Γράφει ο Τάσος Δασόπουλος

Τα πρώτα θετικά μηνύματα ήρθαν από τη συμπληρωμένη και αναθεωρημένη εργαλειοθήκη της Επιτροπής Ενέργειας της Ε.Ε. για τα μέτρα που θα μπορούν να λάβουν τα κράτη-μέλη για την ενίσχυση νοικοκυριών και επιχειρήσεων απέναντι στις ιστορικά υψηλές τιμές, κυρίως του φυσικού αερίου, αλλά και του ηλεκτρικού ρεύματος.

Μεταξύ άλλων, στην ανανεωμένη εργαλειοθήκη της Ε.Ε. δίνεται για πρώτη φορά από την αρχή του χρόνου θετική απάντηση στο αίτημα της ελληνικής πλευράς για μεγαλύτερη επιδότηση των πλέον ενεργοβόρων επιχειρήσεων. Το ελληνικό αίτημα έχει γίνει από τον Ιανουάριο, αλλά απορρίφθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισμού (DG com), καθώς κρίθηκε ότι συνιστούσε παράτυπη κρατική επιδότηση. Τώρα όμως, με ένα νέο, έκτακτο και προσαρμοσμένο ανάλογα πλαίσιο για τις κρατικές ενισχύσεις, θα επιτρέπεται η Επιτροπή να διαβουλεύεται με τα κράτη-μέλη σχετικά με τις ανάγκες για την παροχή ενισχύσεων σε εταιρίες που έχουν πληγεί από την κρίση, ιδίως σε εταιρίες που αντιμετωπίζουν υψηλό ενεργειακό κόστος. Αυτό σημαίνει ότι κατ’ εξαίρεση θα επιτρέπεται αυξημένη επιδότηση για να καλυφθεί το μεγαλύτερο κόστος παραγωγής.

Η Επιτροπή περιέλαβε στα πρόσθετα στοιχεία της εργαλειοθήκης κατά της ακρίβειας τη δυνατότητα έκτακτης επιβολής πλαφόν στις τιμές των καυσίμων ή ακόμη και τη φορολόγηση των συγκυριακών υπερκερδών των ενεργειακών εταιριών, ώστε με τα επιπλέον έσοδα να χρηματοδοτούν επιδοτήσεις στα τιμολόγια ενέργειας των υπόλοιπων επιχειρήσεων.

Κοινό χρέος

Το μεγάλο βήμα θα είναι το νέο κοινό ευρωπαϊκό Ταμείο το οποίο προωθεί η γαλλική Προεδρία για την ενέργεια και τις εξοπλιστικές δαπάνες των κρατών-μελών, το οποίο παράλληλα θα είναι το επόμενο μεγάλο βήμα στην «αμοιβαιοποίηση» του χρέους της Ε.Ε. Σύμφωνα με το Bloomberg που αποκάλυψε το θέμα, η χρηματοδότηση αυτού του Ταμείου θα γίνει με δανεισμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από τις αγορές, όπως ακριβώς γίνεται ήδη για το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Σύμφωνα με πληροφορίες από τις Βρυξέλλες, το νέο Ταμείο θα έχει ένα αρχικό κεφάλαιο (που δεν έχει ακόμη καθοριστεί), το οποίο θα ανανεώνεται ανάλογα με τις ανάγκες των κρατών-μελών. Η Commission δεν επιβεβαιώνει ακόμη επίσημα το σχεδιασμό του νέου Ταμείου, καθώς θα πρέπει πρώτα να συζητηθεί στην άτυπη Σύνοδο Κορυφής σήμερα και αύριο στις Βερσαλλίες.

Τα… περιθώρια

Το ερωτηματικό που παραμένει είναι αν σε αυτή την περίπτωση οι Ευρωπαίοι εταίροι και τα ευρωπαϊκά όργανα θα απαντήσουν στην Ελλάδα και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες δίνοντας και τον απαραίτητο δημοσιονομικό χώρο για να ευεργετηθούν από αυτό το νέο Ταμείο.

Θα πρέπει, δηλαδή, να απαντηθεί αν τα χρήματα του Ταμείου τα οποία θα δίνονται με χαμηλότοκα ή άτοκα δάνεια στα κράτη-μέλη για την κάλυψη της έκτακτης ανάγκης παροχής επιδοτήσεων του κόστους ενέργειας θα έχουν την «κλασική» δημοσιονομική αντιμετώπιση ή θα διέπονται από κάποιο ειδικό καθεστώς. Στην πρώτη περίπτωση χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία δεν θα μπορούν να εκμεταλλευτούν την ευκολία αυτή, καθώς δεν θα υπάρχει δημοσιονομικό περιθώριο για να συγκρατήσουν ελλείμματα και χρέος και να επιδοτήσουν επαρκώς τα τιμολόγια της ενέργειας. Το αποτέλεσμα θα είναι να έχουμε δημοσιονομικό εκτροχιασμό ή σημαντική επιβράδυνση της ανάπτυξης σε αυτές τις χώρες.

Το πιο πιθανό σενάριο είναι αν η ιδέα αυτή γίνει πράξη, η απόφαση για το Ταμείο να συνοδευτεί και με την επέκταση της ρήτρας συνολικής διαφυγής (δηλαδή της άρσης των δημοσιονομικών κανόνων) για έναν ακόμη χρόνο μέχρι και το τέλος του 2023, όπως έχουν αφήσει ανοιχτό υψηλόβαθμα στελέχη της Commission.

Το σχέδιο

Αν λοιπόν εξασφαλιστεί ο απαραίτητος δημοσιονομικός χώρος, τότε σχεδιάζεται:
* Η αύξηση της επιδότησης των ενεργοβόρων επιχειρήσεων από το 50% στο 75% από τον Μάρτιο.
* Η επιδότηση των τιμολογίων ρεύματος για νοικοκυριά και επιχειρήσεις για όσο χρειαστεί και σε ύψος που καθορίζεται κάθε μήνα από τις τιμές του φυσικού αερίου και του ηλεκτρικού ρεύματος.
* Η καταβολή της «επιταγής ακρίβειας» όπως την αποκάλεσε ο πρωθυπουργός κοντά στο Πάσχα για ανέργους, μακροχρόνια ανέργους, ΑμΕΑ και χαμηλοσυνταξιούχους. Αν υπάρχουν περιθώρια και οι τιμές παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα, είναι πιθανή η καταβολή και ενός δεύτερου έκτακτου επιδόματος στο τέλος του χρόνου.

Αμυντικές δαπάνες

Το δεύτερο σκέλος του Ταμείου που αφορά στις αμυντικές δαπάνες θα είναι χρήσιμο για την Ελλάδα τα επόμενα χρόνια. Τότε θα αρχίσει να πληρώνει τις παραγγελίες που έχουν γίνει για πολεμικά πλοία και αεροπλάνα και άλλο αμυντικό εξοπλισμό. Με τη λειτουργία του Ταμείου θα μπορεί να συμπληρώσει τον αμυντικό της εξοπλισμό, πληρώνοντας με σχεδόν άτοκα δάνεια από την Ε.Ε. Το ερώτημα και σε αυτή την περίπτωση είναι αν θα γίνει δεκτό το αίτημα της Ελλάδας να μην καταγράφεται σε έλλειμμα και χρέος το σύνολο των αμυντικών μας δαπανών.