Γράφει ο Χάρης Αποστολόπουλος

Ήταν αναμφίβολα το λαμπρότερο μυαλό της σύγχρονης κοσμολογίας και παράλληλα ένας υπέροχος άνθρωπος με αρχές, αξίες, προσήλωση στον στόχο, μεθοδικότητα, πείσμα και άφθονο χιούμορ που κατάφερε να υπερνικήσει τα όρια του ασθενικού του σώματος. Αναφερόμαστε ασφαλώς στον κοσμολόγο, μαθηματικό, φυσικό, συγγραφέα και οραματιστή Στίβεν Χόκινγκ, ο οποίος πέθανε την Τετάρτη σε ηλικία 76 χρόνων βυθίζοντας την Υφήλιο στη θλίψη.

Θέλοντας λοιπόν να αποδώσουμε και εμείς έναν μικρό φόρο τιμής στον σπουδαίο Στίβεν Χόκινγκ, σε αυτό το τεύχος του ET Magazine του EleftherosTypos, αποφασίσαμε να κάνουμε ένα αφιέρωμα στη ζωή και το έργο του λαμπρού κοσμολόγου καθώς και να κάνουμε ειδική μνεία στις θεωρίες, τις «προβλέψεις» αλλά και τις μοναδικές ατάκες του!

Ο διαπρεπής Bρετανός θεωρητικός φυσικός άφησε την τελευταία του πνοή στο σπίτι του στο Κέιμπριτζ, σύμφωνα με ανακοίνωση που εξέδωσε η οικογένειά του, σημειώνοντας πως ο καθηγητής έφυγε ήσυχα, στον ύπνο του.

Ένα ελεύθερο πνεύμα «φυλακισμένο» σε ένα καθηλωμένο σώμα, το οποίο αφού κατέρριψε κάθε θεωρία που δεν του… καθόταν καλά, διέψευσε και την Ιατρική «φεύγοντας» μισό και πλέον αιώνα από το προσδόκιμο ζωής που είχαν προβλέψει κάποτε οι γιατροί του.

Για τους συνάδελφούς του επιστήμονες και τα αγαπημένα του πρόσωπα, η διαίσθηση του Χόκινγκ και ο πηγαίος αυθορμητισμός του ήταν το ίδιο χαρακτηριστικά για την προσωπικότητά του όσο το παράλυτο κορμί του και η μηχανική φωνή του, που τα τελευταία χρόνια είχε γίνει σύμβολο για τις απεριόριστες δυνατότητες του ανθρώπινου μυαλού.

Η εκφυλιστική νόσος

Η διάγνωσή του στα 21 του με την εκφυλιστική νόσο του κινητικού νευρώνα, που έμελλε να του στερήσει για δεκαετίες τη δυνατότητα κίνησης αλλά και την ομιλία του, όχι μόνο δεν του έκοψε τα φτερά το 1963, αλλά αντίθετα φάνηκε να «ατσαλώνει» την αποφασιστικότητά του να πετύχει όλους τους φιλόδοξους στόχους που είχε θέσει στη ζωή του.

Αν και χρησιμοποιούσε πατερίτσες από τα μέσα της δεκαετίας του 60, ο νεαρός τότε αστροφυσικός αντιστεκόταν σθεναρά στην ιδέα να καθίσει σε αναπηρικό καροτσάκι.

Όταν τελικά αναγκάστηκε να το κάνει, ο πλακατζής Χόκινγκ έγινε διάσημος για τις ξέφρενες βόλτες του που αναστάτωναν τα δρομάκια της Πανεπιστημιούπολης  του Κέιμπριτζ, απειλώντας τα δάχτυλα των ποδιών των συμφοιτητών του, ενώ δεν δίσταζε ακόμα και να χορεύει με το καροτσάκι του στα κολεγιακά πάρτι.

https://www.youtube.com/watch?v=Px5nokKPCVs

Το επιστημονικό του έργο

Το πρώτο σημαντικό επιστημονικό επίτευγμα του Χόκινγκ ήρθε στις αρχές της δεκαετίας του 1970, όταν μαζί με τον φυσικομαθηματικό Ρότζερ Πένροουζ  εξέδωσε μια εργασία επάνω σε θεωρήματα βαρυτικής μοναδικότητας στα πλαίσια της γενικής σχετικότητας, που διατύπωνε τη θεωρητική πρόβλεψη ότι οι μαύρες τρύπες εκπέμπουν ακτινοβολία, τη λεγόμενη – σήμερα – ακτινοβολία Χόκινγκ, η οποία μπορεί να συνεχιστεί έως ότου εξαντλήσουν την ενέργειά τους και εξατμιστούν.

Εμπνευσμένος από το θεώρημα του Ρότζερ Πένροουζ για την ιδιομορφία του χωροχρόνου στο κέντρο των μαύρων τρυπών, ο Χόκινγκ εφάρμοσε την ίδια σκέψη σε ολόκληρο το Σύμπαν και ήταν ουσιαστικά ο πρώτος που εξέθεσε μια κοσμολογία, η οποία εξηγήθηκε από μια ένωση της γενικής θεωρίας της σχετικότητας και της κβαντικής μηχανικής.

Ο Πένροουζ είχε δηλώσει κάποτε σε συνέντευξή του ότι αυτό που του είχε κάνει περισσότερη εντύπωση στον Χόκινγκ ήταν η αποφασιστικότητά του να μην αφήσει τίποτε να σταθεί εμπόδιο στους στόχους του. «Πίστευε ότι δεν θα ζούσε για πολύ καιρό και ήθελε να πετύχει όσο το δυνατόν περισσότερα σε μικρό διάστημα», είχε πει ο διακεκριμένος επιστήμονας και φίλος του.

Αρχικά, η ακτινοβολία του Χόκινγκ ήταν αμφισβητούμενη αλλά ως τα τέλη της δεκαετίας και μετά από τη δημοσίευση περαιτέρω έρευνας, η ανακάλυψη έγινε πλήρως αποδεκτή ως εξέλιξη σταθμός στη θεωρητική φυσική.

Το αποτέλεσμα ήταν ο Χόκινγκ να εκλεγεί μέλος της Βασιλικής Εταιρείας στην ηλικία ρεκόρ των 32 ετών. Πέντε χρόνια αργότερα ξεκίνησε να διδάσκει μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, όπου μεταλαμπάδευε τις γνώσεις του στα καλύτερα μυαλά της χώρας μέχρι το 2009. Πρόκειται για την πιο διάσημη πανεπιστημιακή έδρα των βρετανικών πανεπιστημίων, την οποία κατείχε στο παρελθόν και ο Ισαάκ Νεύτων.

Το συγγραφικό έργο του Χόκινγκ είναι ιδιαίτερα σημαντικό, και κεντρική θέση σε αυτό κατέχουν εργασίες εκλαϊκευμένης επιστήμης, στις οποίες ο λαμπρός επιστήμονας συζητούσε τις θεωρίες και την κοσμολογία του γενικά. Το βιβλίο του Το Χρονικό του Χρόνου, αποτελεί εκδοτικό φαινόμενο αφού έμεινε στη λίστα με τα best-seller της Βρετανικής Sunday Times για 237 εβδομάδες και κατέληξε να μεταφραστεί σε περισσότερες από 40 γλώσσες.

«Εάν ανακαλύψουμε μια ολοκληρωμένη θεωρία, θα είναι ο τελευταίος θρίαμβος της ανθρώπινης λογικής. Έπειτα θα μπαίναμε στο μυαλό του Θεού», έγραφε σε εκείνο το βιβλίο που κυκλοφόρησε το 1988, ίσως το πιο σημαντικό από τη σειρά συγγραμμάτων του εκδόθηκαν με το όνομά του.

Η προσωπική του ζωή

Ο Χόκινγκ παντρεύτηκε το κορίτσι του από το κολέγιο, την Τζέιν Γουάιλντ, το 1965, δύο χρόνια μετά τη διάγνωσή του. Όπως είχε γράψει η ίδια στην αυτοβιογραφία της, αυτό που την γοήτευσε πάνω του με την πρώτη ματιά ήταν η εκκεντρική του εμφάνιση και η πλούσια μπερδεμένη κόμη του.

Στα 21 της χρόνια τον ερωτεύτηκε παράφορα και δέχτηκε αμέσως να τον παντρευτεί όταν της το πρότεινε, χωρίς να αφήσει να την αποτρέψουν οι προειδοποιήσεις των φίλων της για τη δύσκολη ζωή που την περίμενε.

Το 1985, κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στο κέντρο πυρηνικών ερευνών Cern της Ελβετίας, ο Χόκινγκ προσβλήθηκε από μόλυνση των πνευμόνων που απείλησε σοβαρά τη ζωή του.

Στην ερώτηση των γιατρών εάν θέλει να τερματίσει την μηχανική υποστήριξη, η Τζέιν είχε αρνηθεί και έτσι η ιατρική ομάδα προχώρησε σε τραχειοτομή, μια επέμβαση που του έσωσε τη ζωή αν και του στέρησε τελικά ό,τι είχε απομείνει από την ομιλία του.

Μετά από αυτό το σοβαρό επεισόδιο, η κατάσταση της υγείας του Χόκινγκ χειροτέρευσε και η επιδείνωση αυτή προκάλεσε το 1991 την πλήρη κατάρρευση του γάμου του με την Τζέιν, με την οποία είχε αποκτήσει στο μεταξύ τρία παιδιά.

Ο Χόκινγκ χρειαζόταν πλέον εικοσιτετράωρη νοσηλευτική φροντίδα. Νοσοκόμες μισθώθηκαν για τις τρεις βάρδιες που απαιτούνταν για να παρέχουν την εικοσιτετράωρη υποστήριξη που απαιτούνταν. Μία από εκείνες τις νοσοκόμες ήταν και η Ελέιν Μέισον, η γυναίκα που έμελλε να γίνει τέσσερα χρόνια μετά η δεύτερη σύζυγός του.

Στην μακροχρόνια καριέρα του, ο Χόκινγκ τιμήθηκε με δεκάδες σημαντικά βραβεία, μεταξύ των οποίων το μετάλλιο Άλμπερτ Αϊνστάιν (1979), το βραβείο φυσικής Βολφ (1988), το Μετάλλιο Κόπλυ (2006) και το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας (2009). Ωστόσο δεν του απονεμήθηκε ποτέ το βραβείο Νόμπελ, κάτι το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως σημαντική παράλειψη από αρκετούς επιστήμονες.

12 διάσημα αποφθέγματά του που έμειναν στην ιστορία

1. «Με εκπλήσσει πόσο αδιάφοροι είναι οι σημερινοί άνθρωποι για την φυσική, τον χωροχρόνο, το σύμπαν, τη φιλοσοφία της ύπαρξής μας, τον σκοπό μας και τον τελικό προορισμός μας. Υπάρχει ένας τρελός κόσμος εκεί έξω. Δείξτε ενδιαφέρον».

2. «Ο στόχος μου είναι απλός. Είναι η πλήρης κατανόηση του σύμπαντος, γιατί είναι έτσι όπως είναι και γιατί υπάρχει τελικά».

3. «Πρώτον, να θυμάστε να κοιτάτε ψηλά τα αστέρια και όχι χαμηλά τα πόδια σας. Δεύτερον, να μην τα παρατάτε ποτέ στην εργασία σας. Η δουλειά δίνει στον άνθρωπο νόημα και σκοπό, η ζωή είναι άδεια χωρίς αυτήν. Τρίτον, αν είστε αρκετά τυχεροί ώστε να βρείτε την αγάπη να θυμάστε πάντα ότι είναι εκεί και να μην την πετάτε».

4. «Ένας από τους βασικούς κανόνες του σύμπαντος είναι ότι τίποτα δεν είναι τέλειο. Η τελειότητα απλά δεν υπάρχει. Χωρίς τις ατέλειες δεν θα υπήρχα ούτε εγώ ούτε εσείς».

5. «Οι άνθρωποι που κομπάζουν για το IQ τους είναι αποτυχημένοι».

6. «Οι προσδοκίες μου μειώθηκαν στο 0 στα 21 μου χρόνια. Από τότε ό,τι έχω ζήσει ήταν ένα μπόνους».

7. «Οι πιο ήσυχοι άνθρωποι έχουν τα πιο ηχηρά μυαλά».

8. «Η ζωή θα ήταν τραγική αν δεν ήταν αστεία».

9. «Είμαστε απλά ένα προηγμένο είδος πιθήκου σε έναν μικρό πλανήτη, στο σύστημα ενός μέτριου άστρου. ‘Ομως μπορούμε να κατανοήσουμε το σύμπαν. Αυτό μας κάνει πολύ ξεχωριστούς».

10. «Η εξυπνάδα είναι η ικανότητα να προσαρμοζόμαστε στην αλλαγή».

11. «Δυστυχώς, ο Έντι (Ρεντμέιν) δεν κληρονόμησε την ομορφιά μου» (για τον βραβευμένο με Όσκαρ ηθοποιό που τον υποδύθηκε στην ταινία «Η Θεωρία των Πάντων»).

12. «Το μειονέκτημα με τη διασημότητα είναι πως δεν μπορώ να πάω πουθενά στον κόσμο χωρίς να με αναγνωρίσουν. Δεν είναι αρκετό να φορέσω γυαλιά ηλίου και περούκα. Το αναπηρικό αμαξίδιο πάντα με προδίδει!».

«Προφητείες» και θεωρίες που συγκλόνισαν τον κόσμο

Οι μαύρες τρύπες

Από την επιστημονική σκοπιά, κατά κύριο λόγο ο ιστορικός του μέλλοντος θα μνημονεύει τον Χόκινγκ επειδή έθεσε ένα ασυνήθιστο ερώτημα: Πότε μια μαύρη τρύπα δεν είναι μαύρη; Όταν εκρήγνυται, ήταν η απάντησή του.

Το πρώτο του επιστημονικό επίτευγμα ήλθε το 1970, όταν μαζί με τον Ρότζερ Πενρόουζ εφάρμοσαν τα μαθηματικά των μαύρων οπών σε όλο το σύμπαν και έδειξαν ότι υπήρχε μια μοναδική περιοχή άπειρης καμπυλότητας στο χωροχρόνο, από όπου προέκυψε η αρχική «Μεγάλη Έκρηξη» (Μπιγκ Μπανγκ).

Το 1974 χρησιμοποίησε την κβαντική θεωρία για να δηλώσει ότι οι μαύρες τρύπες εκπέμπουν θερμότητα, άρα χάνουν ενέργεια και τελικά «πεθαίνουν», με μια πολύ αργή διαδικασία που μπορεί να χρειασθεί περισσότερα χρόνια από όλη την ηλικία του σύμπαντος. Η πρότασή του ότι οι μαύρες τρύπες εκπέμπουν ακτινοβολία με μορφή θερμότητας, πυροδότησε μια μακρά διαμάχη στην κοσμολογία. Σύμφωνα με τον Χόκινγκ, αυτό σήμαινε ότι όλες οι πληροφορίες που πέφτουν μέσα στη μαύρη τρύπα, θα χάνονται για πάντα, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με έναν από τους νόμους της κβαντικής θεωρίας, με αποτέλεσμα να έλθει σε σύγκρουση με τους περισσότερους συναδέλφους του.

Ο Χόκινγκ στη συνέχεια άλλαξε άποψη και υποστήριξε ότι οι πληροφορίες αποθηκεύονται στον ορίζοντα γεγονότων της μαύρης τρύπας και μετατρέπονται σε ακτινοβολία ξανά, η οποία εκπέμπεται από τη μαύρη τρύπα.  Παραδέχομαι ότι ίσως η απώλεια της πληροφορίας δεν συμβαίνει», φώναξε μια μέρα δυνατά με την ηλεκτρική φωνή του στους φοιτητές του μέσα σε ένα παμπ.

«Δε δημιούργησε ο Θεός το σύμπαν»

Αν και στον επιστημονικό κόσμο ήταν γνωστός από πολύ νωρίτερα χάρη στο έργο του πάνω στις μαύρες τρύπες, την κοσμολογία και την κβαντική βαρύτητα, ο Χόκινγκ έγινε διάσημος στο ευρύ κοινό το 1988 με το βιβλίο του «Ένα σύντομο χρονικό του χρόνου», στο οποίο εξιστορούσε την αρχή του χρόνου και τη δημιουργία του σύμπαντος.

Μεταξύ άλλων, ο Χόκινγκ δήλωνε:

«Δε δημιούργησε ο Θεός το σύμπαν αλλά οι νόμοι της φυσικής»

«Επειδή υπάρχει ένας νόμος όπως αυτός της βαρύτητας, το σύμπαν μπορεί να δημιουργηθεί και θα δημιουργηθεί μόνο του από το τίποτα. Η αυτόματη δημιουργία είναι ο λόγος που υπάρχει κάτι από το να μην υπάρχει τίποτα, ο λόγος που υπάρχει το σύμπαν, ο λόγος που υπάρχουμε εμείς»

«Δεν είναι απαραίτητο να επικαλούμαστε τον Θεό για να ανάψει το διακόπτη λειτουργίας του σύμπαντος».

Οι εξωγήινοι

Οι κορυφαίες ομιλίες και συνεντεύξεις του είχαν πάντα αναφορά στην εξωγήινη ζωή και ήταν αυτές που προκαλούσαν πάντα μεγάλες συζητήσεις.

Μια αξιομνημόνευτη συνέντευξη ήταν αυτή που είχε παραχωρήσει στην εφημερίδα El Pais. Ο Χόκινγκ ρωτήθηκε μεταξύ άλλων για το τι θα συμβεί αν οι εξωγήινοι μας επισκεφθούν. Η απάντησή του είχε κάνει το γύρο του κόσμου: «Αν οι εξωγήινοι μας επισκεφθούν, το αποτέλεσμα θα είναι κοντά σε αυτό που συνέβη όταν ο Κολόμβος έφτασε στην Αμερική: Οι ιθαγενείς Αμερικάνοι δεν τα κατάφεραν. Αυτοί οι προηγμένοι εξωγήινοι θα μπορούσαν να γίνουν νομάδες, και να προσπαθήσουν να κατακτήσουν και να αποικίσουν όλους τους πλανήτες που θα μπορούσαν να φθάσουν. Για το μαθηματικό μυαλό μου η εξωγήινη ζωή είναι κάτι εντελώς ορθολογικό».

Ο διάσημος θεωρητικός φυσικός γίνεται θέμα διεθνώς για ακόμη μια φορά to περασμένο καλοκαίρι καθώς εκφράζει ξανά τους φόβους του και προειδοποιεί την ανθρωπότητα πως θα πρέπει να είναι διστακτική ως προς την επαφή της με εξωγήινη ζωή.

Ο Χόκινγκ αναφέρθηκε στον πλανήτη Gliese 832c για τον οποίο είπε πως «ενδεχομένως έχει εξωγήινη ζωή, αλλά οι άνθρωποι πρέπει να είναι επιφυλακτικοί». «Μια μέρα, θα μπορούσαμε να λάβουμε ένα σήμα από έναν τέτοιο πλανήτη, αλλά πρέπει να προσέξουμε αν θα απαντήσουμε», τονίζει στο ντοκιμαντέρ “Stephen Hawking’s Favourite Places”.

«Η συνάντηση με έναν προηγμένο πολιτισμό μπορεί να είναι όπως εκείνη με τους ιθαγενείς Αμερικανούς που συνάντησαν τον Κολόμβο. Και αυτό δεν είχε καλή εξέλιξη…», επαναλαμβάνει. Ισχυρίστηκε επίσης ότι οι εξωγήινοι θα μπορούσαν να είναι «αδίστακτοι επιδρομείς που περιπλανιούνται στον σύμπαν αναζητώντας πόρους και για να λεηλατήσουν πλανήτες με σκοπό να τους κατακτήσουν και να τους αποικίσουν».

Τελειώνουν οι μέρες στη Γη

Ότι οι μέρες μας στη Γη είναι μετρημένες πίστευε με πάθος ο Χόκινγκ και το προφήτευε σχεδόν σε κάθε του ομιλία ή συνέντευξη. Ενίοτε ήταν αρκετά δραματικός και δυσοίωνος, αλλά ίσως αυτός ήταν ο τρόπος του να δημιουργήσει συζήτηση και σκέψεις γύρω από ένα θέμα που ο ίδιος πίστευε ότι ήταν ζωτικής σημασίας.

Εκτιμούσε  πως οι μέρες της ανθρωπότητας στον πλανήτη είναι μετρημένες, εκτός και αν βρεθεί ένας νέος πλανήτης για να φιλοξενήσει ζωή. Κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας του στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ο Χόκινγκ δήλωσε ότι η ανθρωπότητα στον πλανήτη Γη έχει περίπου 1.000 χρόνια ζωής μπροστά της προτού εξαφανιστεί εντελώς.

«Η μόνη ελπίδα απόδρασης από αυτούς τους κινδύνους, είναι η εύρεση άλλου κατοικήσιμου πλανήτη»,  είχε πει στη διάλεξή του ενώ πρόσθεσε πως η ανθρωπότητα θα επισπεύσει το τέλος του πλανήτη καθώς συνεχίζει αλόγιστα να «καταβροχθίζει» τους ζωτικούς πόρους του.

«Πρέπει επίσης να συνεχίσουμε να πηγαίνουμε στο διάστημα γιατί αυτό είναι σημαντικό για το μέλλον της ανθρωπότητας», είπε. «Δεν νομίζω ότι θα επιβιώσουμε άλλα 1.000 χρόνια, αν δεν διαφύγουμε από τον εύθραυστο πλανήτη μας», πρόσθεσε. Η ομιλία του Χόκινγκ τελείωσε με την ενθάρρυνση του προς τους φοιτητές να παραμείνουν περίεργοι και τους είπε χαρακτηριστικά: «Να κοιτάζετε πάνω, προς τα αστέρια και όχι κάτω προς τα πόδια σας».

Το περασμένο καλοκαίρι επανέλαβε ότι μέχρι το 2020 πρέπει να έχουν φθάσει ξανά στη Σελήνη αστροναύτες και να σχεδιάσουν το πώς θα χτισθεί τελικά εκεί μια βάση μέσα στα επόμενα 30 χρόνια. Για τον Άρη, είπε ότι οι αστροναύτες πρέπει να πατήσουν εκεί το πόδι τους έως το 2025 και αργότερα να δημιουργηθεί κι εκεί μια βάση.

Η… τεχνολογική ανεργία

Ιδιαιτέρως πρωτότυπες αλλά και απαισιόδοξες ήταν και οι απόψεις του όταν προέβλεπε την «τεχνολογική ανεργία», την τάση δηλαδή αυτοματοποίησης των θέσεων εργασίας που στο παρελθόν απαιτούσαν την ανθρώπινη παρουσία. Αυτό σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις θα συμβεί καθώς στο μέλλον τα ρομπότ θα γίνονται όλο και φθηνότερα και καλύτερα, παίρνοντας θέσεις εργασίας από τους ανθρώπους.

Ο διάσημος αστροφυσικός όταν ρωτήθηκε για το θέμα σε Reddit Ask Me everything απάντησε ότι κανονικά σε ένα τέτοιο σενάριο θα πρέπει να περιμένουμε όχι την ευημερία, αλλά μια δραματική οικονομική ανισότητα στο μέλλον.

«Εάν οι μηχανές παράγουν ό, τι χρειαζόμαστε, το αποτέλεσμα θα εξαρτηθεί από το πώς τα πράγματα είναι κατανεμημένα» είπε ο Χόκινγκ. «Ο καθένας θα μπορούσε να απολαύσει μια πολυτελή ζωή αν ο πλούτος που θα παρήγαγαν οι μηχανές μοιραζόταν ή περισσότεροι άνθρωποι θα κατέληγαν σε μια οικτρή φτώχεια αν οι ιδιοκτήτες των μηχανών συνασπιστούν επιτυχώς εναντίον της αναδιανομής του πλούτου. Μέχρι στιγμής, η τάση φαίνεται να είναι προς τη δεύτερη επιλογή, και η τεχνολογία να αυξάνει συνεχώς την ανισότητα». Συχνά, είχε προειδοποιήσει επίσης ότι η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης θα μπορούσε να σηματοδοτήσει το τέλος της ανθρωπότητας.

[dynamic-sidebar id=”post-area-diabaste”]