Γράφει η Ευανθία Καρρά

Πρόκειται για δύο από τα χειρότερα περιστατικά αστυνομικής βίας στη μεταπολιτευτική ιστορία με τους θήτες και τα θύματα να γίνονται αντικείμενα σχολιασμού αλλά και συζητήσεων που επικεντρώνονται τόσο σε κοινωνικά όσο και σε πολιτικά φαινόμενα.

Με αφορμή την 45η επέτειο του Πολυτεχνείου, το ET Magazine του EleftherosTypos.gr θα επικεντρωθεί στη δολοφονία του Μιχάλη Καλτεζά που αμαύρωσε τους εορτασμούς, προκάλεσε εκτεταμένα επεισόδια και στάθηκε η αφορμή για την άρση του πανεπιστημιακού ασύλου.

Μία σπασμένη τζαμαρία 

Όπως κάθε χρόνο, έτσι και στις 17 Νοεμβρίου 1985 έγινε η καθιερωμένη πορεία προς την αμερικανική πρεσβεία. Τα μπλοκ του ΠΑΣΟΚ και του ΚΚΕ φώναζαν συνθήματα για την σκληρή οικονομική πολιτική της κυβέρνησης.

Τότε κυβερνούσε για δεύτερη φορά ο Γιώργος Παπανδρέου με υπουργό Οικονομίας τον Κώστα Σημίτη και μόλις είχε ξεκινήσει ένα είδος συντηρητικής οικονομικής πολιτικής με «μέτρα σταθεροποίησης», δηλαδή μέτρων λιτότητας, γεγονός που είχε φέρει «στα κάγκελα» τις εργατικές οργανώσεις.

Η πορεία ολοκληρώθηκε με συνθήματα κατά της οικονομικής πολιτικής ενώ μόνη απώλεια ήταν μια σπασμένη τζαμαρία τράπεζας στην οδό Σταδίου.

Το σουβλατζίδικο στα Εξάρχεια 

Οι διαδηλωτές είχαν διαλυθεί. Μεταξύ αυτών και μία ομάδα του αντιεξουσιαστικού χώρου που στη συνέχεια βρισκόταν στα Εξάρχεια. Μία διμοιρία των ΜΑΤ αποφάσισε να σταματήσει για φαγητό στα Εξάρχεια, γεγονός που αντιλαμβάνεται μια παρέα αντιεξουσιαστών που περνά από το σημείο. Λίγο πριν καθίσουν και οι τελευταίοι αστυνομικοί, οι ειρωνείες είχαν ήδη πέσει στο τραπέζι.

Σύμφωνα με άτομα από το περιβάλλον του Μιχάλη Καλτεζά, αντιεξουσιαστές είχαν ζητήσει από τους αστυνομικούς να φύγουν από την περιοχή διότι «προκαλούσαν» με την παρουσία τους. Αποφάσισαν όμως να αψηφήσουν τους νεαρούς με αποτέλεσμα να συγκεντρώνονται στο σημείο αλλά και πέριξ της περιοχής αντιεξουσιαστές. Τα επεισόδια δεν άργησαν να ξεκινήσουν με ΜΑΤ και αντιεξουσιαστές να συγκρούονται και να αλληλοκυνηγιούνται στα Εξάρχεια.

Φωτιά και σφαίρα 

Λίγο πριν από τα μεσάνυχτα, μία ομάδα διαδηλωτών επιτέθηκε κατά μιας κλούβας των ΜΑΤ στην οδό Στουρνάρη στα Εξάρχεια πετώντας μολότοφ. Ανάμεσα τους βρισκόταν και ο 15χρονος μαθητής, Μιχάλης Καλτεζάς. Μέσα στην κλούβα βρισκόταν και ο 26χρονος αστυφύλακας, Αθανάσιος Μελίστας.

Οι διαδηλωτές έτρεξαν προς την πλατεία Εξαρχείων και τότε ο Μελίστας βγήκε από την κλούβα, προέταξε το όπλο του και πυροβόλησε. Μία σφαίρα βρήκε τον νεαρό μαθητή Καλτεζά κάτω από το αριστερό αυτί, σωριάζοντάς τον νεκρό.

Ο Μιχάλης διακομίστηκε στον Ευαγγελισμό όπου και διαπιστώθηκε ο θάνατός του. Μόλις μαθεύτηκε η δολοφονία Καλτεζά, ο υπουργός Υγείας και Πρόνοιας, Γιώργος Γεννηματάς, κατέφθασε στο νοσοκομείο και δήλωσε «συντετριμμένος».

«15 ετών νεκρός»

Μόλις μαθεύτηκαν τα νέα χιλιάδες νέοι κατέβηκαν στο κέντρο της Αθήνας και ξέσπασαν βίαια επεισόδια. Το κεντρικό σύνθημα ήταν «15 ετών νεκρός», όπως και στην περίπτωση του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου.

Πραγματοποιήθηκε μεγάλη πορεία στην οδό Σταδίου και οι αντιεξουσιαστές κατέστρεψαν όλες τις τράπεζες κατά μήκος του δρόμους, σπάζοντας τις τζαμαρίες και στη συνέχεια πυρπολώντας τες.

Το ίδιο βράδυ οι αντιεξουσιαστές προχώρησαν σε κατάληψη στο παλιό Χημείο στη Σόλωνος και το Πολυτεχνείο.

Στις 26 Νοεμβρίου 1985, η 17 Νοέμβρη, σε αντίποινα για τη δολοφονία του Καλτεζά, επιτέθηκε με βόμβα σε κλούβα των ΜΑΤ κοντά στο Ξενοδοχείο Κάραβελ, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ο αρχιφύλακας Νίκος Γεωργακόπουλος και να τραυματιστούν δεκατέσσερις συνάδελφοί του.

Οι αντιεξουσιαστές δεν έφευγαν από το Χημείο και τότε ο πρύτανης επικοινώνησε με τον Ανδρέα Παπανδρέου για την εκκένωσή του. Επακόλουθο ήταν να αρθεί το πανεπιστημιακό άσυλο και να ξεσπάσουν βίαια επεισόδια.

«Πήρα τηλέφωνο τον Ανδρέα Παπανδρέου και έθεσα ως όρο στην ΕΛ.ΑΣ. να μην συλληφθεί κανένας καταληψίας. Οι αστυνομικοί έσπασαν τα τζάμια της οροφής και μπήκαν στο Χημείο. Η ΕΛ.ΑΣ. αθέτησε την υπόσχεση και συνέλαβαν 37 άτομα», θυμάται ο τότε πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μιχάλης Σταθόπουλος.

Καταληψίες βγήκαν με τα χέρια ψηλά αλλά οι αστυνομικοί τους συνέλαβαν. Οι συγκρούσεις ήταν τόσο βίαιες με τον επικεφαλής να κάνει επαλειμμένα εκκλήσεις στους αστυνομικούς φωνάζοντας «όχι ξύλο βρε». Τα στιγμιότυπα από την αστυνομική επιχείρηση στο Χημείο έμειναν στην ιστορία λόγω της πρωτοφανούς βιαιότητας.

Μετά την επιχείρηση ο Μιχάλης Σταθόπουλος πήρε το προσωνύμιο «ο πρύτανης των ΜΑΤ». 

Μετά τα γεγονότα, υπέβαλλαν τις παραιτήσεις τους για λόγους ευθιξίας ο υπουργός Εσωτερικών και Δημόσιας Τάξης, Μένιος Κουτσόγιωργας και ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών και Δημόσιας Τάξης, Θανάσης Τσούρας, τις οποίες ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου δεν έκανε δεκτές. Με απόφαση του Τσούρα απομακρύνθηκαν από τις θέσεις τους ο αρχηγός της Ελληνικής Αστυνομίας Γεώργιος Ρωμοσιός, ο κλαδάρχης Ασφάλειας Τάξης Μανώλης Μποσινάκης και ο γενικός διευθυντής Αστυνομίας Αττικής Στέλιος Τζανάκης.

«Όταν γύρω από το πούλμαν έχει φωτιές, αντιλαμβάνεστε ότι το πιθανότερο είναι να έχει πυροβολήσει μέσα από το πούλμαν», είπε 30 και πλέον χρόνια μετά τη δολοφονία ο Μποσινάκης στη Μηχανή του Χρόνου, αναφερόμενος στον Μελίστα.

Στις 30 Νοεμβρίου, μετά από εισήγηση του Θανάση Τσούρα, το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε να επανέλθουν στις θέσεις τους οι Ρωμοσιός και Μποσινάκης με το αιτιολογικό πως δεν έφεραν καμία ευθύνη. Τον Στέλιο Τζανάκη στα καθήκοντα του Αττικάρχη αντικατέστησε ο αστυνομικός διευθυντής Νίκων Αρκουδέας.

Αντιφατικές καταθέσεις για τον πυροβολισμό

Ο Αθανάσιος Μελίστας οδηγήθηκε στο δικαστήριο και οι καταθέσεις έρχονταν σε αντίφαση.

Ο Κοσμάς Σφαέλος βρισκόταν στα Εξάρχεια και έκανε ρεπορτάζ για την εφημερίδα που εργαζόταν όταν ο Καλτεζάς σκοτώθηκε. Καταθέτοντας στο δικαστήριο είπε πως παρά τις εκκλήσεις των παρεβρισκόμενων στους αστυνομικούς να σώσουν τον 15χρονο, εκείνοι απαντούσαν «άστον να πεθάνει». Παράλληλα, δύο μάρτυρες κατηγορίας κατέθεσαν πως είδαν τον Μελίστα να κατεβαίνει από την κλούβα, να γονατίζει και να πυροβολεί προς το μέρος του Μιχάλη Καλτεζά. Από την πλευρά του, ο αντιεξουσιαστής Βαγγέλης Σωφρόνης που βρισκόταν στην ομάδα του Καλτεζά, κατέθεσε ότι «ο Μελίστας πυροβόλησε όταν φεύγαμε».

Ωστόσο δύο αστυνομικοί που βρίσκονταν μαζί με τον Μελίστα, ισχυρίστηκαν ενώπιον του δικαστηρίου πως πυροβόλησε ενώ βρισκόταν μέσα στο πούλμαν.

Τραγική φιγούρα στη δίκη ήταν η μητέρα του 15χρονου, Ζωή Καλτεζά, που έλεγε ενώπιον του δικαστηρίου: «μην μου σκοτώνετε το παιδί για δεύτερη φορά».

O Αθανάσιος Μελίστας καταδικάστηκε πρωτόδικα σε δυόμισι χρόνια φυλάκιση με αναστολή και αφέθηκε ελεύθερος.

Ο εισαγγελέας της δίκης, Μιχάλης Δέτσης, μίλησε 20 χρόνια μετά το περιστατικό στη Μηχανή του Χρόνου: «Πρότεινα να γίνει δεκτό ότι βρισκόταν εν βρασμώ ψυχικής ορμής, ότι η στάση του θύματος είχε προκαλέσει μεγάλη οργή σε βαθμό να οδηγήσει το χέρι του να σκοπεύσει».

Στις 26 Ιανουαρίου 1990 ο Αθανάσιος Μελίστας αθωώθηκε από το Μικτό Ορκωτό Εφετείο με ψήφους 6-1. Από τους δικαστές που τον έκριναν αθώο, πέντε υποστήριξαν πως επρόκειτο για ανθρωποκτονία από πρόθεση εν βρασμώ ψυχικής ορμής σε κατάσταση άμυνας και ένας πως επρόκειτο για ανθρωποκτονία ενσυνείδητης αμέλειας καθ’ υπέρβαση των ορίων άμυνας λόγω φόβου και ταραχής.

Ο Μάνος Χατζηδάκις με αφορμή την αθώωση του Μελίστα για την δολοφονία είχε πει:

«Όταν έχω να κρίνω ανάμεσα σ’ ένα παιδί 15 χρόνων, που πετάει μολότοφ κι έναν τριαντάρη εκπαιδευμένο αστυνομικό, που κρατάει πιστόλι, εγώ είμαι με το μέρος του παιδιού και όχι του αστυνομικού. Εκτιμώ βαθύτατα ένα παιδί που εξεγείρεται και βγαίνει στους δρόμους για να διαμαρτυρηθεί, έστω κι αν υπερβάλλει, έστω και αν κρατάει μολότοφ.

Και δεν εκτιμώ καθόλου έναν αστυνομικό που το πυροβολεί. Ό,τι και αν έχει γίνει, όπως και αν έχουν τα πράγματα, θεωρώ τραγικό λάθος την αθώωση του αστυνομικού. Και πολύ κακό μήνυμα, που στέλνουμε στα νέα αυτά παιδιά, το υγιέστερο κομμάτι της κοινωνίας μας, που δεν έχει ακόμη διαφθαρεί, όπως εμείς».

[dynamic-sidebar id=”post-area-diabaste”]