Συνολικά η Ελλάδα θα λάβει 32,2 δισ. ευρώ, δεδομένου ότι άλλα 1,7 δισ. ευρώ που θα δοθούν μέσω της πρωτοβουλίας ReactEU χρηματοδοτούνται και αυτά από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Δύο διαδικασίες για το Ταμείο Ανάκαμψης

Μετά και την επίσημη ανακοίνωση της έγκρισης του προγράμματος στην Αθήνα από την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν τρέχουν πλέον δύο διαδικασίες. Η πρώτη αφορά στα τυπικά μέχρι και την τελική έγκριση του προγράμματος. Ειδικότερα, μετά την έγκριση από την Κομισιόν το ελληνικό πρόγραμμα θα πρέπει να εγκριθεί και από το επόμενο ECOFIN. Στη συνέχεια, Αθήνα και Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να υπογράψουν την επιχειρησιακή σύμβαση του προγράμματος. Μαζί θα υπογραφεί και η δανειακή σύμβαση για τα 12,7 δισ. που θα αξιοποιηθούν για τη χρηματοδότηση ιδιωτικών επενδύσεων. Στη συνέχεια, θα πρέπει το ελληνικό πρόγραμμα μαζί με αυτά των Πορτογαλίας, Ισπανίας, Δανίας και Λουξεμβούργου -που είναι τα πρώτα που παίρνουν το «πράσινο φως» από την Κομισιόν- να εγκριθούν και από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Πριν γίνει αυτό, θα πρέπει να τα εγκρίνουν τα εθνικά κοινοβούλια των Γερμανίας, Ολλανδίας, Αυστρίας, Φινλανδίας και Σλοβακίας. Υστερα από αυτά, το ελληνικό πρόγραμμα με τις περίπου 5.000 σελίδες θα περάσει από έγκριση και από την ελληνική Βουλή.

Υλοποίηση

Η δεύτερη και πιο ουσιαστική για την Ελλάδα διαδικασία είναι αυτή που αφορά στην υλοποίηση του προγράμματος. Η Ελλάδα περιμένει να απορροφήσει από την Ε.Ε. ποσά ύψους 9,5 δισ. ευρώ από την ευρύτερη χρηματοδότησης του Ταμείου. Τα πρώτα 1,6 δισ. ευρώ εγκρίθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή την Τρίτη μέσω του υπο-προγράμματος React EU που εγκρίθηκε μαζί με το Ταμείο Ανάκαμψης για να καλύψει τις τελευταίες ανάγκες που δημιούργησε η πανδημία.

Στα μέσα Ιουλίου που θα υπογράψει και το τεχνικό συμβόλαιο του ελληνικού προγράμματος με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θα περιμένει να βάλει την προκαταβολή των 4 δισ. ευρώ στους δύο λογαριασμούς που έχει ανοίξει στην Τράπεζα της Ελλάδος. Τα 2,4 δισ. ευρώ από τις επιχορηγήσεις θα κατατεθούν στον ένα και η προκαταβολή ύψους 1,6 δισ. από τα δάνεια στον άλλο λογαριασμό.

Το στοίχημα που έχει βάλει το υπουργείο Οικονομικών είναι πριν από το τέλος του χρόνου να ζητήσει και την πρώτη κανονική δόση του προγράμματος, ύψους 3,9 δισ. ευρώ. Η προσδοκία να επιτευχθεί ο στόχος αυτός βασίζεται στο γεγονός ότι οι εκταμιεύσεις θα γίνονται σε εξαμηνιαία βάση όχι ακριβώς με βάση την πρόοδο έργων και μεταρρυθμίσεων αλλά με την επίτευξη ενδιάμεσων στόχων και διαρθρωτικών ορόσημων.

Μεταρρυθμίσεις

Το ελληνικό πρόγραμμα περιλαμβάνει ένα μεγάλο αριθμό μεταρρυθμίσεων (58 στο σύνολο), κάποιες από τις οποίες δεν συνοδεύονται με επενδύσεις αλλά απαιτούν μόνο μια νομοθετική ρύθμιση, η αίτηση για την πρώτη δόση πριν το τέλος του χρόνου είναι εφικτή. Το μεγάλο άγχος του οικονομικού επιτελείου όμως είναι η συνέχεια. Η Ελλάδα θα πρέπει να κινητοποιήσει περίπου 1.000 έργα ώστε να κερδηθεί και το στοίχημα που έχει βάλει η ομάδα διοίκησης και το πρόγραμμα να ολοκληρωθεί σε χρόνο ν-1 δηλαδή τον Ιούλιο του 2025, ένα χρόνο νωρίτερα από τη φυσική λήξη του τον Ιούλιο του 2026.

 Ξεκινούν άμεσα 10 έργα προϋπολογισμού 6 δισ. ευρώ

Με στόχο την άμεση ενεργοποίηση έργων το υπουργείο Οικονομικών έχει σημάνει συναγερμό σε όλα τα υπουργεία με στόχο να υποδείξουν έργα που έχουν την κατάλληλη προετοιμασία ώστε να ενταχθούν άμεσα στις χρηματοδοτήσεις του Ταμείου Ανάκαμψης. Μέχρι στιγμής έχουν επιλεγεί δέκα πακέτα έργων συνολικού προϋπολογισμού 6 δισ. ευρώ τα οποία παρουσιάστηκαν την Πέμπτη και στην πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Φον Ντερ Λάιεν. Τα πακέτα έργων είναι τα κάτωθι:

1 Πρόγραμμα «Εξοικονομώ»: Το πιο μεγάλο από αυτά θα είναι το πρόγραμμα ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων συνολικού προϋπολογισμού 1,6 δισ. ευρώ που θα περιλάβει για πρώτη φορά εκτός από τα αστικά τα ακίνητα του Δημοσίου και εμπορικά ακίνητα. Από τον συνολικό προϋπολογισμό το 1 δισ. ευρώ θα δοθεί για τα αστικά ακίνητα, 450 εκατ. ευρώ θα δοθούν για αναβάθμιση σε εμπορικά ακίνητα και άλλα 200 εκατ. ευρώ για τα ακίνητα του Δημοσίου.

2 ΒΟΑΚ: Το δεύτερο μεγάλο έργο που εξαγγέλθηκε πρόσφατα από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη είναι η κατασκευή του Βόρειου Οδικού Αξονα Κρήτης με προϋπολογισμό 425 εκατ. ευρώ.

3 Ψηφιακή Μέριμνα: Ενα τρίτο έργο που τρέχει εδώ και καιρό είναι η Ψηφιακή Μέριμνα δηλαδή το voucher των 200 ευρώ που δίνεται σε μαθητές και φοιτητές για την αγορά εξοπλισμού τηλεκπαίδευσης με προϋπολογισμό 112 εκατ. ευρώ.

4 Η επένδυση για τη συμπλήρωση των μέσων δασοπυρόσβεσης και η ενίσχυση σε μέσα και υποδομές της Υπηρεσίας Πολιτικής Προστασίας προϋπολογισμού 600 εκατ. ευρώ.

5 Η δράση των υποθαλάσσιων διασυνδέσεων των νησιών του Αιγαίου με τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής της ενδοχώρας με συνολικό προϋπολογισμό 89 εκατ. ευρώ.

6 Η δράση των αναδασώσεων 165.000 στρεμμάτων σε περιαστικές περιοχές προϋπολογισμού 224 εκατ. ευρώ.

7 Η δράση του ψηφιακού μετασχηματισμού της εκπαίδευσης προϋπολογισμού 1 δισ. ευρώ.

8 Η δράση του ψηφιακού μετασχηματισμού του κράτους (προϋπολογισμός 1,3 δισ.) από τον υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κυριάκο Πιερρακάκη.

9 Η δράση της αναβάθμισης των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού προϋπολογισμού 375 εκατ. ευρώ.

10 Η δράση της αναβάθμισης του τουριστικού προϊόντος με προϋπολογισμό 260 εκατ. ευρώ.

Στοίχημα η κινητοποίηση ιδιωτικών πόρων ύψους 27 δισ. ευρώ έως το 2026

Το Ταμείο χρηματοδοτεί θεωρητικά τα πάντα αλλά μέσα σε συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές ενώ το ελληνικό πρόγραμμα βάζει στοίχημα την κινητοποίηση ιδιωτικών πόρων ύψους 27 δισ. ευρώ έως το 2026 ώστε τα 43 δισ. του προγράμματος να φτάσουν ως όφελος στην οικονομία τα 59 δισ. ευρώ.

Με βάση τον ευρωπαϊκό κανονισμό μέσα από τις χρηματοδοτήσεις του προγράμματος θα υλοποιηθούν οι επιταγές της πράσινης βίβλου που έχει ως κεντρικό στόχο τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 50% έως το 2030. Παράλληλα, θα επιχειρηθεί η κάλυψη της ψηφιακής υστέρησης της Ε.Ε. με τις ΗΠΑ. Για τον λόγο αυτό, απαιτεί από το κάθε κράτος-μέλος τη διάθεση του 37% των πόρων στην πράσινη μετάβαση και του 20% στην ψηφιακή μετάβαση. Το ελληνικό πρόγραμμα κάνει ένα βήμα παραπέρα διαθέτοντας το 38% στην πράσινη και το 22% στην ψηφιακή μετάβαση.

Αναλυτικότερα, οι χρηματοδοτήσεις κατανέμονται ως εξής:

• Στον στόχο της πράσινης μετάβασης το ελληνικό πρόγραμμα διαθέτει 6 δισ. με προοπτική να κινητοποιηθούν κεφάλαια 10,4 δισ. ευρώ.
• Στον στόχο της ψηφιακής μετάβασης το ελληνικό πρόγραμμα θα διαθέσει 2,13 δισ. ευρώ.
• Στον στόχο «Απασχόληση, δεξιότητες, κοινωνική συνοχή» θα διατεθούν 5,2 δισ. ευρώ που θα κινητοποιήσουν πόρους 5,3 δισ. ευρώ.
• Στον στόχο «Ιδιωτικές επενδύσεις και μετασχηματισμός της οικονομίας» θα διατεθούν 4,28 δισ. ευρώ με προοπτική να κινητοποιηθούν πόροι συνολικού ύψους 7,8 δισ. ευρώ.

 Δάνεια

Ενα ακόμη πιο μεγάλο στοίχημα που βάζει το «Ελλάδα 2.0» είναι ότι με τα δάνεια ύψους 12,7 δισ. ευρώ που θα απορροφήσει κατά 100% θέλει να κινητοποιήσει ιδιωτικούς επιπλέον ιδιωτικούς πόρους 20,1 δισ. ευρώ επιτυγχάνοντας επενδύσεις συνολικού ύψους 32 δισ. ευρώ. Τούτο χωρίς το Δημόσιο να δίνει επιχορηγήσεις ή εγγυήσεις στους υποψήφιους επενδυτές.

Το Δημόσιο θα ενισχύσει μέχρι και το 50% του ποσού της επένδυσης με δάνεια με σχεδόν μηδενικό επιτόκιο. Ουσιαστικά η βοήθεια από το Ταμείο Ανάκαμψης θα περιορίζεται στο να παρέχει φθηνό δανεισμό με ορίζοντα αποπληρωμής 8 έως 12 ετών που δεν μπορούν να πετύχουν ούτε και οι μεγάλες επιχειρήσεις εντός Ελλάδας. Το ρίσκο της επένδυσης θα βρίσκεται κατά 100 % στον επενδυτή ο οποίος θα πρέπει να πείσει ότι μπορεί η επένδυση να δημιουργήσει έσοδα για να πληρώσει το δημόσιο δάνειο, να παρουσιάσει ίδια κεφάλαια ίσα με το 20% του προϋπολογισμού της επένδυσης και να έχει εξασφαλίσει χρηματοδότηση τρίτου για το υπόλοιπο 30% από το τραπεζικό σύστημα.

Τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης θα δίνονται σε τρεις κατευθύνσεις. Σε μεγάλες επενδύσεις όπου το 30% της χρηματοδότησης θα καλύπτεται από την ΕΤΕπ και την EBRD, σε επενδύσεις μεσαίων επιχειρήσεων που συγχρηματοδότης θα είναι οι εμπορικές τράπεζες και σε υψηλότερου ρίσκου επενδύσεις που θα κάνουν νεοφυείς (startups) επιχειρήσεις.

Οι εμπορικές τράπεζες, εκτός από μια χρηματοδότηση κοντά στα 7 δισ. ευρώ που θα πρέπει να παρέχουν μέσω του 30% της χρηματοδότησης, θα αναλάβουν ουσιαστικά και το έργο της αξιολόγησης των επενδυτικών προτάσεων πριν αυτές αναζητήσουν την κρατική συνδρομή. Για τον λόγο αυτό τα στελέχη των υπουργείων Οικονομικών και Ανάπτυξης ζητούν από τις τράπεζες να καλέσουν τους υποψήφιους επενδυτές ώστε μέχρι να έρθει η προκαταβολή των 4 δισ. μέσα στο καλοκαίρι (εκ των οποίων 1,3 δισ. θα είναι σε δάνεια) να προχωρήσουν γρήγορα η επενδύσεις από τον ιδιωτικό τομέα.

Το υπουργείο Οικονομικών θα υπογράψει μέσα στην εβδομάδα τις επίσημες συμβάσεις με την ΕΤΕπ και την EBRD και θα επικυρωθεί επίσημα η συμμετοχή τους στις χρηματοδοτήσεις του Ταμείου για μεγάλες επενδύσεις.

Θα ακολουθήσει η υπογραφή αντίστοιχης σύμβασης και με τις ελληνικές εμπορικές τράπεζες. Για τον λόγο αυτό έγινε σύσκεψη στο υπουργείο Οικονομικών για να ξεκαθαριστούν οι όροι συμμετοχής τους στις χρηματοδοτήσεις και τις αξιολογήσεις του προγράμματος.

Σε κάθε τράπεζα θα διατίθεται ένα ποσό ύψους 200-300 εκατ. ευρώ από τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης. Μόλις το ποσό αυτό εξαντλείται μέσω της χρηματοδότησης κατά 50% ιδιωτικών επενδύσεων από τα δάνεια του Ταμείου, θα ανανεώνεται μέχρι να εξαντληθούν τα 12,7 δισ. ευρώ που διατίθενται από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Το κομμάτι των δανείων αναμένεται ότι θα είναι οπισθοβαρές αλλά ομαλά επιταχυνόμενο. Οι πρώτες απορροφήσεις από τα δάνεια ύψους 600 εκατ. ευρώ αναμένεται ότι θα γίνουν από το 2022.