Αν και τα σχέδια περί ολοκλήρωσης ποικίλλουν τόσο σε μέγεθος όσο και σε πεδίο εφαρμογής, όλα βασίζονται στην ίδια θεμελιώδη αρχή που καθοδηγούσε τις ενέργειες της Μόσχας: Η Ρωσία δεν ανήκει ούτε στην Ευρώπη ούτε στην Ασία και το ίδιο δεν θα έπρεπε να συμβαίνει και με την περιφέρειά της. Αντ’ αυτού, η μεγαλύτερη επιτακτική ανάγκη της Ρωσίας είναι να προστατευθεί από τις ηπειρωτικές αυτοκρατορίες, δημιουργώντας μια δική της, που να περιβάλλει τη ρωσική ενδοχώρα με αναχώματα στη δυτική, στην ανατολική και τη νότια πλευρά της.

ΕΝΑΣ ΤΡΟΠΟΣ για να το κάνει είναι η Ευρασιατική Οικονομική Ενωση, αν και το όνομα διαψεύδει την πραγματική φύση του μπλοκ. Δεν αφορά απλά στην οικονομία, όπως ακριβώς και ο προκάτοχός της, η Τελωνειακή Ενωση, δεν αφορούσε απλά στο εμπόριο. Η Ρωσία, η Λευκορωσία και το Καζακστάν έφτιαξαν την Τελωνειακή Ενωση το 2010 με την πρόθεση να αυξήσουν τη μεταξύ τους συνεργασία στην οικονομία, στην πολιτική και την ασφάλεια. Αν και η διευκόλυνση των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των μελών του Οργανισμού αποτελούσε μέρος της ατζέντας της, ο διευρυμένος στόχος του μπλοκ ήταν να γίνει ένα ολοκληρωμένο σύστημα ισοδύναμο της Ε.Ε. Ο Οργανισμός επίσης βασιζόταν στη σιωπηρή παραδοχή ότι η Ρωσία θα γίνει ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης του.

Η ΤΕΛΩΝΕΙΑΚΗ ΕΝΩΣΗ δεν στηριζόταν στη εμφανή ισχύ να προσαρτήσει τα μέλη της, όπως έκαναν η Ρωσική Αυτοκρατορία και η Σοβιετική Ενωση, πολλές χώρες όμως είχαν εύλογους λόγους να συμμετάσχουν εκουσίως. Κάποιες πρώην σοβιετικές κυβερνήσεις, καθώς και μεγάλο μέρος των πολιτών τους, δεν θεωρούν το φιλελεύθερο δημοκρατικό μοντέλο της Ευρώπης κατάλληλο για τις χώρες τους. Επιπλέον, πολλά κράτη κοιτούν τη σοβιετική ιστορία τους με ένα βαθμό συμπάθειας, κυρίως όσον αφορά στη σταθερότητα, στις επιδοτήσεις και την πατερναλιστική διακυβέρνηση που χαρακτήριζε την εποχή της Σοβιετικής Ενωσης. Επειδή πολλά από αυτά τα κράτη συνέχισαν να στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό από τη Ρωσία για να τα καταφέρουν μετά την πτώση της Σοβιετικής Ενωσης, ήταν πρόθυμα να παραιτηθούν των δεσμών με τη Δύση και την Ασία για να διατηρήσουν τη σχέση τους με τη Μόσχα.

ΑΠΟ ΤΟ ΝΤΕΜΠΟΥΤΟ ΤΗΣ η Τελωνειακή Ενωση έχει συσφίξει τους δεσμούς μεταξύ των οικονομιών των μελών της, επεκτείνοντας τη βάση του. Το μπλοκ πέρασε το 2011 τον κοινό τελωνειακό κώδικα και την κοινή αγορά το 2012. Δύο χρόνια αργότερα, η Αρμενία και το Κιργιζιστάν υπέβαλαν αίτηση για ένταξη και τον Ιανουάριο του 2015 η πενταμελής ομάδα έγινε η Ευρασιατική Οικονομική Ενωση. Συνολικά, το μπλοκ διαθέτει πλέον πληθυσμό 179 εκατ. και το ΑΕΠ ανέρχεται σε περίπου 1,9 τρισ. δολάρια. Η Ρωσία, ωστόσο, αντιπροσωπεύει τη συντριπτική πλειοψηφία των στοιχείων αυτών – 143 εκατ. σε πληθυσμό και 1,6 τρισ. δολάρια το ΑΕΠ.

ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ χρόνια το βάρος της Ρωσίας εντός της Ευρασιατικής Οικονομικής Ενωσης έχει προκαλέσει προβλήματα στο μπλοκ. Οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου και οι κυρώσεις της Δύσης έχουν δημιουργήσει αυξανόμενες πιέσεις στη ρωσική οικονομία και από τη στιγμή που η Μόσχα έκανε τα αποκαλυπτήρια της Ευρασιατικής Οικονομικής Ενωσης το 2015, το ρούβλι βυθίστηκε σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Την ίδια χρονιά, η ρωσική οικονομία συρρικνώθηκε κατά 3,7%.

ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΙΣΗ των τελωνειακών ελέγχων με τους ρωσικούς δασμούς, τα υπόλοιπα μέλη της Ενωσης έχουν γίνει πιο ευάλωτα με την οικονομική ύφεση στη Ρωσία. Επειδή οι δασμοί της Μόσχας είναι οι υψηλότεροι σε σχέση με σχεδόν όλα τα υπόλοιπα άλλα μέλη του μπλοκ, σε όλα σχεδόν τα προϊόντα, τα κράτη της Ευρασιατικής Οικονομικής Ενωσης έπρεπε να είχαν αυξήσει τους δασμούς τους ισοδύναμα για όλους, δίνοντας προτεραιότητα στο εμπόριο με τη Ρωσία έναντι του εμπορίου με εταίρους εκτός Οργανισμού. Τώρα, όμως, το γεγονός ότι η οικονομία της Ρωσίας έχει εισέλθει σε μια απότομη πτώση, έχει παρασύρει και το υπόλοιπο μπλοκ. Περιφερειακά νομίσματα, εμβάσματα και συναλλαγές έχουν μειωθεί, ενώ έχει αυξηθεί ο πληθωρισμός. Στο μεταξύ, όλα τα μέλη του μπλοκ παρουσίασαν χαμηλή ή και αρνητική ανάπτυξη την περασμένη χρονιά. Η Λευκορωσία είχε ύφεση 3,9%, το Καζακστάν ανάπτυξη κατά 1,2%, η Αρμενία και το Κιργιζιστάν σημείωσαν ύφεση κατά 3% και 3,5% αντίστοιχα.

ΠΑΡ’ ΟΛΑ ΑΥΤΑ, από την πλευρά των χωρών αυτών, η δυνατότητα του Κρεμλίνου να παρέχει οικονομική και στρατιωτική στήριξη ξεπερνά κατά πολύ τον κίνδυνο της σύνδεσης των οικονομιών τους με τη Ρωσία. Ως εκ τούτου, κατά πάσα πιθανότητα τα επόμενα χρόνια θα παραμείνουν προσηλωμένες στην Ευρασιατική Οικονομική Ενωση.

ΩΣ ΣΥΝΟΛΟ, ωστόσο, το μπλοκ θα συνεχίσει να υπολείπεται των προσδοκιών του Κρεμλίνου. Οταν η Ρωσία ξεκίνησε την Τελωνειακή Ενωση, ήταν στη διαδικασία επανάκτησης του κύρους της στην περιοχή. Με την προσοχή της Δύσης στραμμένη στη Μέση Ανατολή, η Μόσχα είχε μεγάλες ελπίδες ότι το συγκεκριμένο πρότζεκτ κάποια μέρα θα εξαπλωνόταν, περιλαμβάνοντας ένα μεγάλο μέρος της πρώην Σοβιετικής Ενωσης. Ωστόσο, πέντε χρόνια αργότερα, όταν τέθηκε σε λειτουργία η Ευρασιατική Οικονομική Ενωση, η Ρωσία είχε πληγεί από την ύφεση. Είχε χάσει ένα βασικό σύμμαχο, την Ουκρανία, και είχε πείσει μόνο δύο χώρες να ενταχθούν στο μπλοκ. Κατά την ίδια περίοδο, αρκετές από τις χώρες που ο Οργανισμός είχε θέσει ως στόχους για ένταξη, συμπεριλαμβανομένων της Ουκρανίας, της Μολδαβίας και της Γεωργίας, ανέπτυξαν στενότερους δεσμούς με την Ευρώπη.

ΦΥΣΙΚΑ, η Ευρωπαϊκή Ενωση αντιμετωπίζει τα δικά της προβλήματα. Το Ηνωμένο Βασίλειο ψήφισε να φύγει από το μπλοκ και η οικονομική και η προσφυγική κρίση εξακολουθούν να πλήττουν την ήπειρο. Η πολιτική, καθώς και η οικονομική πίεση που δημιουργήθηκαν από αυτά τα ζητήματα έχουν δώσει δύναμη στα εθνικιστικά και ακροδεξιά πολιτικά κόμματα των μεγαλύτερων κρατών-μελών της Ενωσης, Γαλλία και Αυστρία. Την ίδια στιγμή, χώρες όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία ζήτησαν ορισμένες από τις εξουσίες των Βρυξελλών να επιστρέψουν στα εθνικά Κοινοβούλια της Ευρώπης. Η αποδυνάμωση της Ε.Ε. θα μπορούσε να ενισχύσει την Ευρασιατική Οικονομική Ενωση, όχι μόνο από τη μείωση της ικανότητας της ηπείρου να αναζητήσει νέα μέλη στην Ανατολική Ευρώπη, αλλά και από την υπονόμευση της ομοφωνίας της αναφορικά με την επιβολή κυρώσεων κατά της Ρωσίας.

ΩΣΤΟΣΟ, ακόμη κι αν αυτά περάσουν, δεν θα αλλάξει το γεγονός ότι η Ρωσία θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει οικονομικές και πολιτικές προκλήσεις. Τα προβλήματα αυτά, εφόσον συνεχίσουν να παραμένουν άλυτα, καθιστούν απίθανο το γεγονός να μεγαλώσει η Ευρασιατική Οικονομική Ενωση ή να υπάρξει μεγαλύτερη διασύνδεση στο εσωτερικό της. Δεδομένου ότι οι τιμές της ενέργειας παραμένουν χαμηλές, συμπιέζοντας τα έσοδα, το εμπόριο και τα εμβάσματα στην Ευρασία, το μπλοκ θα χάσει την όρεξή του για μεγαλύτερη διασύνδεση, καθώς και την έκκληση του προς πιθανούς συμμετέχοντες. Ακόμα και τώρα, η μόνη χώρα που έχει εκφράσει ενδιαφέρον για την ένταξή της στην Ενωση είναι μία ακόμη εύθραυστη χώρα, το Τατζικιστάν.

Η ΕΥΡΑΣΙΑΤΙΚΗ Οικονομική Ενωση θα συνεχίσει έτσι, χωρίς τα επόμενα χρόνια να κάνει κάποια αξιοσημείωτη προσθήκη στην αποστολή της ή στις συμμετοχές της. Το μπλοκ θα συνεχίσει να ενεργεί ως πλατφόρμα από την οποία η Ρωσία μπορεί να επισημοποιεί την εμβέλειά της στις χώρες που την περιβάλλουν. Η Ευρασιατική Οικονομική Ενωση δεν θα διαλυθεί, αλλά ούτε και η παρουσία της θα κάνει μεγάλη εντύπωση στον εκτός των συνόρων της κόσμο.

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής