Στη χώρα ξύπνησαν μνήμες του 2009, αλλά κυρίως του 1979 όταν και έγινε η ισλαμική επανάσταση, μία εξέγερση που άλλαξε την Μέση Ανατολή.

Γράφει η Σοφία Βαλσάμη

Για έξι συνεχόμενες ημέρες το Ιράν φλέγονταν στο εσωτερικό του από μεγάλης έντασης διαμαρτυρίες με την εργατική τάξη και τους νέους να δίνουν το σύνθημα, καθώς αυτοί είναι που αντιμετωπίζουν στη χώρα μεγάλες οικονομικές δυσκολίες. Οι διαδηλώσεις που συνοδεύτηκαν από βίαια επεισόδια βάφτηκαν με αίμα, αφήνοντας πίσω τους 22 νεκρούς…

Δεν ήταν, όμως, η πρώτη φορά που το Ιράν έκανε την… επανάστασή του και αυτή του 1979 άφησε ανεξίτηλα το σημάδι της στη χώρα και μέσα από το ET Magazine του EleftherosTypos.gr θα ανατρέξουμε στο παρελθόν και θα θυμηθούμε τι έγινε τότε.

Ουσιαστικά μιλάμε για την πτώση της ιρανικής μοναρχίας και της δυναστείας Παχλαβί (1925-79), η οποία είχε ως αποτέλεσμα την εγκαθίδρυση της ισλαμικής δημοκρατίας στο Ιράν με ιδρυτή τον Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί.
Οι φιλοδυτικές τάσεις του προγράμματος Σάχη, σε συνδυασμό με την ασυγκράτητη διαφθορά και την ύπαρξη της σκληρής μυστικής αστυνομίας που ήλεγχε τα πάντα ήταν οι σημαντικότεροι λόγοι για τους οποίους ξεσηκώθηκε ο κόσμος.

Στα τέλη της δεκαετίας του 70’ ξεκίνησαν διαδηλώσεις που μεταξύ των άλλων κατήγγειλαν παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και φαινόμενα λογοκρισίας.

Παρά την μοναρχία, το Ιράν τη δεκαετία του ’70 στηρίζονταν στην βιομηχανία του πετρελαίου, όμως, η οικονομική αστάθεια που είχε κάνει την εμφάνισή της σε όλο τον κόσμο είχε αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία της χώρας. Το γεγονός αυτό είχε αντίκτυπο στο βιοτικό επίπεδο των Ιρανών ύστερα από μια δεκαετία ιδιαίτερα «πλούσια». Την ίδια ώρα μεγάλωνε η δυσαρέσκεια για τη διακυβέρνηση του Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο.

Επιρροές από τον δυτικό τρόπο ζωής

Πολλοί, λοιπόν, ήταν εκείνοι που υποστήριζαν τις παραδοσιακές αξίες σε αντιδιαστολή με τον εκσυγχρονισμό που προώθησε η δυναστεία των Παχλαβί τα προηγούμενα χρόνια.

Το Ιράν είχε πολλές επιρροές από τον δυτικό τρόπο ζωής και χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι είχε απαγορευτεί στις γυναίκες το χιτζάμπ. Επίσης οι γυναίκες είχαν δικαίωμα ψήφου, ο Σάχης στήριζε τα δικαιώματά τους, παρότρυνε τους πολίτες προς την υψηλή εκπαίδευση, ενώ στη χώρα γίνονταν μέχρι και καλλιστεία. Και όλα αυτά σε ένα περιβάλλον κοινωνικής δυσαρέσκειας από πολλούς.

Οι πρώτες αντιδράσεις ξεκίνησαν στα τέλη του 1977, με συγκεντρώσεις, διαμαρτυρίες και απεργίες. Ο εξόριστος, από το 1964, θρησκευτικός ηγέτης Αγιατολαχ Χομεϊνί, έγινε καθοδηγητής του διαμαρτυρόμενου πλήθους… Μέσω ηχογραφημένων ομιλιών και κειμένων που διοχετεύονταν και διαδίδονταν κρυφά ξεκίνησε να ανάβει η φλόγα της αλλαγής.

Η αφορμή για την επανάσταση…

Τον Ιανουάριο του 1978 ένα άρθρο στην εφημερίδα Eṭṭelāʿāt της Τεχεράνης δυσφημούσε τον Χομεϊνί. Αυτό στάθηκε η αφορμή ώστε χιλιάδες σπουδαστές να ξεσηκωθούν στην πόλη Κομ και το κύμα άρχισε να εξαπλώνεται…

Περί τα μέσα του Φεβρουαρίου σημειώθηκαν βίαιες συγκρούσεις σε διάφορες πόλεις και ειδικά στη γενέτειρα του Αγιατολάχ Σαριατμανταρί, το Ταμπρίζ, ενώ στα τέλη Μαρτίου μεγάλες υλικές ζημιές προκλήθηκαν στο Γιαζντ και στο Ισφαχάν.

Η κατάσταση έγινε πιο δύσκολη όταν τον Μάιο οργανώθηκαν διαδηλώσεις σε τέσσερις πόλεις, μεταξύ των οποίων και το Κομ με την αστυνομία να σκοτώνει δύο σπουδαστές. Ακολούθησαν επεισόδια, οι επίσημες αρχές έκαναν λόγο για συνολικά 22 νεκρούς από τις αναταραχές, ωστόσο η αντιπολίτευση ανέβαζε τον αριθμό στους 250. Ο θάνατος των διαδηλωτών έδωσε το έναυσμα για μεγαλύτερες συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας.

https://www.youtube.com/watch?v=RH8Cd44buZ4

Επίσης στις 19 Αυγούστου ένας εμπρησμός σε μεγάλο κινηματογράφο στην πόλη Αμπαντάν οδήγησε στο θάνατο 480 ανθρώπους με συνέπεια να ενταθεί ακόμα περισσότερο το κίνημα διαμαρτυρίας. Στην κηδεία των θυμάτων έδωσαν το «παρών» πάνω από 10.000 άτομα με τη δυσπιστία να μεγαλώνει.

Ο Χομεϊνί ήταν εξόριστος, αλλά είχε το συντονισμό του όλου κινήματος απαιτώντας την παραίτηση του Σάχη.
Και μέσα σε όλα αυτά, στις 8 Σεπτεμβρίου 1978 επιβλήθηκε στρατιωτικός νόμος στην Τεχεράνη και σε κάποιες άλλες πόλεις.

Ακολούθησαν τραγικές στιγμές, με το στρατό να ανοίγει πυρ κατά των διαδηλωτών στην πλατεία Τζαλέχ. Επίσημα οι νεκροί ήταν 87, αλλά οι παρατηρητές έκαναν λόγο για εκατοντάδες με τη συγκεκριμένη μέρα να χαρακτηρίζεται ως «Μαύρη Παρασκευή».

Η κατάσταση για τον Σάχη έμοιαζε μη αναστρέψιμη. «Μόνο ένα θαύμα θα σώσει τον Σάχη» ανέφεραν οι εφημερίδες της εποχής….

Οι διαδηλώσεις ήταν συνεχείς δείχνοντας ότι το καθεστώς δύσκολα θα συνέχιζε. Οι κομμουνιστές και ο Αγιατολάχ Χομεϊνί κέρδιζαν συνεχώς έδαφος και οι ακραίες ισλαμιστικές οργανώσεις τον υποστήριζαν φανατικά…. Μάλιστα στις 2 Δεκεμβρίου 1978 πάνω από δύο εκατομμύρια άνθρωποι κατέκλυσαν την πλατεία Αζαντί της Τεχεράνης ζητώντας την ανατροπή του Σάχη και την επιστροφή του Χομεϊνί.

Λίγο πριν εκπνεύσει το 1978 ο Σάχης διορίζει πρωθυπουργό τον Σαπούρ Μπαχτιάρ, που προερχόταν από την αντιπολίτευση, αλλά δεν μπόρεσε να επιτύχει κάποιο συμβιβασμό με τον Χομεϊνί ούτε με τους πρώην συνεργάτες του και μέλη του Εθνικού Μετώπου.

Η αντίστροφη μέτρηση για την αλλαγή 

Η επανάσταση ήταν στην τελική της ευθεία. Οι απεργίες ήταν συνεχείς και προκλήθηκε ακόμα και γενικό μπλακ άουτ σε πολλές περιοχές δημιουργώντας τεράστια προβλήματα…

Οι εξελίξεις ήταν καταιγιστικές, αφού τον Ιανουάριο του 1979 ο Σάχης μαζί με τα μέλη της οικογένειάς του εγκαταλείπουν το Ιράν…

Τη φυγή του Σάχη ακολούθησε η διάλυση της μυστικής αστυνομίας από τον τότε πρωθυπουργό Μπαχτιάτ, ο οποίος κάλεσε πίσω στο Ιράν τον εξόριστο Χομεϊνί…. Τελικά έστρεψε στη χώρα την 1η Φεβρουαρίου και να τον υποδέχτηκαν χιλιάδες λαού.

Πρώτο μέλημα που Χομεϊνί ήταν να οργανώσει ένα Επαναστατικό Συμβούλιο και μια Κεντρική Επιτροπή με σκοπό τον καθορισμό μιας μεταβατικής κυβέρνησης. Πρωθυπουργός στις 4 Φεβρουάριου του 1979 διορίστηκε ο Μεχντί Μπαζαργκάν και ενώ η κυβέρνηση του Μπαχτιάρ ήταν κατά το σύνταγμα ακόμα στην εξουσία. Η προσωρινή κυβέρνηση του Μπαζαργκάν πήρε τον έλεγχο της διοίκησης, της αστυνομίας και του στρατού, παρέμενε ωστόσο υπό τις προσταγές του Επαναστατικού Συμβουλίου, το οποίο σύντομα εξελίχθηκε στο κυρίαρχο πολιτικό κέντρο της μετεπαναστατικής περιόδου.

Βασικός στόχος ήταν η επιβολή ενός ισλαμικού κώδικα συμπεριφοράς και εμφάνισης και γι’ αυτό το σκοπό επιτροπές θρησκευτικού χαρακτήρα άρχισαν να κάνουν περιπολίες

Παράλληλα σχεδόν ίδια δράση είχε όλο το 1979 και μια ανεπίσημη θρησκευτική πολιτοφυλακή – τα μέλη της οποίας είναι γνωστά ως Φρουροί της Επανάστασης – επιδεικνύοντας συχνά βία που ξεπερνούσε ακόμα και εκείνη που υπήρχε κατά τη διακυβέρνηση του Σάχη.

Στόχος τους ήταν να εκφοβίσουν όσους δεν ήταν κάτω από τον έλεγχο του Επαναστατικού Συμβουλίου και του Ισλαμικού Δημοκρατικού Κόμματος, που αποτελούσαν θρησκευτικές οργανώσεις πιστές στον Χομεϊνί.

Ο νέος ηγέτης του Ιράν θέλησε να… καθαρίσει τη χώρα και γι’ αυτό το λόγο από το Φεβρουάριο του 1979 μέχρι τον Ιούνιο του 1981, εκτελέστηκαν 497 πολιτικοί αντίπαλοι του νέου καθεστώτος με τον αριθμό να αγγίζει τους 8.000 τον Ιούνιο του 1985. Ακόμα 2.800 φυλακισμένοι απαγχονίστηκαν το 1988.

Ο Χομεϊνί παρέμεινε ο πολιτικός και θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν από το 1979 ως το 1989 με τη χώρα να υιοθετεί έναν παραδοσιακό τρόπο ζωής και τίποτα δεν είχε σχέση με όσα ζούσαν κάτοικοι τη δεκαετία του ’70.