Η αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία εφαρμόζεται στην ευρωζώνη από το 2010, δηλαδή μόλις άρχισαν να αποτυπώνονται στα ελλείμματα και το χρέος των κρατών-μελών οι δραματικές επιπτώσεις της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Η σφοδρότητα της λιτότητας ήταν διαφορετική, ανάλογα με το μέγεθος της κρίσης σε κάθε χώρα. Φυσικά, οι μνημονιακές υπέφεραν περισσότερο.

Από το 2013 η δημοσιονομική πειθαρχία έγινε ασφυκτική γιατί οι Γερμανοί, εκμεταλλευόμενοι την ευνοϊκή χρονική συγκυρία, επέβαλαν στους υπόλοιπους μια… πανοπλία σκληρών μέτρων που ξεκινούσαν από την πρόληψη και έφταναν στην καταστολή, μέσω χρηματικών κυρώσεων. Κατά διαστήματα η Κομισιόν επιχείρησε με έμμεσο τρόπο να χαλαρώσει τη λιτότητα, ωστόσο κάθε φορά προσέκρουε στην κατηγορηματική άρνηση των Γερμανών και των βόρειων δορυφόρων τους.

Η πολιτική της δημοσιονομικής πειθαρχίας, που εφαρμόζεται μέχρι σήμερα, έχει μετατραπεί σε «δόγμα», τα ελλείμματα έχουν μειωθεί θεαματικά, αφού από 6,1% το 2010 του χρόνου εκτιμάται ότι θα πέσουν κατά μέσο όρο στην ευρωζώνη στο 1,5% του ΑΕΠ. Επιδόσεις που ελάχιστα μέρη του πλανήτη εμφανίζουν σήμερα.

Την ίδια στιγμή σε όλες τις χώρες παρατηρείται μια δραματική συρρίκνωση του ευρωπαϊκού οικονομικού και κοινωνικού μοντέλου, αφού σε κάθε προϋπολογισμό, αλλά και στις διορθώσεις που γίνονται εντός μιας χρονιάς με απαίτηση του γερμανικής έμπνευσης Συμφώνου Σταθερότητας, πάντα «κουρεύονται» δημόσιες δαπάνες, κυρίως από την υγεία και τα κοινωνικά επιδόματα.

Η κατάσταση αυτή ήταν ξεκάθαρο ότι πολιτικά δεν μπορούσε να γίνει ανεκτή για μεγάλο διάστημα γιατί μπορεί να αγνοήθηκαν οι Ευρωπαίοι πολίτες όλα αυτά τα χρόνια, αλλά έχουν κι αυτοί τον τρόπο τους, τις κάλπες, για να εκφράσουν τη δυσφορία τους. Σήμερα δημαγωγικά κόμματα διεκδικούν με αξιώσεις την εξουσία σε κορυφαίες σε μέγεθος και πολιτική σπουδαιότητα χώρες, όπως στη Γαλλία, με τη Λεπέν να βρίσκεται στις δημοσκοπήσεις μεταξύ πρώτης και δεύτερης θέσης. Στη Γερμανία κερδίζουν συνεχώς έδαφος, στην Ιταλία και στην Ολλανδία επίσης.

Δεν είναι τυχαίο ότι σε όποιο δημοψήφισμα έχει γίνει τα τελευταία χρόνια στην Ε.Ε. οι ψηφοφόροι «μαυρίζουν» την Ευρώπη γιατί έχουν απομακρυνθεί πλέον από αυτήν. Και έρχεται τώρα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και προτείνει στις κυβερνήσεις της ευρωζώνης μια πιο επεκτατική αναπτυξιακή πολιτική, που σε πολύ απλά ελληνικά σημαίνει μια μεγαλύτερη αύξηση των δημόσιων δαπανών για τις χώρες που έχουν πλεόνασμα και μια λιγότερο περιοριστική δημοσιονομική πολιτική για εκείνες που δεν έχουν μεγάλες δυνατότητες.

Η Επιτροπή αιτιολογεί την πρότασή της προβάλλοντας ως επιχείρημα ότι η ανάκαμψη στην Ευρώπη είναι σήμερα εύθραυστη και πως οι παράγοντες που συγκυριακά τη στήριζαν (φτηνό πετρέλαιο, χαμηλό ευρώ) έχουν πλέον ξεθωριάσει. Σωστό είναι ως οικονομικό επιχείρημα, αλλά έρχεται με πολύ μεγάλη καθυστέρηση.

Η Ευρώπη βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με τρεις κρίσεις, την προσφυγική, που έχει διαιρέσει τα κράτη-μέλη, το Βrexit, όπου υπάρχει παντελής έλλειψη ορατότητας αφού το Λονδίνο δεν έχει υποβάλει ακόμη ούτε καν το αίτημα εξόδου από την Ε.Ε. και τη διαχείριση του αποτελέσματος των αμερικανικών εκλογών, γιατί πολλοί κοινοτικοί αξιωματούχοι και ηγέτες, επιδεικνύοντας μια τεράστια ανευθυνότητα, εκτέθηκαν προεκλογικά υπέρ της Χίλαρι Κλίντον.

Μια δυνητική κρίση που κυοφορείται είναι αυτή με την Τουρκία, όπου ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν απειλεί ευθέως τους Ευρωπαίους με καταγγελία της συμφωνίας για το προσφυγικό, εάν η Ε.Ε. δεν καταργήσει τον επόμενο μήνα τη βίζα για ταξίδια Τούρκων υπηκόων στα κράτη-μέλη.

Τον επόμενο μήνα θα βρεθεί στο «τραπέζι» των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης και το ελληνικό ζήτημα. Η κυβέρνηση έχει οδηγήσει την οικονομία σε τέτοιο αδιέξοδο που η ελάφρυνση του χρέους θεωρείται όχι απλώς επιτακτική, αλλά και δεν είναι βέβαιο πως αρκεί για να βγει η οικονομία από το αδιέξοδο. Και αυτή είναι μια εστία διαφωνίας που απειλεί με κρίση την Ευρώπη.
Σε όλα αυτά προστίθεται και η δυσφορία των Ευρωπαίων πολιτών που μπορεί να κάνει την κατάσταση εντελώς ανεξέλεγκτη, γιατί τρεις χώρες με μεγάλη παρουσία λαϊκιστών, η Ολλανδία, η Γαλλία και η Γερμανία έχουν εκλογές μέσα στο 2017, ενώ με πρόωρες εκλογές απειλείται και ο Ιταλός πρωθυπουργός, Ματέο Ρέντσι, αφού πολύ δύσκολα θα περάσει το δημοψήφισμα που πρότεινε για τη συνταγματική αναθεώρηση (θα γίνει στις 4 Δεκεμβρίου).

Η Ε.Ε. βρέθηκε κατά περιόδους αντιμέτωπη με σοβαρές κρίσεις, τις οποίες, όμως, όχι μόνο ξεπερνούσε αλλά και κάθε φορά έβγαινε πιο δυνατή. Μέσα από κρίσεις χτίστηκε η Ε.Ε., γιατί η απάντηση στα όποια ζητήματα ήταν η περισσότερη Ευρώπη. Σήμερα δεν ισχύει αυτό, όχι γιατί το προσφυγικό και το Brexit είναι ανυπέρβλητα προβλήματα, αλλά είναι η πρώτη φορά που η Ε.Ε. έχει τους πολίτες όχι δίπλα, αλλά απέναντι. Και όταν έχεις τους πολίτες απέναντι, είναι πολύ δύσκολο να τους ξαναφέρεις κοντά σου, γι’ αυτό και η πρόταση της Κομισιόν για χαλάρωση της λιτότητας έρχεται με πολύ μεγάλη καθυστέρηση για να μας βγάλει από το σημερινό αδιέξοδο.

ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΛΟΣ
Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής