Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης Kεμάλ Κιλιντσντάρογλου είναι αυτή τη φορά πολύ υπολογίσιμος αντίπαλος απέναντι σε ένα μακροχρόνιο ηγέτη, αλλά η νίκη του δεν είναι δεδομένη. Η ρητορική το τελευταίο χρονικό διάστημα ήταν οξύτατη και από τις δύο πλευρές, ενώ μια συγκέντρωση της αντιπολίτευσης στο Ερζερούμ διακόπηκε και στιγματίστηκε από βία το περασμένο Σαββατοκύριακο, όταν ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου δέχθηκε επίθεση με πέτρες.

Η έντονη επικυριαρχία του Ερντογάν μπορεί να μην είναι πλέον τόσο υψηλή όσο πριν, αλλά η δεδομένη βάση του παραμένει ως επί το πλείστον πιστή και θα χρησιμοποιήσει όλα τα πλεονεκτήματά του ως επικεφαλής του πολιτικοποιημένου εκτελεστικού προεδρικού συστήματος της Τουρκίας για να κερδίσει.

Εξωτερική πολιτική

Οι αναλύσεις για τις επιπτώσεις της εξωτερικής πολιτικής των εκλογών επικεντρώθηκαν κυρίως στις αλλαγές που μπορούν να αναμένονται στην προσέγγιση της Αγκυρας στις διεθνείς σχέσεις μετά την καταμέτρηση των ψήφων. Οι δυτικές πρωτεύουσες θα πρέπει επίσης να σκεφτούν τη δική τους προσέγγιση για την μετεκλογική Τουρκία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ενωση πρέπει να είναι προετοιμασμένες να εκμεταλλευτούν κάθε νέα ευκαιρία που μπορεί να παρουσιαστεί για να βελτιώσουν τις σχέσεις με την Τουρκία και να την ενθαρρύνουν «να επιστρέψει στο μαντρί» (αν και είναι δύσκολο κάτι τέτοιο).

Τα 21 χρόνια εμπειρίας με την ισχύουσα κυβέρνηση έχουν εξαντλήσει τις προσδοκίες της Δύσης για μία ποιοτική βελτίωση των σχέσεων, αφήνοντας ελάχιστα περιθώρια για ευχάριστες εκπλήξεις. Αν ο Ερντογάν είναι πάλι νικητής, τότε η αίσθηση του αήττητου θα φτάσει σε νέα υψηλά νούμερα τα οποία θα τροφοδοτήσουν περαιτέρω τον αλαζονικό του τρόπο και παρουσία. Αλλά η πραγματικότητα της οικονομικής καταστροφής που δημιούργησε ο ίδιος -καθώς και η κοινοβουλευτική δυναμική της Τουρκίας, η οποία σχεδόν σίγουρα δεν θα είναι πλέον τόσο ευνοϊκή για αυτόν μετά την εκλογή- θα μπορούσε να μετριάσει τις ακραίες ενέργειές του.

Η Τουρκία θα έχει απόλυτη ανάγκη από ξένες χρηματοοικονομικές ροές και ο Ερντογάν θα πρέπει να ασκήσει εξωτερική πολιτική η οποία θα πρέπει να είναι λιγότερο… τυχοδιωκτική.

«Παράθυρο» συνεννόησης

Η πολιτική αλλαγή θα μπορούσε να ανοίξει ένα… παράθυρο για κάποια σταδιακή επαναφορά των σχέσεων. Το προεκλογικό μανιφέστο της συμμαχίας της αντιπολίτευσης για τις κοινές πολιτικές, που περιλαμβάνει 2.300 στόχους, υπόσχεται να ενισχύσει τα δημοκρατικά πρότυπα της Τουρκίας και να προωθήσει τα παγκόσμια συμφέροντά της, τηρώντας το διεθνές δίκαιο, τηρώντας τις διεθνείς δεσμεύσεις και μη εμποτίζοντας αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής με ιδεολογικούς ή εσωτερικούς πολιτικούς λόγους. Αυτή είναι μια ουσιαστική δέσμευση, δεδομένης της πρόσφατης πορείας της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας, και ένα πολλά υποσχόμενο σημείο εκκίνησης για την αντιπολίτευση – αλλά μια δέσμευση που θα πρέπει να επιβεβαιωθεί στην πράξη.

Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για ζητήματα που η Αγκυρα βλέπει μέσα από το πρίσμα της εθνικής ασφάλειας, όπως την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, το Κυπριακό και τις κινήσεις της στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Αλλά η διαχείριση τέτοιων θεμάτων αναμφισβήτητα θα μπορούσε να γίνει ευκολότερη με την Αγκυρα να ενεργεί σύμφωνα με τη νοοτροπία που περιγράφει η αντιπολίτευση (τουλάχιστον όπως επιθυμεί). Αν η Τουρκία επιδείξει μια έστω σοβαρή αποφασιστικότητα να αναβιώσει τα δημοκρατικά της διαπιστευτήρια και να αναζωπυρώσει τους δεσμούς της με τη Δύση, οι σύμμαχοί της και οι δυτικοί εταίροι της θα πρέπει να αγκαλιάσουν και ενθαρρύνουν αυτόν τον επαναπροσανατολισμό με το ίδιο πνεύμα.

Το δύσκολο παρελθόν με τις ΗΠΑ και η ευκαιρία για εξομάλυνση σχέσεων

Η σχέση της Αγκυρας με την Ουάσιγκτον ήταν παραδοσιακά καθοριστική για τη θέση της Τουρκίας στη Δύση, αλλά η εικόνα επί Ερντογάν δεν εμπνέει. Η Τουρκία τελεί υπό καθεστώς κυρώσεων των ΗΠΑ για την αγορά του ρωσικού συστήματος αεράμυνας και αντιπυραυλικής άμυνας S-400 ενώ η Ουάσιγκτον ανησυχεί για την εμβάθυνση των δεσμών της Αγκυρας με τη Μόσχα.

Αποκλεισμός με σημασία

Ο Μπάιντεν κράτησε τον Ερντογάν σε… απόσταση και τον απέκλεισε από τη Συνόδο Κορυφής για τη Δημοκρατία που έλαβε χώρα πρόσφατα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ λόγω της παρακμής του κράτους δικαίου και της παραβίασης των δημοκρατικών προτύπων.

Η Τουρκία, με τη σειρά της, είναι εξοργισμένη από την πολιτική των ΗΠΑ για την υποστήριξη των κουρδικών στοιχείων στη Συρία (PYD/YPG/SDF) που συνδέονται με το παράνομο Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK). Υπήρξαν περιστασιακά περιπτώσεις «ανανεωμένης αναθέρμανσης» των διμερών σχέσεων όπως κατά την αποχώρηση των ΗΠΑ το 2021 από το Αφγανιστάν ή αμέσως μετά την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία, αλλά αυτές ήσαν βραχύβιες. Οι δύο χώρες φαίνεται να έχουν καταλήξει σε μια συναλλακτική σχέση, η οποία μπορεί να φαίνεται πρακτική υπό τις παρούσες συνθήκες, αλλά είναι πολύ χαμηλός o πήχης για ισχυρές διμερείς σχέσεις.

Αν η αντιπολίτευση κερδίσει, οι ΗΠΑ μπορούν να δεσμεύσουν μια νέα κυβέρνηση στην Τουρκία με διάφορους τρόπους. Αμέσως μετά τις εκλογές, η Ουάσιγκτον θα πρέπει να εκφράσει δημόσια τα συγχαρητήριά της, με έμφαση στο να απευθυνθεί στο τουρκικό κοινό για την επιτυχή ολοκλήρωση ενός κρίσιμου δημοκρατικού ορίου και να επαινέσει την ειρηνική μεταβίβαση της εξουσίας.

Επίσης, ο Μπάιντεν θα πρέπει να είναι από τους πρώτους που θα τηλεφωνήσει στον νέο Τούρκο ομόλογό του (κατά προτίμηση πριν από τη Μόσχα), να δηλώσει ότι είναι έτοιμος να συνεργαστεί και να τον προσκαλέσει στην Ουάσιγκτον με πρόθεση να χαράξει μια νέα πορεία στις διμερείς σχέσεις. Υπάρχουν δύο εγγυημένοι τρόποι με τους οποίους οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να σαμποτάρουν αυτή την ευκαιρία μεσοπρόθεσμα. Το ένα είναι λόγω της αδιαφορίας για τον αγώνα της Τουρκίας κατά της τρομοκρατίας και το άλλο είναι να ευνοήσει μονομερώς την Αθήνα σε βάρος της Αγκυρας.

Μαχητικά F-16

Επιπλέον, η κυβέρνηση Μπάιντεν θα πρέπει να εντείνει τις επαφές της με το Κογκρέσο για να προχωρήσει με τα μαχητικά αεροσκάφη F-16 που έχει ζητήσει να αγοράσει η Αγκυρα. Αυτό θα βοηθούσε να αμβλυνθούν οι άμεσες ανησυχίες της Αγκυρας ότι η στρατιωτική ισορροπία στην αεροπορική δύναμη μπορεί να διαταραχθούν υπέρ της Ελλάδας, ενώ οι ΗΠΑ θα πρέπει να διατηρήσουν λόγω Ουκρανικού πολύ καλές σχέσεις με Αθήνα και Αγκυρα. Και οι δύο κινήσεις θα αναζωπυρώσουν Τουρκία-ΗΠΑ.

Η τακτική, μιας εκτεταμένης προσέγγισης των Αμερικανών αξιωματούχων προς τους Τούρκους ομολόγους τους για να συζητήσουν τις γεωπολιτικές εξελίξεις θα ήταν ένα άλλο σημαντικό βήμα. Σήμερα, το τουρκικό κοινό έχει συνηθίσει περισσότερο να ακούει για συναντήσεις μεταξύ των αξιωματούχων του και των Ρώσων ομολόγων τους παρά παρόμοιες συναντήσεις με την πλευρά των ΗΠΑ.

Η εικόνα της εξαίρεσης της Τουρκίας από τη συζήτηση για την Ουκρανία στο περιθώριο της συνάντησης των G20 στο Μπαλί τον Νοέμβριο του 2022 άφησε ανεξίτηλο σημάδι. Είναι καιρός να βελτιωθούν οι επαφές τόσο στην αντίληψη όσο και στην πράξη.

Τέλος, στο βαθμό που η Τουρκία αρχίσει να σημειώνει πρόοδο στην αποκατάσταση του κράτους δικαίου και των βασικών δημοκρατικών προτύπων, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να εξετάσουν το ενδεχόμενο να συμπεριλάβουν την Τουρκία στη λίστα προσκεκλημένων για την επόμενη Σύνοδο Κορυφής για τη Δημοκρατία, που θα φιλοξενηθεί από τη Δημοκρατία της Κορέας στη Σεούλ.

Με ποιο τρόπο η Αγκυρα μπορεί να επιστρέψει στον ευρωπαϊκό δρόμο

Σε ένα περιβάλλον (αν νικήσει η αντιπολίτευση) όπου η Τουρκία επιστρέφει σε μια διαδικασία δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων, προσεγγίζει την Ευρώπη με ένα νέο και πιο ομοϊδεάτη πνεύμα και επαναφέρει ορθόδοξες οικονομικές πολιτικές που παρέχουν ευνοϊκές εμπορικές και επενδυτικές ευκαιρίες, η δέσμευση μεταξύ Αγκυρας και Βρυξελλών μπορεί να γίνει πιο παραγωγική. Αυτό θα ωφελούσε την Αγκυρα και θα πρόσφερε μια εξαιρετική ευκαιρία για την Ευρωπαϊκή Ενωση να χαράξει τη στρατηγική της προς τα εμπρός στη συνεργασία της με την Τουρκία, ειδικά στην ανανεωμένη συζήτηση για τη διεύρυνση και την ευρύτερη Ευρώπη που έχει αυξηθεί μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Βαλτωμένη διαδικασία

Η διαδικασία ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση βρίσκεται σε αδιέξοδο εδώ και αρκετό καιρό, αλλά η συμμαχία της αντιπολίτευσης έχει δεσμευτεί να επιδιώξει αυτόν τον στόχο. Η ιεράρχηση τομέων συνεργασίας που παρέχουν υψηλό αντίκτυπο και προβολή θα είχε νόημα από στρατηγική άποψη, σε ορισμένους τομείς που ξεχωρίζουν όπως η αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης, η αύξηση της συνεργασίας για την παράτυπη μετανάστευση αλλά και ενίσχυση του πολιτικού διαλόγου. Η πρόοδος σε αυτό το μέτωπο θα τονώσει την προβληματική οικονομία της Τουρκίας, ειδικά στον απόηχο των καταστροφικών σεισμών του Φεβρουαρίου, και θα βελτιώσει σημαντικά το κλίμα στις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ε.Ε.

Στη συνέχεια, η συνεργασία για την παράτυπη μετανάστευση είναι ιδιαίτερα κρίσιμη και σε αμφιλεγόμενα ζητήματα και για τις δύο πλευρές. Η Τουρκία και η Ε.Ε. συμφώνησαν σε μια πορεία προς τα εμπρός το 2016, αλλά αντιμετώπισαν δυσκολίες στην εφαρμογή. Οσον αφορά την απελευθέρωση της βίζας, η αντιπολίτευση αναμένεται να εκπληρώσει τα κριτήρια της Ε.Ε. σε τομείς όπως η προστασία των προσωπικών δεδομένων, τα μέτρα κατά της διαφθοράς και η αντιτρομοκρατική νομοθεσία, τα οποία η Τουρκία δεν έχει ολοκληρώσει μέχρι στιγμής. Ο Kιλιντσντάρογλου έδωσε μια μεγάλη υπόσχεση να υλοποιήσει την απελευθέρωση του καθεστώτος βίζα εντός τριών μηνών από την ανάληψη των καθηκόντων του. αλλά υπάρχουν αρκετά εμπόδια μπροστά… Η Ε.Ε. το έχει κάνει αυτό για τα Δυτικά Βαλκάνια και τις χώρες της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης και οποιαδήποτε τάση να αρνηθεί τη δέσμευσή της προς την Τουρκία αρνητικά και αναπόφευκτα θα έριχνε σκιά στις σχέσεις τους.

Κοινό συμφέρον

Τέλος, σε μια εποχή καταλυτικών και σημαντικών γεωστρατηγικών, γεωπολιτικών και γεωοικονομικών αλλαγών, η Τουρκία και η Ε.Ε. έχουν κοινό συμφέρον να ενισχύσουν τον διάλογό τους. Η Ε.Ε. θα πρέπει να ενισχύσει τη δέσμευσή της με την Τουρκία σε όλα τα επίπεδα, αλλά η Αγκυρα θα πρέπει να κάνει πολλά βήματα. Η αναζωπύρωση της κουλτούρας του διαλόγου με θετικό πνεύμα θα βοηθήσει στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των δυο πλευρών και στην εξάλειψη των διασπαστικών τάσεων στη σχέση.

Οι εκλογές είναι ιστορικές και μάλιστα στο πλαίσιο ενός αιώνα από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας από τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. Οι ίδιες οι εκλογές μπορεί να αποτελέσουν σημείο καμπής για την Τουρκία, όπου η μεγαλύτερη εποχή οποιουδήποτε ηγέτη στη σύγχρονη ιστορία της μπορεί να τελειώσει – ή να παραταθεί, με συνεχείς διαβρωτικές επιπτώσεις στα θεσμικά, κοσμικά και δημοκρατικά θεμέλια της χώρας. Και σε μια εποχή εθνικιστικού λαϊκισμού και αυξανόμενου αυταρχισμού, η εμπειρία της Τουρκίας θα γίνει σημείο αναφοράς για χώρες σε όλο τον κόσμο.

Ειδήσεις σήμερα