Ως αποτέλεσμα του αποτυχημένος πραξικοπήματος, εδώ και έναν χρόνο η τουρκική κυβέρνηση διεξάγει μια ευρεία εκστρατεία διώξεων, που έχει στόχο υποστηρικτές του αυτοεξόριστου στις ΗΠΑ ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν, τον οποίο η Άγκυρα θεωρεί και εγκέφαλο του πραξικοπήματος, ενώ  ο ίδιος  το αρνείται.

Επιμέλεια: Ανδρέας Ντίνης

Η αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος έχει προκαλέσει σημαντική αναστάτωση και στις διπλωματικές σχέσεις της Τουρκίας, η οποία είναι χώρα υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ και μέλος του ΝΑΤΟ, ενώ οι σχέσεις της με τη Δύση είναι τεταμένες εδώ και έναν χρόνο.

«Οι επιπτώσεις του αποτυχημένου πραξικοπήματος είναι σημαντικές», σημειώνει ο Ζαν Μαρκού ερευνητής του Γαλλικού Ινστιτούτου Ανατολικών Σπουδών, υπογραμμίζοντας ότι μετά την έντονη απάντηση του Ερντογάν ακολούθησε «μια πραγματική αλλαγή του κράτους» με «συστηματικές και ριζοσπαστικές διώξεις».

Συγκεντρώσεις σε Αγκυρα και Κωνσταντινούπολη

Οι βασικές συγκεντρώσεις για την επέτειο του πραξικοπήματος είναι προγραμματισμένες στην Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη, ενώ ο Ερντογάν αναμένεται να εκφωνήσει ομιλία ενώπιον του κοινοβουλίου τη νύχτα του Σαββάτου προς Κυριακή στις 02:32 (τοπική ώρα και ώρα Ελλάδας), ακριβώς την ώρα που οι πραξικοπηματίες βομβάρδισαν την Εθνοσυνέλευση.

Τις τελευταίες μέρες καλλιτέχνες βάζουν τις τελευταίες «πινελιές» στο μνημείο που έχουν στήσει για τα θύματα του Ιουλίου του 2016.

Τη νύχτα της 15ης προς 16η Ιουλίου 2016 οι κάτοικοι των δύο μεγαλύτερων πόλεων της Τουρκίας ξύπνησαν από τον ήχο των μαχητικών αεροσκαφών που πετούσαν πάνω από τα σπίτια τους, τα πυρά από τα ελικόπτερα εναντίον των διαδηλωτών που ήταν αντίθετοι στο πραξικόπημα και τα άρματα μάχη των πραξικοπηματιών που είχαν βγει στους δρόμους.

Λέγοντας ότι επιθυμούν να αποκαταστήσουν «τη δημοκρατία» μια ομάδα στρατιωτικών που αυτοαποκαλούνταν «Το Συμβούλιο της Ειρήνης στη χώρα», ανακοίνωσε ότι κατέλαβε την εξουσία.

Όμως από τον τόπο διακοπών του στη νοτιοδυτική Τουρκία ο Ερντογάν πέρασε στην αντεπίθεση: κάλεσε τους υποστηρικτές του να βγουν στους δρόμους. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι υπάκουσαν στο κάλεσμά του.

https://www.youtube.com/watch?v=QD3tTdWnARM

«Η γέφυρα των μαρτύρων της 15ης Ιουλίου»

Ένα από τα πιο σημαδιακά συμβάντα εκτυλίχθηκε σε μια από τις γέφυρες του Βοσπόρου, η οποία πλέον έχει πάρει το όνομα «η γέφυρα των μαρτύρων της 15ης Ιουλίου», όπου στρατιωτικοί πυροβόλησαν εναντίον πολιτών.

Νωρίς το πρωί οι πραξικοπηματίες αναγκάστηκαν να παραδοθούν.

Η ήττα των πραξικοπηματιών χαιρετίστηκε από τον Ερντογάν ως νίκη των δημοκρατικών δυνάμεων στην Τουρκία.
Όμως σύντομα ήρθε η απάντηση των αρχών με μεγάλες διώξεις: περισσότεροι από 50.000 άνθρωποι έχουν συλληφθεί και περισσότεροι από 100.000 αποπέμφθηκαν ή τέθηκαν σε διαθεσιμότητα.

Στο απόγειο της εξουσίας του ο Ερντογάν

Οι διώξεις αφορούν φερόμενους υποστηρικτές του Γκιουλέν, επεκτείνονται στο φιλοκουρδικό περιβάλλον –τα ηγετικά στελέχη του οποίου αν και ήταν αντίθετα στο πραξικόπημα έχουν φυλακιστεί–, σε δημοσιογράφους που επικρίνουν την τουρκική κυβέρνηση, ή ακόμη και μέλη μη κυβερνητικών οργανώσεων.

Ένα χρόνο μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, ο Ερντογάν φαίνεται να βρίσκεται στο απόγειο της εξουσίας του.
Ο στρατός, που ευθύνεται για πολλά πραξικοπήματα στην ιστορία της Τουρκίας, έχει αναμορφωθεί πλήρως, και μετά το δημοψήφισμα του Απριλίου ο Τούρκος πρόεδρος είδε τις εξουσίες του να ενισχύονται και θεωρητικά μπορεί να παραμείνει στην εξουσία ως το 2029.
Οι εξελίξεις αυτές έχουν πολώσει την τουρκική κοινωνία μεταξύ των υποστηρικτών και των επικριτών του Ερντογάν.

Επιπλέον ένα χρόνο μετά εξακολουθούν να υπάρχουν ερωτήματα για την ταυτότητα των πραξικοπηματιών και η Άγκυρα δεν φαίνεται να έχει καταφέρει να πείσει για την άποψή της τις δυτικές πρωτεύουσες.

Το γεγονός αυτό έχει προκαλέσει διπλωματικές εντάσεις.

Η Άγκυρα αντέδρασε οργισμένα στις επικρίσεις της ΕΕ για τον περιορισμό των ελευθεριών και ζητεί από την Ουάσινγκτον την έκδοση του Γκιουλέν, προς το παρόν μάταια.

 Πόσους έδιωξε ο Ερντογάν

Μέχρι σήμερα,σύμφωνα με τα όσα δημοσιεύει το militaire.gr έχουν αποταχθεί από τους κόλπους των τουρκικών ΕΔ σνολικά 7.655 άτομα (εκτός μαθητών στρατιωτικών σχολών) και σε 786 άτομα διακόπηκε σταδιακά η εργασιακή τους σχέση.
Από τα 7.655 άτομα, τα 150 ήταν ανώτατοι αξιωματικοί.
Συγκεκριμένα:

Στρατός Ξηράς

Αποτάχθηκαν 4.801 άτομα
(87 Ανώτατοι Αξιωματικοί, 2.538 Αξιωματικοί, 1.016 Υπαξιωματικοί, 1.087 ΕΠΟΠ και 73 υπάλληλοι).
Σταδιακή διακοπή της εργασιακής σχέσης σε 140 άτομα.

https://www.youtube.com/watch?v=EtOomVquBuY

Πολεμικό Ναυτικό

Αποτάχθηκαν 1.102 άτομα
31 Ανώτατοι Αξιωματικοί, 646 Αξιωματικοί, 368 Υπαξιωματικοί, 30 ΕΠΟΠ και 27 υπάλληλοι

Σταδιακή διακοπή της εργασιακής σχέσης σε 231 άτομα (121 Αξιωματικοί).

Πολεμική Αεροπορία

Αποτάχθηκαν 1.752 άτομα
(32 Ανώτατοι Αξιωματικοί, 1.103 Αξιωματικοί, 536 Αξιωματικοί, 55 ΕΠΟΠ και 26 υπάλληλοι).

Σταδιακή διακοπή της εργασιακής σχέσης σε 415 άτομα.

Το χρονικό και το τι ακολούθησε του αποτυχημένου πραξικοπήματος

Τη νύχτα της 15ης προς 16ης Ιουλίου μέλη του τουρκικού στρατού εξεγέρθηκαν, πήραν ελικόπτερα και μαχητικά αεροσκάφη και έσπειραν τον τρόμο στην Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη.

Στόχος των πραξικοπηματιών ήταν το κοινοβούλιο και το προεδρικό μέγαρο στην Άγκυρα. Έκοψαν την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος στη βάση Ιντσιρλίκ, όπου βρίσκονται αμερικανικές πυρηνικές κεφαλές. Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που βρισκόταν σε διακοπές στον Μαρμαρά, κάλεσε τους Τούρκους να αντισταθούν «στην απόπειρα πραξικοπήματος» κατεβαίνοντας στους δρόμους.

Μεγάλο πλήθος ανθρώπων απάντησε στο κάλεσμα του Ερντογάν, κυρίως στην Κωνσταντινούπολη. Ο Τούρκος πρόεδρος κατήγγειλε την «προδοσία» των πραξικοπηματιών στρατιωτών, τους οποίους κατηγόρησε ότι συνδέονται με τον αυτοεξόριστο στις ΗΠΑ πρώην ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν.

Το πρωί ο προσωρινός επικεφαλής του τουρκικού στρατού ανακοίνωσε την αποτυχία του πραξικοπήματος. Στην Κωνσταντινούπολη υποστηρικτές του Ερντογάν βγήκαν ενθουσιασμένοι στον δρόμο για να του εκφράσουν τη στήριξή τους. Έκτοτε ο Τούρκος πρόεδρος ζητεί από τις ΗΠΑ την έκδοση του Γκιουλέν. Στο πραξικόπημα σκοτώθηκαν σχεδόν 250 άνθρωποι.

Διώξεις και κατάσταση έκτακτης ανάγκης

Στις 16 και 17 Ιουλίου εκατοντάδες στρατηγοί, δικαστές και εισαγγελείς συνελήφθησαν σε ολόκληρη την Τουρκία με την κατηγορία ότι στήριξαν το πραξικόπημα. Οι διώξεις επεκτάθηκαν στην αστυνομία, στην εκπαίδευση και στα μέσα ενημέρωσης. Στις 20 Ιουλίου ο Ερντογάν κηρύσσει τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, εκτιμώντας ότι στο πραξικόπημα «ενδέχεται να εμπλέκονται και άλλες χώρες».

Οι διώξεις έχουν μια άνευ προηγουμένου ευρύτητα και έχουν αρχικά στόχο υποστηρικτές του Γκιουλέν, προτού επεκταθούν στο φιλοκουρδικό κίνημα και στα επικριτικά προς την τουρκική κυβέρνηση μέσα ενημέρωσης. Μέχρι στιγμής περισσότεροι από 50.000 άνθρωποι έχουν συλληφθεί και 140.000 έχουν αποπεμφθεί ή τεθεί σε διαθεσιμότητα.

Επέμβαση στη Συρία

Στις 9 Αυγούστου 2016 η Τουρκία και η Ρωσία ξεκινούν μια διαδικασία συμφιλίωσης έπειτα από την κρίση που είχε ξεσπάσει μεταξύ τους μετά την κατάρριψη ενός ρωσικού στρατιωτικού αεροσκάφους από την τουρκική Πολεμική Αεροπορία στα συροτουρκικά σύνορα στο τέλος του 2015.

https://www.youtube.com/watch?v=ve0nq6K5PAY

Δύο εβδομάδες αργότερα η Τουρκία ξεκινά μια χερσαία επιχείρηση στη βόρεια Συρία εναντίον του Ισλαμικού Κράτους, αλλά και εναντίον των κουρδικών πολιτοφυλακών, τις οποίες θεωρεί παρακλάδι του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK). Η Τουρκία, η Ρωσία και το Ιράν συμμετέχουν σε μια προσπάθεια για την επίτευξη εκεχειρίας στη Συρία, αν και η Άγκυρα στηρίζει τους Σύρους αντάρτες.

Ένταση με την ΕΕ

Τον Μάρτιο του 2017 πολλές ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ αυτών η Γερμανία και η Ολλανδία, ακύρωσαν εκδηλώσεις ή απαγόρευσαν σε Τούρκους υπουργούς να πραγματοποιήσουν εκστρατεία στο έδαφός τους υπέρ του «ναι» στο δημοψήφισμα για την ενίσχυση των εξουσιών του Ερντογάν. Ο Τούρκος πρόεδρος χαρακτήρισε τις αποφάσεις αυτές «ναζιστικές πρακτικές». Έκτοτε τα σημεία τριβής μεταξύ Βερολίνου και Άγκυρας, αλλά και με άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, έχουν πολλαπλασιαστεί.

Οριακή νίκη του Ερντογάν

Στο δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου για τη συνταγματική μεταρρύθμιση ο Ερντογάν σημειώνει μια οριακή νίκη. Το «όχι» κερδίζει στις τρεις μεγάλες πόλεις, στην Κωνσταντινούπολη, την Άγκυρα και τη Σμύρνη. Αμέσως η αντιπολίτευση αμφισβητεί το αποτέλεσμα, καταγγέλλοντας «παρατυπίες» στην ψηφοφορία. Ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και η Ευρωπαϊκή Ένωση εκφράζουν τον φόβο τους για παρατυπίες.

Πορεία για τη δικαιοσύνη

Στις 9 Ιουλίου ο επικεφαλής του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρολγου ολοκλήρωσε με μια συγκέντρωση πολλών εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων την πορεία που είχε ξεκινήσει στις 15 Ιουνίου ων από την Άγκυρα έως την Κωνσταντινούπολη. Στόχος ήταν να διαμαρτυρηθεί για τη φυλάκιση ενός βουλευτή του CHP, του Ενίς Μπερμπέρογλου.

Ο Κιλιτσντάρογλου καταδίκασε το αποτυχημένο πραξικόπημα, όμως παράλληλα επέκρινε τις διώξεις που γίνονται στο πλαίσιο της κατάστασης έκτακτης ανάγκης, την οποία χαρακτήρισε «πολιτικό πραξικόπημα». «Πραγματοποιήσαμε την πορεία διότι είμαστε αντίθετοι στο καθεστώς ενός μόνο άνδρα», τόνισε.

Σχεδιασμένο από τον Ερντογάν το πραξικόπημα

Το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία το 2016 δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια ενορχηστρωμένη κίνηση του αυταρχικού Τούρκου προέδρου Ερντογάν ώστε να δημιουργήσει την αναγκαία πρόφαση για μαζικές διώξεις κατά κάθε αντιπάλου του και διατήρηση, για πάντα, της κατάστασης έκτακτης ανάγκης στη χώρα. Αυτό αναφέρει εμβριθής μελέτη του Stockholm Center for Freedom (SCF).

Βασισμένη σε προσβάσιμα σε όλους δεδομένα το SCF αναφέρει πως το «πραξικόπημα» δεν θα πρέπει καν να καλείται έτσι καθώς η κινητοποίηση των «πραξικοπηματιών» ήταν περιορισμένη, η διαχείριση της όλης απόπειρας ήταν προβληματική και παραβίαζε τους κοινούς κανόνες εμπλοκής. «Υπάρχει μια σειρά προβληματικών καταστάσεων στο περυσινό πραξικόπημα.

Ο Ερντογάν φαίνεται πως χρησιμοποίησε τις φήμες που κυκλοφορούσαν για να εξουδετερώσει την αντιπολίτευση», αναφέρει ο πρόεδρος της SCF. Κρίνοντας εκ του αποτελέσματος ο Ερντογάν κέρδισε με το πραξικόπημα τον «θρόνο» του, εξασφάλισε τα κέρδη του, εξουδετέρωσε την αντιπολίτευση και ακόμα-ακόμα προετοιμάζει εισβολή στην Συρία, την οποία διακαώς επιθυμούσε.

Για αυτό άλλωστε χαρακτήρισε το πραξικόπημα «δώρο θεού». Στα βασικά σημεία της η έκθεση για το τι συνέβη πραγματικά στις 15 Ιουλίου 2016 αναφέρει:

Υπάρχει τεράστια απόσταση μεταξύ των πραγματικών γεγονότων και των σεναρίων που διέσπειρε το καθεστώς Ερντογάν, μέσω προπαγάνδας, πιέσεων, απειλών, ακόμα και βασανιστηρίων. Οι μαρτυρίες από κατηγορούμενους και τα στοιχεία που αποκαλύφθηκαν μέχρι τώρα ενισχύουν την άποψη πως το πραξικόπημα ήταν σκηνοθετημένο.

– Οι αντικρουόμενες δηλώσεις του Ερντογάν σχετικά με την σειρά των γεγονότων εκείνο το βράδυ, οι χιλιάδες συλλήψεις και οι διώξεις.

– Το γεγονός ότι ο επικεφαλής της ΜΙΤ Χακάν Φιντάν δήλωσε ότι γνώριζε για το πραξικόπημα, αλλά δεν ειδοποίησε ούτε τον πρωθυπουργό, ούτε τον πρόεδρο αλλά παραμένει ακόμα στη θέση του.

– Το γεγονός ότι ο Φιντάν δεν έχει κληθεί ούτε ως κατηγορούμενος, ούτε καν σαν μάρτυρας στις δίκες για το πραξικόπημα, η μη παρουσία του στο κοινοβούλιο κατά την σχετική έρευνα και συζήτηση.

– Το γεγονός ότι ο Φιντάν είχε επαφές με την στρατιωτική ηγεσία επί μέρες πριν το πραξικόπημα, ακόμα και την ημέρα εκδήλωσής του, η επίσκεψή του στο γενικό επιτελείο αν και υπήρχαν φήμες ότι θα συλλαμβάνονταν και η εκδήλωση του πραξικοπήματος αμέσως μετά την αποχώρησή του από εκεί δεν έχει εξηγηθεί ούτε δικαιολογηθεί ακόμα.

– Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι ο αρχηγός του γενικού επιτελείου Χουκλουσί Ακάρ επίσης προέβη σε αντικρουόμενες δηλώσεις. Οι καταθέσεις και οι μαρτυρίες δε δεν δικαιολογούν τις δηλώσεις του. Αναλυτές αναφέρουν ότι το πραξικόπημα θα μπορούσε να καταπνιγεί πριν καν εκδηλωθεί. Ο Ακάρ όμως δεν έλαβε κανένα μέτρο.

– Είναι πολύ ασυνήθιστο το γεγονός ότι η ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων μετείχε ακόμα και σε γαμήλιες τελετές την ώρα που υπήρχαν πληροφορίες για επικείμενο πραξικόπημα.

– Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία στο πραξικόπημα συμμετείχαν 8.651 στρατιωτικοί, δηλαδή ποσοστό 1,5% των τουρκικών δυνάμεων. Από αυτούς δε οι 1.761 ήταν κληρωτοί στρατιώτες, οι 1.214 ήταν μαθητές στρατιωτικών σχολών και οι 5.761 ήταν αξιωματικοί και υπαξιωματικοί. Παρόλα αυτά διώχθηκαν 168 ανώτατοι αξιωματικοί που όλοι μαζί είχαν υπό τον έλεγχό τους 200.000 άνδρες.

– Το γεγονός ότι η γέφυρα του Βοσπόρου έκλεισε μόνο από το ένα ρεύμα, ότι επλήγησαν στόχοι άσχετοι με τους στόχους των πραξικοπηματιών, ότι δεν ενοχλήθηκαν οι πολιτικοί, ότι σκοτώθηκαν πολίτες, ότι επιχειρήθηκε κατάληψη στρατηγικών σημείων με μια χούφτα μόνο στρατιωτών δεν μπορούν να εξηγηθούν. Οι δε ομάδες που υποτίθεται καταδίωκαν τον Ερντογάν πήγαν στο ξενοδοχείο όπου διέμενε πολλές ώρες μετά τη διαφυγή του από εκεί. Όλα αυτά δεν βγάζουν νόημα.

– Ακόμα και μετά από έναν χρόνο από το πραξικόπημα η τουρκική κυβέρνηση δεν έχει παρουσιάσει ούτε ένα αξιόπιστο στοιχείο εμπλοκής του κινήματος Γκιουλέν στο πραξικόπημα. Κατασκευασμένα μόνο στοιχεία και μαρτυρίες που ελήφθησαν μετά από βασανιστήρια παρουσιάστηκαν.

– Τα στρατεύματα που κινητοποιήθηκαν για το πραξικόπημα κινητοποιήθηκαν με άλλες δικαιολογίες ενώ οι μετέχοντες αξιωματικοί προέρχονται από διάφορους πολιτικούς χώρους και ιδεολογίες.

– Ο Γκιουλέν έχει δηλώσει πως το πραξικόπημα ήταν σκηνοθετημένο από τον Ερντογάν.

– Ακόμα οι βαλλιστικές έρευνες των όπλων με τα οποία σκοτώθηκαν πολίτες παραμένουν σκοτεινές. Είναι γνωστό ότι στις συγκρούσεις μετείχαν παραστρατιωτικές ομάδες, ενώ υπάρχουν πληροφορίες πως η αστυνομία μοίρασε όπλα σε πολίτες.

– Στην Τουρκία πλέον δεν υπάρχει Κράτος Δικαίου. Είναι μια χώρα που κυβερνάται με διατάγματα σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης. Η δικαστική εξουσία ελέγχεται απόλυτα από την κυβέρνηση, δεν υπάρχει ελευθερία του Τύπου ή της έκφραση, μέλη της αντιπολίτευσης βρίσκονται στη φυλακή και το κοινοβούλιο δεν λειτουργεί κανονικά.

– Πάνω από 150.000 δημόσιοι λειτουργοί έχουν χάσει τη δουλειά τους χωρίς ουσιαστικό έλεγχο. Οι διώξεις στις ένοπλες δυνάμεις, τη δικαιοσύνη, το διπλωματικό σώμα, τη διοίκηση και στους μηχανισμούς ασφαλείας φτάνει σε ανησυχητικά υψηλό επίπεδο και 51.889 άτομα βρίσκονται στις φυλακές χωρίς αποδείξεις, χωρίς δίκη και καταδίκη που θεωρούνται οπαδοί του Γκιουλέν.