Γράφει ο Αθανάσιος Ε. Δρούγος*

Αναμένεται να είναι πολύ δύσκολες, με έναν προβληματικό και προκλητικό «σύμμαχο» στο ΝΑΤΟ, χωρίς ατζέντα θεμάτων, με την Αθήνα σωστά να επιμένει στη μονοθεματική της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών, ενώ η μαξιμαλιστική, αναθεωρητική Αγκυρα εμμένει σε ένα πλουραλιστικό άνοιγμα διαφόρων ζητημάτων, τα οποία δεν μπορεί να αποδεχθεί η ελληνική πλευρά, αφού θέματα όπως το εύρος του εναερίου χώρου και του FIR Αθηνών, οι περιοχές Ερευνας και Διάσωσης (SAR), η αποστρατιωτικοποίηση νήσων, οι λεγόμενες «γκρίζες ζώνες» περί νησίδων και βραχονησίδων, το εύρος των χωρικών υδάτων κ.λπ. είναι μονομερείς αναθεωρητικές διεκδικήσεις της Τουρκίας εις βάρος εναέριου, θαλάσσιου και χερσαίου εθνικού χώρου.

Τα ανωτέρω θέματα είναι κατά βάση διεθνο-νομικής φύσης, ενώ κάποια από αυτά έχουν «βαθιές ρίζες» και στον συμμαχικό χώρο, με προεκτάσεις και επιπτώσεις προερχόμενες από τη μονομερή αποχώρηση της Ελλάδος από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ το 1974. Δεν είναι τυχαίο ότι επί 47 χρόνια η Αγκυρα προσπαθεί να εμπλέξει την Ατλαντική Συμμαχία σε ορισμένα από τα παράλογα θέματα που θέτει.

Ολα είναι πιθανά, από κατάρρευση των επαφών και νέες εντάσεις σε θαλάσσιες ζώνες, μέχρι και την περίπτωση -αν και θα απαιτηθεί χρόνος- να φθάσουμε σε βάθος χρόνου για κάποια θέματα στη Χάγη.

1 Είναι καλύτερα να συζητάς με τον αντίπαλο, από το να μη συζητάς. Ομως, απαιτείται μια καταγραφή των θεμάτων. Οι Αμερικανοί και το ΝΑΤΟ, καίτοι αντίπαλοι και εχθροί από το 1949 ως το 1991 για πληθώρα θεμάτων -στα οποία προφανώς δεν συμφωνούσαν-, συζητούσαν στη Γενεύη ή στη Βιέννη επί Ψυχρού Πολέμου για περιορισμό των συμβατικών ή πυρηνικών δυνάμεων από τον Ατλαντικό μέχρι τα Ουράλια ή για στρατιωτικά δόγματα ή για αποφυγή ατυχημάτων στις ανοικτές θάλασσες κ.α. Αλλά υπήρχε κατάλογος θεμάτων και μετά από κάποιες «ιχνηλατήσεις» υπήρχαν σταδιακές διαπραγματεύσεις, π.χ. σε CFE-MBFR-START-INF-NWFZ κ.ά. Εδώ, επί τόσα χρόνια και με 60 γύρους διερευνητικών συνομιλιών δεν έχουμε καταλήξει πουθενά.

Υπάρχουν πολλά σημεία τα οποία η Αγκυρα προσπαθεί να εκμεταλλευτεί, π.χ. για τα χωρικά ύδατα, που -προτού διακοπούν το 2016 οι επαφές- τα είχε ανεβάσει ψηλά στις τότε συζητήσεις, γιατί απλούστατα από το 1995 με την απειλή πολέμου έχει αδρανοποιήσει την επέκταση της αιγιαλίτιδας μας ζώνης από τα 6 ναυτικά μίλια στα 12 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο. Η Αγκυρα, με τα γνωστά ανατολίτικα παζάρια, σπάνια επιδεικνύει εποικοδομητική συμπεριφορά.

2 Η Τουρκία, μετά την απόπειρα του γκιουλενικού πραξικοπήματος το καλοκαίρι του 2016 κατά του Ερντογάν, έχει επιδείξει ακόμα πιο επιθετική, προκλητική αναθεωρητική και ενεργά κατακτητική στάση. Το μέτωπο της Ανατολικής Μεσογείου, τα τελευταία δύο χρόνια, είναι ενεργός χώρος αντιπαραθέσεων, με προεκτάσεις στρατιωτικές και ενεργειακές. Οι ΑΟΖ έχουν αποκτήσει μια νέα δυναμική. Κράτη εκτός Ανατολικής Μεσογείου και γιγάντιες ενεργειακές εταιρίες έχουν επιδείξει τεράστιο ενδιαφέρον για την περιοχή. Η τουρκική πολεμική μηχανή έχει εξελιχθεί σε εντυπωσιακό βαθμό ποιοτικά και ποσοτικά. Η Αγκυρα είναι στρατιωτικο-συμμετοχικά παρούσα σε διάφορα υποπεριφερειακά μέτωπα, από τη Μαύρη Θάλασσα και τον Νότιο Καύκασο μέχρι τις βορειοαφρικανικές ακτές και παραπέρα. Εχουν υπογραφεί συμφωνίες μερικής ή ολικής οριοθέτησης κρατών (π.χ. Ελλάδα – Αίγυπτος δυτικά του 28ου γεωγραφικού μεσημβρινού). Επίσης, η πραγματικότητα είναι ότι από τον Νοέμβριο του 2019 υπάρχει το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο, που έχει διάφορες παραμέτρους και επιπτώσεις. Οι Τούρκοι προχώρησαν εδώ και δύο χρόνια σε εκπόνηση δόγματος περί «Γαλάζιας Πατρίδας» (κάποιων απόστρατων ναυάρχων με ισχυρό εθνικιστικό προφίλ), που δεν υφίστατο το 2015.

3 Ασφαλώς οι εταίροι, σύμμαχοι και φίλοι μας ωθούν και υποστηρίζουν τις διερευνητικές επαφές, γιατί δεν επιθυμούν κλιμάκωση της αντιπαράθεσης από το Θρακικό πέλαγος μέχρι την κυπριακή ΑΟΖ (προφανώς για τα δικά τους συμφέροντα) και δεν γίνεται συζήτηση για δικά τους δικαιώματα, κυριαρχία και εδάφη, αλλά κυρίως για δικά μας. Οι σύμμαχοι δεν έχουν γεωγραφικά και άλλα προβλήματα όπως έχουμε εμείς με την Τουρκία. Είναι διαφορετική περίπτωση οι παράνομες δραστηριότητες των ρωσικών αεροναυτικών δυνάμεων στον Αρκτικό ωκεανό, στη Βαλτική ή στη Βόρεια Θάλασσα, από τις έντονες τριβές Αγκυρας – Αθήνας. Τέτοια θέματα όπως τα ελληνοτουρκικά είναι πάρα πολύ ευαίσθητα και αγγίζουν «λεπτές εθνικές χορδές», ενώ προφανώς δεν υπάρχει αμοιβαία εμπιστοσύνη. Ειδικά όταν ο απέναντι επιδιώκει με όλα τα μέσα να αναθεωρήσει την Ιστορία.

4 Η Τουρκία είναι μία από τις ελάχιστες χώρες που δεν έχει υπογράψει τη Συνθήκη για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Επ’ αυτού, για διάφορους λόγους έχουν μέχρι σήμερα αρνητική θέση οι Αμερικανοί, το Ισραήλ, η Βενεζουέλα και ορισμένες πολύ μικρές νησιωτικές οντότητες στον Ειρηνικό. Παρά την παρουσία μας στην Ε.Ε., η στάση των ισχυρών της Ενωσης δεν μας έχει συνδράμει θετικά απέναντι στην Τουρκία. Η Ε.Ε. είναι ιδιαίτερα ισχυρή οικονομικά, αλλά απελπιστικά αδύναμη στρατιωτικά. Είναι sοft και μας στέλνει προς την επιλογή συνομιλιών με την Αγκυρα. Την ίδια στιγμή, το ΝΑΤΟ δεν παρεμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις διενέξεων μεταξύ κρατών-μελών του.

Σε αυτές τις συζητήσεις θα πρέπει η ελληνική αντιπροσωπεία να είναι πανέτοιμη, εξειδικευμένη, με πολύ καλή πληροφόρηση από διάφορα κέντρα, σε ετοιμότητα να προβάλει αντιρρήσεις στις παμπόνηρες τουρκικές θέσεις, που χαρακτηρίζονται από παραλλαγή, παραμόρφωση θέσεων, ως και με το να περιπλέκουν πολλά επιμέρους ζητήματα, δημιουργώντας ομιχλώδεις καταστάσεις! Τα πράγματα θα είναι δύσκολα κι ας έχουμε στο μυαλό μας (και τα χρονικά όρια που μπορεί αυτός ο γύρος να κρατήσει) τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο τρίτο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου ως και τη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε. στις 25/26 Μαρτίου, όπου λογικά η Ε.Ε. θα πρέπει να παρουσιάσει κάποιες απόψεις (αν και δεν έχω εμπιστοσύνη στις γερμανο-ισπανικές καθοδηγήσεις). Υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις στο ρεπερτόριο των αποφάσεων του Διεθνούς Δικαστηρίου που παρουσιάζουν ενδιαφέρον (ειδικά από Κεντρική και Λατινική Αμερική, Καραϊβική, Βόρεια Θάλασσα, Τυνησία, Μάλτα, Λιβύη), προσφέροντας τροφή για σκέψη.

5 Ανεξάρτητα του ότι οι διερευνητικές συνομιλίες δεν είναι δεσμευτικές για τα δύο μέρη, η Αθήνα θα πρέπει να είναι εφοδιασμένη με γρήγορα αντανακλαστικά απέναντι σε οποιοδήποτε ενδεχόμενο και να έχει, επίσης, ισχυρές επικοινωνιακές βάσεις (γιατί και εκεί θα κριθούν πολλά). Γιατί στις μετα-σύγχρονες διαπραγματεύσεις πολλές διπλωματικο-στρατιωτικές κινήσεις είναι και υβριδικές. Αυτό μπορεί να το διαπιστώσει κάποιος μελετώντας όλες τις πρόσφατες περιπτώσεις που εξετάστηκαν διεθνο-νομικά και υπήρξε γνωμοδότηση από τη Χάγη. Οπως εξελίχθηκαν τα πράγματα, η συμμετοχή μας στον γύρο των διερευνητικών -σε πρεσβευτικό επίπεδο- στην Κωνσταντινούπολη αποτελεί ένα πρώτο βήμα.

ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΩΝ ΕΠΑΦΩΝ: Ο πρέσβης Αποστολίδης και η γαλανόλευκη ομάδα

Στον 61ο γύρο των ελληνοτουρκικών διερευνητικού χαρακτήρα επαφών που αρχίζει στις 25 Νοεμβρίου στην Κωνσταντινούπολη (υπό κανονικές συνθήκες), την ελληνική πλευρά θα εκπροσωπήσουν ο πολύπειρος πρέσβης ε.τ. Παύλος Αποστολίδης (ήταν και ο προηγούμενος συνομιλητής με τους Τούρκους στους τελευταίους γύρους με τον τότε ΥΦΥΠΕΞ και τα τελευταία δύο και πλέον χρόνια μόνιμο αντιπρόσωπο της Τουρκίας στα Ηνωμένα Εθνη Φεχρετίν Σινιριόγλου), ο επικεφαλής της Ε1 Διεύθυνσης του υπουργείου Εξωτερικών για μορφωτικές και πολιτιστικές υποθέσεις πρέσβης Αλέξανδρος Κουγιού και η διευθυντήρια του Γραφείου του γ.γ. του υπ. Εξωτερικών Ιφιγένεια Καναρά.

Ο πρέσβης ε.τ. Παύλος Αποστολίδης έχει διατελέσει πρέσβης στη Σαουδική Αραβία, στην Υεμένη και στο Ομάν, στη Λευκωσία, στη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της χώρας μας στα Ηνωμένα Εθνη στις Βρυξέλλες, καθώς και διοικητής της ΕΥΠ μετά την υπόθεση Οτσαλάν. Ο πρέσβης Κουγιού είναι στην επιτροπή που βάσει της Συμφωνίας των Πρεσπών εξετάζει τα σχολικά και άλλα εγχειρίδια και συγγράμματα που αφορούν τα Σκόπια (ιστορικά-πολιτιστικά κ.ά.).

Οι απέναντι

Επειδή ο Σινιριόγλου είναι στα Ηνωμένα Εθνη προετοιμάζοντας την προσεχή υποψηφιότητα της Τουρκίας για μη μόνιμο μέλος του Σ.Α./ΟΗΕ, επικεφαλής της αντιπροσωπείας στις συνομιλίες θα είναι ο μόνιμος υφυπουργός Σεντάντ Ονάλ, με διευρυμένη εμπειρία, αφού έχει συμμετάσχει σε δεκάδες επαφές τα τελευταία χρόνια, με Ρωσία, Λιβύη, Αζερμπαϊτζάν, Ιράν, χώρες της Κεντρικής Ασίας, ΗΠΑ, Ουκρανία κ.λπ. Μαζί του θα είναι ο γνωστός μας από τις συνεχείς αναφορές του και συχνά προκλητικές δηλώσεις για το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» πρέσβης Τσαγατάι Ερτσιγές, ο οποίος τα τελευταία χρόνια ήταν από τους πιο γνωστούς διαλέκτες σε πάνελ σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες (Βρυξέλλες, Βερολίνο, Χάγη κ.ά.) για θέματα Ανατολικής Μεσογείου, Δικαίου της Θάλασσας κ.ά. Ο Ερτσιγές είναι ο γενικός διευθυντής Ναυτιλίας και Αεροπορίας στο υπουργείο Εξωτερικών, προσωπικός φίλος του υπουργού Αμυνας Χουλουσί Ακάρ και, μαζί με τον πρώην υπαρχηγό των Ναυτικών Δυνάμεων αντιναύαρχο ε.α. Τσιχάντ Γιαϊτζί, εκ των πρωτεργατών του τουρκο-λιβυκού μνημονίου της 27ης Νοεμβρίου 2019. Υποστηρίζει ότι τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Το τρίτο μέλος της τουρκικής ομάδας των διερευνητικών επαφών είναι ο έμπειρος διπλωμάτης Μπαρίς Καλκαβάν, που έχει υπηρετήσει στο παρελθόν στην Αθήνα, γνωρίζει τα ελληνοτουρκικά και διετέλεσε συνεργάτης, όταν ήταν επικεφαλής της αρμόδιας διεύθυνσης στο τουρκικό υπ. Εξωτερικών ο νυν πρέσβης της Τουρκίας στη χώρα μας Μπουράκ Οζουγκερκίν.

*Ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος είναι Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής

Ειδήσεις 

Ελληνοτουρκικά: Η Αθήνα βάζει όρια στην ατζέντα της Αγκυρας – Ποιο το σχέδιο για τις διερευνητικές

Τα Rafale προσγειώνονται, πλώρη για αγορά φρεγατών – Σε εξέλιξη το σχέδιο ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεων

Τανάγρα: Ξεκίνησαν οι πρώτες δοκιμές του πρωτότυπου αναβαθμισμένου F-16V της Π.Α.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, ανά πάσα στιγμή στο EleftherosTypos.gr