Με βάση τα επίσημα στοιχεία, τα οποία ακόμη συμπληρώνονται, πάνω από εννέα στα δέκα δημόσια ακίνητα έχουν καταπατηθεί. Συγκεκριμένα, σε σύνολο 97.029 καταγεγραμμένων δημόσιων και ανταλλάξιμων κτημάτων έχουν καταπατηθεί τα 89.928, δηλαδή ποσοστό 92%. Μάλιστα στα καταπατημένα δημόσια κτήματα έχουν ανεγερθεί κατοικίες, ακόμη και πολυκατοικίες, εργοστάσια, αποθήκες, αγροτικά ακίνητα, εργαστήρια και κτίρια για οποιαδήποτε επαγγελματική χρήση, που είτε ιδιοκατοικούνται είτε εκμισθώνονται σε τρίτους. Μάλιστα τα ακίνητα τα οποία έχουν καταπατηθεί έχουν χτιστεί με νόμιμες οικοδομικές άδειες!

Τα τελευταία χρόνια το 24% των ακινήτων έχουν παραχωρηθεί σε δήμους και κοινότητες, ενώ το 22% θεωρούνται «άγνωστα», δηλαδή δεν έχουν εντοπιστεί και δεν έχουν καταγραφεί. Το Δημόσιο δηλαδή, αγνοεί σε ποια κατάσταση βρίσκεται και δεν μπορεί να εντοπίσει σχεδόν το ένα τέταρτο της ακίνητης περιουσίας του!

Στη μεγάλη εικόνα, από τα 132 χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα της χώρας η δημόσια περιουσία ανέρχεται μόλις στα 80.000 τ.χιλ. και τα περισσότερα είναι καταπατημένα ή άγνωστα. Από τα 18.000 χιλιόμετρα παράκτιας γης μόνο τα 6.000 χιλιόμετρα έχουν καθοριστεί ως αιγιαλός.

Το πακέτο των παρεμβάσεων

Ενώ το μητρώο των ακινήτων του Δημοσίου θα συμπληρώνεται σταδιακά, το ΥΠΕΘΟ έχει ήδη θεσμοθετήσει πακέτο 5 παρεμβάσεων για την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας, ανάλογα με τις ιδιότητές της. Συγκεκριμένα:

1 Διευθέτηση των καταπατημένων. Για τα ακίνητα αυτά έχει δημιουργηθεί πλατφόρμα η οποία θα ανοίξει τις επόμενες εβδομάδες, στην οποία θα μπορούν οι ενδιαφερόμενοι που εκμεταλλεύονται μέρος ή το σύνολο ακινήτου πάνω από 30 χρόνια να αποκτήσουν τίτλους ιδιοκτησίας έναντι μικρού τιμήματος που θα μπορούν να εξοφλούν μέχρι και σε 60 μηνιαίες δόσεις.

2 Αιγιαλός-παραλίες. Η δεύτερη παρέμβαση έγινε στις αρχές του χρόνου με το νομοσχέδιο που εκσυγχρόνιζε τη διάθεση των παραλιών σε ιδιώτες με ηλεκτρονικές δημοπρασίες, που γίνονται από φέτος κεντρικά και όχι από τους δήμους.

3 Ακίνητα ΕΤΑΔ. Χαρτογράφηση 36.000 ακινήτων που βρίσκονται στο χαρτοφυλάκιο της ΕΤΑΔ. Με βάση αυτόν τον διαγωνισμό, αναμένεται πως 6.000 ακίνητα θα αποτιμηθούν, ενώ στο τέλος 1.000 εξ αυτών θα μπουν σε άμεσο πλάνο ωρίμανσης και αξιοποίησης. Δεν θα γίνουν 1.000 διαφορετικοί διαγωνισμοί. Θα βγουν διαφορετικά «πακέτα» με διαφορετικές ενδεχομένως εταιρίες για κάθε ένα από αυτά προκειμένου η διαδικασία να προχωρήσει πιο γρήγορα.

4 Στεγαστικό. Αξιοποίηση της περιουσίας του Δημοσίου για την υλοποίηση στεγαστικής πολιτικής με ακίνητα της ΔΥΠΑ με στόχο να προωθηθεί στην Ελλάδα ο θεσμός της κοινωνικής κατοικίας. «Με συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, όπως γίνεται σε Μ. Βρετανία, Αυστρία, Ισπανία, που συνδυάζουν την κατοικία με άλλες χρήσεις ώστε ο ιδιώτης να μπορεί να βγάλει τα έξοδα και να υπάρχει κοινωνική κατοικία υψηλού επιπέδου», επεσήμανε ο υπουργός.

5 Κοινωφελή ιδρύματα. Αποτελεσματική διαχείριση και εποπτεία του κεφαλαίου των κοινωφελών ιδρυμάτων και κληροδοτημάτων που εποπτεύονται από το υπουργείο, που ανέρχεται κατά προσέγγιση σε 1,12 δισ. ευρώ. Ηδη λειτουργεί ειδική νομοπαρασκευαστική επιτροπή η οποία επεξεργάζεται τροποποιήσεις του νόμου περί κοινωφελών περιουσιών, με σκοπό τον εκσυγχρονισμό του και την εισαγωγή καινοτόμων πρακτικών.

Επίσης έρχονται αυστηρές κυρώσεις για όσους καταπατούν δημόσιες εκτάσεις καθώς με τις νέες τεχνολογίες, οι παραβάτες θα εντοπίζονται πλέον σε πραγματικό χρόνο. Προγραμματίζεται να υπάρξει ευρεία χρήση νέων τεχνολογικών μέσων, όπως drones, σε συνδυασμό με εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης, για τη διαπίστωση παραβάσεων και την ανεύρεση καταπατήσεων σε κοινόχρηστους χώρους.

Σημαντική εξοικονόμηση πόρων θα επιφέρει η συμπίεση των δαπανών για τη στέγαση των υπηρεσιών με τη χρήση των ακινήτων του Δημοσίου. Θα διενεργούνται μειοδοτικοί διαγωνισμοί και θα εκπονούνται κτιριολογικά προγράμματα, σύμφωνα με τα πρότυπα που έχουν εκδοθεί από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Επιπλέον, θα αναζητηθούν κτίρια που θα πληρούν σύγχρονες απαιτήσεις περί ενεργειακής απόδοσης και ασφάλειας. Στο πλαίσιο μείωσης των δαπανών του Δημοσίου και της περαιτέρω εξοικονόμησης πόρων, θα εξακολουθήσει η παραχώρηση χώρων σε δημόσια ακίνητα από τις Κτηματικές Υπηρεσίες για τη στέγαση των υπηρεσιών.

Προωθείται ο εκσυγχρονισμός της νομοθεσίας με σκοπό την εναρμόνιση της αξιοποίησης των δημόσιων ακινήτων με τις ανάγκες και τις απαιτήσεις της αγοράς αλλά και με τις βέλτιστες πρακτικές βιώσιμης διαχείρισης. Παράλληλα θα αναπτυχθεί συνεργασία με άλλους φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα που διαχειρίζονται ακίνητα.

Τέλος θα συνταχθεί Κώδικας Κοινωφελών Περιουσιών με στόχο τον εκσυγχρονισμό του σχετικού πλαισίου, ώστε η διαχείριση και η εποπτεία των κοινωφελών περιουσιών να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες.

 Ο χαμένος (;) θησαυρός 

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, στα χρόνια της πανδημίας και της οικονομικής κρίσης κληρονόμοι αποποιήθηκαν την κληρονομιά τους κυρίως λόγω αδυναμίας πληρωμής του αναλογούντος φόρου, με αποτέλεσμα να περιέλθουν στη κυριότητα του Δημοσίου ως κληρονόμου 450.000 ακίνητα.

Τα κακά νέα είναι ότι δεν υπάρχει φορέας να καταγράψει, παραλάβει και διαχειριστεί τα ακίνητα αυτά, με αυξημένο κίνδυνο να καταπατηθούν από επιτήδειους λόγω της ανόδου των τιμών των ακινήτων. Το Δημόσιο έχει τεράστια ακίνητη περιουσία από διάφορες αιτίες, όπως με το πρωτόκολλο του Λονδίνου (1830), με βάση το οποίο ορίστηκε πως στο Ελληνικό Κράτος -ως διάδοχο του Οθωμανικού- θα περιέλθουν όλα τα ακίνητα της Παλαιάς Ελλάδας που του ανήκαν βάσει του τεκμηρίου νομής, όπως επίσης από κληρονομιές, δωρεές, εγκαταλείψεις ακινήτων, απαλλοτριώσεις, κατακυρώσεις κ.λπ. Το κεφάλαιο αυτό δεν έχει ανοίξει και είναι αμφίβολο αν θα ανοίξει στο άμεσο μέλλον ή αν τελικά και τα ακίνητα αυτά θα έχουν την τύχη των υπολοίπων.

Το χάος με τα στοιχεία της ΕΤΑΔ

Ο μύθος γκρεμίστηκε μόλις οι κυβερνήσεις της εποχής ήρθαν αντιμέτωπες με την πραγματικότητα. Τα δεκάδες τεράστιας αξίας νησιά αποδείχθηκαν βραχονησίδες χωρίς τίτλους και νομικό καθεστώς. Το αρχικό νούμερο 72.000 αποδείχθηκε εικονικό, αφορούσε εγγραφές, συχνά δύο φορές για τα ίδια ακίνητα, χιλιάδες ήταν ανύπαρκτα, άλλα αφορούσαν ήσσονος σημασίας δικαιώματα σε περιουσία μικρής εμπορικής αξίας, ενώ πάνω από τα μισά διεκδικούνταν από ιδιώτες στα δικαστήρια.

«Δεν έχουν αλλάξει και πολλά πράγματα. Στην περίπτωση της ΕΤΑΔ, έχουμε 70.000 και πλέον ακίνητα, τα μισά εκ των οποίων είναι καταπατημένα. Στα άλλα μισά, για το 43% δεν καταφέραμε να συγκεντρώσουμε όλα τα στοιχεία. Είναι κρίσιμο για εμάς να ξέρουμε ακριβώς τι έχουμε. Στους ομολόγους μας στη Γαλλία, τους πήρε 20 χρόνια για να το κάνουν», ανέφερε τον Οκτώβριο ο Γρηγόρης Δημητριάδης, επικεφαλής του Υπερταμείου, θυγατρική του οποίου είναι η Εταιρία Ακινήτων του Δημοσίου (ΕΤΑΔ). Και σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να υπάρξει πολλή προεργασία πριν φτάσουμε στη φάση της αξιοποίησης.