχής. Δεν εννοώ αυτό.  Τα ήθη που παρουσιάζει δυστυχώς είναι τα δικά μας ήθη. Δεν χρειάζεται να επικαιροποιηθούν.

Οι δολοφόνοι, οι σπιούνοι, οι αγνοί άνθρωποι, οι καλοί πατεράδες και οι κακοί, οι χυδαίες ερωμένες κλπ είναι μια αιώνια ανθρώπινη κατάσταση. Αντιθέτως όταν τα βλέπεις κάποια στιγμή στη σκηνή, διαπιστώνεις ότι τα ίδια που συνέβαιναν και πριν από 400 χρόνια τα ίδια συμβαίνουν και σήμερα. Τότε είχαν απλά σπαθιά, σήμερα εμείς έχουμε πυραύλους. Εκείνοι είχαν κάρα, ενώ εμείς αυτοκίνητα και τζετ. Όμως έχουμε τα ίδια πάθη, τα ίδια αδιέξοδα, τις ίδιες ζήλιες, τα ίδια μίση. Αυτό είναι το πολύ ενδιαφέρον. Το ίδιο συμβαίνει και με το αρχαίο δράμα. Δεν χρειάζεται κάποιου είδους εκσυγχρονισμό. Είναι λάθος οι εκσυγχρονισμοί χωρίς λόγο. Για να ξεκαθαρίσω την άποψη μου, έχω δει εξαίσιες παραστάσεις Σαίξπηρ και αρχαίου δράματος με μπλου-τζιν και έχω δει χυδαίες παραστάσεις με χλαμύδες. Δεν είναι εκεί το πρόβλημα. Δεν μιλώ για την ενδυμασία.

Το θέμα είναι πως θα παρουσιάσεις τους ήρωες οι οποίοι θα είναι πειστικοί και εντός της σύλληψης του συγγραφέα. Στο τέλος του Άμλετ για παράδειγμα έχουμε μια δολοφονική συνωμοσία με σπαθιά. Πάνω στη σύγκρουση αλλάζουν σπαθιά και έτσι σκοτώνεται και ο Άμλετ. Αυτή η σκηνή μπορεί να παιχτεί σήμερα με πιστόλια αντί για σπαθιά; Και βέβαια όχι. Αφού είναι μέσα στη δομή του έργου η διαδικασία με τα σπαθιά. Δεν μπορείς να την αναιρέσεις. Επίσης δεν μπορείς να τους βάλεις φράκα, μπλου-τζιν και αθλητικά παπούτσια και να ξιφομαχούν. Δεν γίνεται…

Για παραστάσεις όπως για παράδειγμα την πολύ γνωστή «Ολόκληρος ο Σαίξπηρ σε μια ώρα» που είχαμε δει για πρώτη φορά το 1994 τι έχετε να πείτε;

Καλά, αυτό είναι ένα παιχνίδι. Ο Σαίξπηρ όπως όλοι οι μεγάλοι συγγραφείς δίνουν την ευκαιρία στους ανθρώπους του θεάτρου να κάνουν δεξιοτεχνίες. Έχει τόσες χιλιάδες χαρακτήρες γράψει ο Σαίξπηρ που διαλέγεις κάποιους και παίζεις για παράδειγμα πέντε διαφορετικούς ρόλους. Έχεις επιχείρημα εδώ, γιατί και ο ίδιος ο Σαίξπηρ είχε έναν ηθοποιό και έπαιζε πέντε ρόλους. Οπότε μπορεί και ένας σύγχρονος ηθοποιός να κάνει το ίδιο. Να δοκιμάσει κάτι τέτοιο. Αυτό έχει σχέση με τη φιλοδοξία του ηθοποιού.

Μπορεί να θέλει να δείξει την ικανότητα του να μεταμορφώνεται μέσα στο ίδιο έργο πέντε φορές. Δεν είναι κακό. Αρκεί να είναι δηλωμένο εξ αρχής. Ότι στην συγκεκριμένη παράσταση επιχειρώ μια τέτοια συμπύκνωση, παίρνω πέντε χαρακτήρες και τους παίζω. Δείχνω τη δική μου ικανότητα να μπαίνω σε διαφορετικούς χαρακτήρες. Δεν είναι κακό από τη στιγμή που είναι δηλωμένο. Το πρόβλημα είναι να παίζεις τον Άμλετ, τον Οθέλλο ή τον Μάκβεθ και να αλλάζεις τον ψυχισμό τους. Έχω δει την Ηλέκτρα πόρνη εξ Ανατολής να χορεύει πάνω στο τραπέζι. Δεν είναι αυτή η Ηλέκτρα. Ή να είναι ομοφυλόφιλη η Οφηλία στον Άμλετ.

Αυτά δεν γίνονται. Μπορείς κάλλιστα να γράψεις ένα σύγχρονο έργο και να μιλήσεις για τα αδιέξοδα της σημερινής κοινωνίας. Δεν μπορείς όμως να παίρνεις το έργο ενός κορυφαίου συγγραφέα που πλέον δεν υπάρχει και δεν μπορεί να υπερασπιστεί το έργο του και να διαστρεβλώνεις τους χαρακτήρες του ή να διαστρέφεις τις σχέσεις τους, ακόμα και τα αίτια των πράξεων τους και τις προθέσεις τους, να τους αλλάζεις σκοπό και μέθοδο. Αυτές είναι ευκολίες…

Info: Σεμινάρια για τον Σαίξπηρ από τον Κώστα Γεωργουσόπουλο. Ανοιχτή Τέχνη [email protected], τηλ. 210 32 27 188 Φιλελλήνων & Ναυάρχου Νικοδήμου 2, Σύνταγμα, Αθήνα

[dynamic-sidebar id=”post-area-diabaste”]