Γράφει ο Γκίκας Μαγιορκίνης*

Τι είναι όμως οι μεταλλάξεις και πώς επιδρούν στη συμπεριφορά του ιού; Οι μεταλλάξεις είναι τυχαία λάθη στο γενετικό υλικό του ιού κατά τη διαδικασία της αντιγραφής του. Στους περισσότερους ιούς δεν υπάρχει μηχανισμός επιδιόρθωσης των λαθών, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται αρκετά από αυτά τα λάθη. Οταν ο ιός έχει προσαρμοσθεί στο περιβάλλον, τότε οι περισσότερες μεταλλάξεις είναι «δηλητηριώδεις» και γι’ αυτό η πλειονότητα των μεταλλαγμένων στελεχών «απορρίπτεται» από τη φυσική εξέλιξη. Μέσω όμως αυτής της διαδικασίας λαθών κάποια στελέχη είναι πιθανόν να αποκτήσουν πλεονέκτημα. Αν αυτό συμβεί, τότε το μεταλλαγμένο στέλεχος με το πλεονέκτημα εξαπλώνεται πιο εύκολα και δημιουργεί έναν εξελικτικό κλάδο (variant).

Μέσω αυτού του μηχανισμού θεωρούμε ότι έχουν αναδυθεί τα 3 μεταλλαγμένα στελέχη, το βρετανικό, το νοτιοαφρικανικό και το βραζιλιάνικο, που μοιράζονται τη μετάλλαξη που έγινε γνωστή ως Nelly. Τα ακριβή πλεονεκτήματα των στελεχών αυτών δεν είναι ξεκαθαρισμένα. Συνήθως η επικράτηση μεταλλαγμένων στελεχών ακολουθείται από αυξημένη μεταδοτικότητα ή διαφυγή από ανοσολογική απόκριση.

Το βρετανικό στέλεχος φαίνεται ότι έχει μία μικρή αύξηση στη μεταδοτικότητα, η οποία έχει πιθανολογηθεί ότι μπορεί εν μέρει να οφείλεται και στην αύξηση των συμπτωμάτων (βήχας, συνάχι). Η αύξηση της μεταδοτικότητας κυμαίνεται στο 20-30% σε σχέση με τα άλλα στελέχη σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Η υπόθεση που ακούστηκε ότι μεταδίδεται πιο εύκολα στα παιδιά δεν στηρίζεται από τα δεδομένα που έχουν παρουσιασθεί από τον Public Health England.

Για το νοτιοαφρικανικό και το βραζιλιάνικο, τα οποία μοιράζονται και τη μετάλλαξη E484K, πιθανολογείται τόσο αυξημένη μεταδοτικότητα όσο και διαφυγή από την ανοσολογική απόκριση. Η Ε484Κ έχει εμφανιστεί και σε κάποια βρετανικά στελέχη στο Ηνωμένο Βασίλειο ενισχύοντας την υπόθεση ότι σχετίζεται με ανοσολογική διαφυγή.

Μήπως, ωστόσο, τα νέα στελέχη εκτός από πιο μεταδοτικά ή με διαφορετική ανοσογονικότητα είναι και πιο παθογόνα;

Τα στοιχεία που έχουμε για πιο βαριά νόσο από τα μεταλλαγμένα στελέχη, προς το παρόν, δεν οδηγούν σε ασφαλή συμπεράσματα. Κάποιοι έχουν απορρίψει αυτό το ενδεχόμενο εκ των προτέρων, διότι θεωρούν ότι, γενικά, όταν αυξάνεται η μεταδοτικότητα σε ένα παθογόνο, τότε «αντανακλαστικά» μειώνεται και η παθογένεια. Ωστόσο, αυτό δεν είναι καθόλου ακριβές.

Πράγματι, ισχύει ότι, αν η αύξηση της παθογένειας οδηγεί σε μείωση της μεταδοτικότητας (π.χ. σκοτώνει τον ασθενή πριν το μεταδώσει), τότε η φυσική επιλογή θα επιλέξει τα στελέχη που είναι λιγότερο παθογόνα. Ωστόσο, αν η αύξηση της παθογένειας οδηγεί συγχρόνως σε αύξηση της μεταδοτικότητας, τότε είναι πιθανόν να επικρατήσουν τα περισσότερο παθογόνα στελέχη. Αν, για παράδειγμα, οι μεταλλάξεις οδηγούν σε αύξηση του ιικού φορτίου και συνεπώς της μεταδοτικότητας στα πρώιμα στάδια της λοίμωξης συμπαρασύροντας, ωστόσο, τη θνησιμότητα στα πιο όψιμα στάδια της νόσου, τότε είναι δυνατόν να δούμε αύξηση της μεταδοτικότητας και της παθογένειας συγχρόνως. Αν αυτό συμβαίνει στον κορονοϊό, είναι πολύ νωρίς για να το πούμε με ακρίβεια. Σε κάθε περίπτωση όμως δεν μπορούμε να το απορρίψουμε εκ των προτέρων και γι’ αυτό είναι απαραίτητη όσο ποτέ η επιτήρηση της πανδημίας με μεθόδους μοριακής και εξελικτικής ιολογίας.

*Επίκουρος καθηγητής Υγιεινής και Επιδημιολογίας, επιστημονικός υπεύθυνος του Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Ρετροϊών στο Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής