Το πρώτο, αυτό της παγκοσμιοποίησης, πανηγύρισε το περιεχόμενο του βιβλίου, το οποίο σε γενικές γραμμές ανήγγειλε ότι η Ιστορία, ως ταυτότητα, ως πολιτισμική μνήμη, ως σύστημα ανθρωπιστικών αξιών, ως ανθρωπολογικό σημείο αναφοράς, τελείωσε.

Η πτώση της ΕΣΣΔ και του Τείχους του Βερολίνου σήμαινε ταυτόχρονα και το τέλος της σχέσης των ανθρώπων με οτιδήποτε έπαιρνε ταυτοτικές διαστάσεις.

Τη θέση πια της πατρίδας, της ταυτότητας αλλά και της θρησκείας έπαιρνε η τεχνική, η οποία μετατρεπόταν έτσι σε μια τεχνολογική πατρίδα με «θεολογικές» προεκτάσεις.

Μιας και η προσήλωση κι απόλυτη πεποίθηση των «τεχνο-πολιτών», στη δίχως φυσικά σύνορα τεχνική τους πατρίδα ήταν τέτοια ώστε άγγιζε κι αγγίζει τα όρια του απόλυτου, της μιας και μοναδικής αλήθειας, στοιχεία γνώριμα σε «θεολογικούς» φανατισμούς. Καθετί διαφορετικό δεν ήταν μόνο αιρετικό, αλλά οπισθοδρομικό, αντιδραστικό, ως τα όρια της ποινικά κι ιδεολογικά κολάσιμης πολιτικής ανορθότητας.

Το άλλο στρατόπεδο, το δεύτερο, αντέδρασε στο βιβλίο και τις θέσεις του Φουκουγιάμα υψώνοντας επίσης λυσσαλέα, ως αδιαπέραστο τείχος, τις έννοιες όπως έθνος, πατρίδα, θρησκεία, παράδοση, ως έννοιες «άγιες», η αξιοσύνη των οποίων έπαιρνε τις διαστάσεις μιας ταυτοτικής Ιστορίας, που αρνιόταν το θάνατό της και φώναζε όλο και πιο δυνατά ότι ήταν περισσότερο από ποτέ παρούσα και βέβαια ολοζώντανη.

Η με κάθε τρόπο επιβολή της παγκοσμιοποίησης έδειξε να μοιάζει με το νικητή του μπρα ντε φερ των δύο αντιμαχόμενων πλευρών. Χώρες μάλιστα όπως η Κίνα πρωτοστάτησαν στην με το «έτσι θέλω» επιβολή της τεχνικής παγκοσμιοποίησης.

Με μια διαφορά. Οι Κινέζοι στήριζαν μεν την παγκοσμιοποιημένη, δίχως σύνορα πατρίδα, έξω από τη χώρα τους, κάνοντας όμως το αντίθετο μέσα στη δικιά τους κι επιβάλλοντας τη δική τους ιστορική «αλήθεια» σ’ όσα μέρη βρίσκονταν υπό την επιρροή τους. Κινεζοποίησσν τα πάντα. Από το Θιβέτ μέχρι όπου τους δινόταν η δυνατότητα. Κι όπου μπορούσαν, ακόμη σε περιπτώσεις εκτός επιρροής τους, και πάλι παρενέβησαν και παρεμβαίνουν.

Πρόσφατο παράδειγμα το Μουσείο της Ιστορίας στην πόλη Ναντ της Γαλλίας. Μετά από πολλά χρόνια προετοιμασίας και συνεργασίας επιστημόνων, μαζί με το Μουσείο της Μογγολίας, όπου μια σειρά από σπάνια αρχεία θα έφερναν στο φως τη ζωή και τη δράση ενός από τους μεγαλύτερους κατακτητές της Ιστορίας, τον Τζένγκις Χαν, η τόσο αναμενόμενη παγκοσμίως σημαντική αυτή έκθεση ακυρώθηκε. Η πρωτοβουλία ακύρωσης ανήκει στους Γάλλους.

Ποια ήταν η αιτία;

Η επίσημη παρέμβαση των κινεζικών αρχών, οι οποίες ήθελαν ν’ αλλάξουν τα κείμενα της έκθεσης και να ειπωθεί ότι η Μογγολία ήταν πάντα κινεζική επαρχία, με συνέπεια κι ο Τζένγκις Χαν να φαίνεται ως Κινέζος. Ενώ οι Γάλλοι διοργανωτές ήθελαν να δώσουν αξία στη μογγολική κουλτούρα, οι επίσημοι Κινέζοι είχαν διαφορετική άποψη. Και η έκθεση ακυρώθηκε.

Να, λοιπόν, που μπορεί να γίνει λόγος για το «τέλος της Ιστορίας», αλλά όχι με τον τρόπο που το έβλεπε ο Φουκουγιάμα. Μπορούμε να πούμε ότι η Ιστορία αλλάζει. Γράφεται και ξαναγράφεται από τους δυνατούς, και μάλιστα κάποιες φορές με κυνικό τρόπο.

Αλλωστε κάτι ξέρουμε κι εμείς οι Ελληνες από τις ιστορικές παραχαράξεις και διαστροφές του Ερντογάν, που τουρκοποιεί τα πάντα για να καλύψει τα τεράστια ιστορικά ελλείμματα πολιτισμού της χώρας του.

*Ο Δημοσθένης Δαββέτας είναι καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικός αναλυτής

Από την έντυπη έκδοση