Για περίπου χίλια χρόνια – από το 537 μ.Χ. που πήρε την τελική της μορφή ως το 1453 που έγινε η Άλωση της Πόλης και τελέστηκε εκεί η τελευταία λειτουργία – αποτέλεσε το κέντρο της πολιτικής, εκκλησιαστικής και πνευματικής ζωής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Σε αυτό το ιερό επίτευγμα της χριστιανικής αρχιτεκτονικής ο λαός γιόρτασε τους θριάμβους, θρήνησε τις συμφορές και αποθέωσε τους νέους αυτοκράτορες.
Η ιστορία της Αγίας Σοφίας
Ο πρώτος ναός της Αγίας Σοφίας – τύπου ξυλόστεγης βασιλικής – θεμελιώθηκε από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο το 330 μ.Χ., όταν ο αυτοκράτορας μετέφερε την πρωτεύουσα της παραπαίουσας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από την Ρώμη στην Νέα Ρώμη (Κωνσταντινούπολη αργότερα). Η ανέγερση του ναού ολοκληρώθηκε από τον γιο του Κωνστάντιο και τα εγκαίνια έγιναν στις 15 Φεβρουαρίου του 360.
Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Αρκαδίου (404) ο πρώτος ναός πυρπολήθηκε από εξαγριωμένους υποστηρικτές του Ιωάννη του Χρυσόστομου, τον οποίο είχε εξορίσει η αυτοκράτειρα Ευδοξία. Η Αγία Σοφία ξανακτίστηκε και πάλι ως ξυλόστεγη βασιλική από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο Β’ και τα εγκαίνια έγιναν στις 11 Ιανουαρίου του 415 από τον πατριάρχη Αττικό.
Όμως ο ναός πυρπολήθηκε εκ νέου το 532 κατά τη Στάση του Νίκα. Έτσι ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α’ αποφάσισε να κατασκευάσει την εκκλησία από την αρχή, στον ίδιο χώρο, αλλά πολύ πιο επιβλητική, για να δεσπόζει στη Βασιλεύουσα.
Ένα κολοσσιαίο έργο με χρυσό και πολύτιμα πετράδια
Τα θεμέλια αυτού του μεγαλοπρεπή ναού τέθηκαν στις 23 Φεβρουαρίου του 532, σαράντα ημέρες μετά την καταστολή της εξέγερσης, με σχέδια που εκπόνησαν ο Ανθέμιος Τραλλιανός και ο Ισίδωρος ο Μιλήσιος.
Οι δυο έμπειροι μηχανικοί, αλλά και αρχιτέκτονες, μαθηματικοί και καλλιτέχνες, έδωσαν νέες λύσεις σε μέχρι τότε άλυτα αρχιτεκτονικά προβλήματα. Εφάρμοσαν το σύστημα θολοδομίας και δημιούργησαν έναν νέο τύπο εκκλησίας, τη βασιλική με τρούλο, ενώ η αντισεισμική προστασία του ναού – στην κατ’ εξοχήν σεισμογενή Κωνσταντινούπολη – θαυμάζεται ακόμη και σήμερα από τους ειδικούς.
Κανένας όμως από τους δύο δημιουργούς της Αγίας Σοφίας δεν ευτύχησε να δει το έργο τελειωμένο, καθώς πέθαναν πριν από την ολοκλήρωσή της.
Για την περάτωση του κολοσσιαίου έργου δούλεψαν αδιάκοπα επί έξι χρόνια 10.000 τεχνίτες, ενώ το κόστος κατασκευής του κυμάνθηκε από 80 έως 320 κεντηνάρια χρυσού (περίπου 2,5 δισ. ευρώ).
Ντεγκρέτσια: Η αμηχανία ενός επώνυμου με ονομασία προέλευσης... - Η μακρά ιστορία από την αρχή
Από κάθε σημείο της αυτοκρατορίας, έγιναν προσφορές: Τα πράσινα μάρμαρα από τη Μάνη και την Κάρυστο, τα τριανταφυλλιά από τη Φρυγία και τα κόκκινα από την Αίγυπτο. Από τον υπόλοιπο κόσμο προσφέρθηκαν τα πολύτιμα πετράδια, ο χρυσός, το ασήμι και το ελεφαντόδοντο, για τη διακόσμηση του εσωτερικού.
Τα εγκαίνια έγιναν στις 27 Δεκεμβρίου του 537 από τον Ιουστινιανό, ο οποίος βλέποντας την υπεροχή της Αγίας Σοφίας έναντι του ξακουστού ναού του Σολομώντα στην Ιερουσαλήμ, αναφώνησε: “Δόξα τω Θεώ τω καταξιώσαντί με τοιούτον έργον επιτελέσαι. Νενίκηκά σε Σολομών”.
Ο ναός έχει μέγιστες διαστάσεις 77Χ72 μέτρα και ο εντυπωσιακός τρούλος που κυριαρχεί σε όλη την σύνθεση έχει διάμετρο 33 μέτρα και ύψος από το δάπεδο 62 μέτρα.
Η εκκλησία είναι αφιερωμένη στην Σοφία του Θεού, αλλά για τους Βυζαντινούς ήταν περισσότερο ταυτισμένη με την Παναγία. Το 626, όταν η Κωνσταντινούπολη σώθηκε από την πολιορκία Αβάρων και Περσών, εψάλη εκεί για πρώτη φορά ο Ακάθιστος Ύμνος.
Το 860, όταν την Κωνσταντινούπολη πολιόρκησαν οι Ρως (Ρώσοι), ο πατριάρχης Φώτιος πήρε το πέπλο της Θεοτόκου που φυλασσόταν στην Αγία Σοφία και το εμβάπτισε στη θάλασσα. Τότε προκλήθηκε μεγάλη θαλασσοταραχή που κατέστρεψε τον εχθρικό στόλο, σύμφωνα με την παράδοση.
Την εποχή της Εικονομαχίας (726-843) απομακρύνθηκαν από την Αγία Σοφία οι εικόνες και κάθε είδους αναπαράσταση των θείων και αγίων προσώπων. Επί πατριαρχίας του εικονομάχου πατριάρχη Νικήτα Α (766-780) μόνο ο σταυρός εξέφραζε την ταύτιση του ναού με την χριστιανική θρησκεία.
Στις 16 Ιουλίου 1054 μέσα στην Αγία Σοφία εκτυλίχθηκε ένα από τα σοβαρότερα επεισόδια του εκκλησιαστικού Σχίσματος, όταν ο απεσταλμένος του Πάπα καρδινάλιος Ουμβέρτος επέθεσε επιδεικτικά τη Βούλα Αφορισμού του πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριου στην Αγία Τράπεζα, πριν από την έναρξη της Θείας Λειτουργίας.
Κατά τη διάρκεια της Λατινοκρατίας (1204-1261), η Αγία Σοφία μετατράπηκε σε Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και έδρα του Λατίνου Πατριάρχη.
Η τελευταία λειτουργία πριν από την Άλωση της Πόλης
Η τελευταία λειτουργία τελέστηκε στον μεγαλοπρεπή ναό μία ημέρα πριν από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, που έγινε στις 29 Μαΐου 1453. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος, αφού προσευχήθηκε μαζί με τον λαό και ζήτησε συγγνώμη για τα λάθη του, έφυγε για τα τείχη όπου έπεσε μαχόμενος.
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης η Αγία Σοφία λεηλατήθηκε, βεβηλώθηκε και, τελικά, έγινε μουσουλμανικό τέμενος (τζαμί) από τον Μωάμεθ Β’ τον Πορθητή. Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και την ίδρυση του σύγχρονου Τουρκικού Κράτους από τον Κεμάλ Ατατούρκ, μετατράπηκε σε μουσείο με απόφαση του υπουργικού συμβουλίου στις 24 Νοεμβρίου 1934.
Ως μουσείο άνοιξε τις πύλες της την 1η Φεβρουαρίου 1935, ενώ 50 χρόνια αργότερα (στις 6 Δεκεμβρίου 1985) ανακηρύχθηκε από την UNESCO Μνημείο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Και πάλι τζαμί
Στις 10 Ιουλίου 2020 ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υπέγραψε διάταγμα με το οποίο η Αγία Σοφία μετατράπηκε και πάλι σε τζαμί (άρχισε να λειτουργεί στις 24/7). Το “πράσινο φως” έδωσε με απόφασή του το Συμβούλιο της Επικρατείας, το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο της Τουρκίας, ακυρώνοντας το προεδρικό διάταγμα του Κεμάλ Ατατούρκ.
Ειδήσεις σήμερα
Νοθευμένο λάδι: Πόσο επικίνδυνο είναι για την υγεία μας;
Χρωματιστά τιμολόγια ρεύματος – Σκυλακάκης: Αναμονή μέχρι την 1.1.24 για επιλογή παρόχου
Ροή Ειδήσεων 
