Για κάθε χώρα, επιλέχθηκαν οι ιστότοποι των διαδικτυακών μέσων ενημέρωσης με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα (επίσης λαμβάνοντας υπόψη αυτούς που μοιράζονται φιλορωσική ρητορική), τα τηλεοπτικά κανάλια, τα ραδιόφωνα και εφημερίδες με διαδικτυακή έκδοση. Η επεξεργασία των κειμένων βασίστηκε στην ανάλυση των περιεχομένων τους.

» Για τις ειρηνευτικές συνομιλίες: Οσον αφορά τις ειρηνευτικές συνομιλίες, μηνύματα που αναπαράγουν τη ρωσική προπαγάνδα, από τη μία πλευρά αναφέρουν ότι «σύντομα η Δύση μπορεί να κάνει το Κίεβο να συμφιλιωθεί με τη Ρωσία»! Ωστόσο, από την άλλη πλευρά, υπήρξαν αντικρουόμενα μηνύματα ότι «μετά την απόφαση της Δύσης να προμηθεύσει την Ουκρανία με άρματα μάχης και άλλα όπλα οι ειρηνευτικές συνομιλίες έχασαν το νόημά τους» ή «Ρωσία: Δεν έχει νόημα η επικοινωνία με το Κίεβο και τις δυτικές μαριονέτες». Επιπλέον, ορισμένα μηνύματα εξηγούσαν τους υποτιθέμενους «λόγους» αυτής της απόφασης της Ρωσίας και, όπως πάντα, σύμφωνα με φιλορωσικές αφηγήσεις, ο «ένοχος» ήταν και είναι η Δύση.

» Για τα πλεονεκτήματα των ρωσικών όπλων: Στο πλαίσιο της στρατιωτικής βοήθειας της Δύσης στην Ουκρανία, μαζί με τα μηνύματα που τη δυσφημούν, η ακόρεστη ρωσική προπαγάνδα «καμαρώνει για τα δικά της επιτεύγματα και πλεονεκτήματα». Συγκεκριμένα, στο τοπίο των ΜΜΕ των χωρών της περιοχής των Βαλκανίων εμφανίστηκαν τα ακόλουθα μηνύματα: «Πούτιν: Οι ρωσικές επιχειρήσεις παράγουν περίπου τόσους πυραύλους όσο όλες οι χώρες του κόσμου μαζί» (!), «Η Ρωσία έχει σοβαρό πλεονέκτημα έναντι της Ουκρανίας. Η Ρωσία δεν χρειάζεται να περιμένει για τα υποσχόμενα όπλα, τα οποία είναι εύκολος στόχος για τους Ρώσους κατά τη μεταφορά» και «τα φτηνά ρωσικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη δημιουργούν πολλά προβλήματα για την ουκρανική άμυνα και τους δυτικούς υποστηρικτές».

» Για την Κριμαία: Το τοπίο των μέσων ενημέρωσης των χωρών που μελετήθηκαν περιείχε επίσης αναφορές για την Κριμαία. Αυτά τα μηνύματα ήταν μέρος του πλαισίου του «Η Ουκρανία ως μαριονέτα των Ηνωμένων Πολιτειών» και των φανταστικών «τρομοκρατικών δραστηριοτήτων της Ουκρανίας στη Ρωσία». Για παράδειγμα: «Οι ΗΠΑ επιτρέπουν στο καθεστώς του Κιέβου να εξαπολύσει τρομοκρατικές δραστηριότητες στη Ρωσία όταν αποκαλούν την Κριμαία ουκρανική» και «μια επίθεση στην Κριμαία θα ικανοποιούσε τις φιλοδοξίες των ΗΠΑ».

» Για την Πολωνία: Σε ό,τι αφορά την Πολωνία τα φιλορωσικά μηνύματα σχετίζονταν με την αφήγηση ότι «η Δυτική Ουκρανία έγινε μέρος του εδάφους της Πολωνίας». Για παράδειγμα η δήλωση Μεντβέντεφ ότι «υπάρχουν σχέδια να μεταφερθεί η Δυτική Ουκρανία σε πρώην Πολωνούς άρχοντες και να μετονομαστεί το Lviv σε Lemberg».

» Για «πόλεμο της Δύσης εναντίον της Ρωσίας»: Υπήρξαν άρθρα του τύπου ότι «Η Δύση διεξάγει πόλεμο εναντίον της Ρωσίας», «Η ηγεσία του ΝΑΤΟ ωθεί την Ευρώπη σε άμεση αντιπαράθεση με τη Ρωσία», «Λαβρόφ: Η Δύση δεν διεξάγει πλέον έναν υβριδικό πόλεμο με τη Ρωσία, αλλά σχεδόν πραγματικό» και ότι «Η Ευρώπη και το ΝΑΤΟ έχουν εισέλθει σε άμεσο πόλεμο με τη Ρωσία, που σημαίνει μεγάλη απειλή ένοπλης σύγκρουσης».

» Για την έκβαση του πολέμου: Μια άλλη κοινή φιλορωσική αφήγηση είναι ότι «η Ουκρανία θα χάσει τον πόλεμο». Για παράδειγμα, υπήρχαν αναφορές στην υποτιθέμενη συγκεκριμένη περίοδο κατά την οποία θα κερδίσει η Ρωσία, όπως: «Η Ουκρανία θα ηττηθεί πριν από τον Οκτώβριο και μετά θα έρθει η συνθηκολόγηση και το τέλος της». Επίσης υπήρχαν αναφορές για «την ανικανότητα του ουκρανικού στρατού και την απώλεια του πνεύματος της νίκης».

Η παραπληροφόρηση του Κρεμλίνου φτάνει βαθιά μέσα στα Βαλκάνια

Τα Βαλκάνια ήταν και είναι παραδοσιακά μια περιοχή ευάλωτη στη ρωσική προπαγάνδα και σε κάθε είδους αντιδυτικές αφηγήσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων συνωμοσιολογικού χαρακτήρα. Αυτό οφείλεται τόσο σε ιστορικά καθορισμένες ρωσόφιλες και σλαβόφιλες παραδόσεις όσο και σε μια σκεπτικιστική στάση απέναντι στο ΝΑΤΟ και σε προκατάληψη κατά των ΗΠΑ.

Πρώτα απ’ όλα αφορά την απαράδεκτη Σερβία και τους Σέρβους. Επί του παρόντος, η Σερβία είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη (εξαιρουμένης της Λευκορωσίας), όπου τα ρωσικά ΜΜΕ όχι μόνο δεν απαγορεύονται, αλλά, αντίθετα, είναι ευπρόσδεκτα να εργαστούν και να επεκταθούν. Τα περισσότερα ΜΜΕ στη Σερβία έχουν λίγο πολύ θετική στάση απέναντι στη Ρωσία, κάτι που αντανακλά την κοινωνικοπολιτική διάθεση σε αυτή τη χώρα.

«Η Ουκρανία θα ηττηθεί»

Τις πρώτες εβδομάδες μετά την εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου 2022, η δήλωση ότι η Ουκρανία επρόκειτο να ηττηθεί και ότι θα καταληφθεί πλήρως από τα ρωσικά στρατεύματα ήταν κοινή στα φιλορωσικά μέσα ενημέρωσης των βαλκανικών χωρών. Πολυάριθμα σερβικά μέσα ενημέρωσης διέδιδαν τις ρωσικές αντι-ουκρανικές θέσεις που είχαν σκοπό να δικαιολογήσουν την επιθετικότητα κατά της Ουκρανίας.

Πολύ αποτελεσματικά, τα μυαλά του φιλορωσικού προσανατολισμένου μέρους του πληθυσμού στη Σερβία, στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και μερικώς στο Μαυροβούνιο επηρεάζονται από τη δήλωση του Κρεμλίνου ότι η Ρωσία, υποτίθεται, αγωνίζεται για μια «δίκαιη» παγκόσμια τάξη πραγμάτων και ενάντια στην «ηγεμονία των ΗΠΑ». Στο ίδιο πλαίσιο, καλύπτεται ενεργά το θέμα της ανάπτυξης της συνεργασίας μεταξύ της Ρωσίας και της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας σε αντίθεση με τη συλλογική Δύση.

Με τη σειρά τους, τα σερβικά μέσα ενημέρωσης αποτελούν σημαντική πηγή για τη διοχέτευση της ρωσικής προπαγάνδας στις γειτονικές χώρες της περιοχής, όπου ζει σημαντικό ποσοστό του σερβικού πληθυσμού, κυρίως στο Μαυροβούνιο και στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Στο Μαυροβούνιο, όλα τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης παίρνουν μια γενικά σωστή και ισορροπημένη θέση για τον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο και το ποσοστό του φιλορωσικού πληθυσμού είναι 30%-40%.

Συγκεκριμένα, φιλορωσικά αισθήματα υπάρχουν και στη Βουλγαρία, αν και αυτή η χώρα είναι μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ και από την αρχή της πλήρους κλίμακας ρωσικής εισβολής παρέχει σημαντική στρατιωτική, τεχνική και υλική βοήθεια στην Ουκρανία και παίρνει επίσης μια απόλυτα φιλική πολιτική θέση έναντι της Ουκρανίας. Η ρωσοφιλία στη Βουλγαρία έχει ιστορική βάση. Ωστόσο, επί του παρόντος, οι ανοιχτοί υποστηρικτές του Κρεμλίνου δεν έχουν καθοριστική επιρροή στην κοινωνικοπολιτική ζωή της χώρας.

Στη Βόρεια Μακεδονία συνολικά, οι φιλορώσοι υποστηρικτές δεν κυριαρχούν και τα κορυφαία μέσα ενημέρωσης αυτής της χώρας καλύπτουν γενικά σωστά την ένοπλη επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Στο αλβανικό περιβάλλον της χώρας (οι Αλβανοί αποτελούν περίπου το 30% του πληθυσμού της Βόρειας Μακεδονίας) κυριαρχεί απόλυτα η φιλοδυτική στάση και η ρωσοφιλία απουσιάζει ως φαινόμενο.

Ρωσοφιλία

Στην Κροατία, η ρωσοφιλία ως αξιοσημείωτο φαινόμενο της κοινωνικοπολιτικής ζωής, σε αντίθεση με μια σειρά από άλλα κράτη της περιοχής, απουσιάζει. Οι φιλορωσικές και αντι-ουκρανικές αφηγήσεις εμφανίζονται εδώ κυρίως μεταξύ των λεγόμενων «αντι-παγκοσμιοποιητών» που επικρίνουν τις ΗΠΑ και τον ρόλο τους στον σύγχρονο κόσμο, τόσο μεταξύ των ριζοσπαστικών αριστερών όσο και εν μέρει των ακροδεξιών εθνικιστών. Γενικά, τα κροατικά ΜΜΕ είναι πολύ λιγότερο ευάλωτα στη ρωσική παραπληροφόρηση και προπαγάνδα. Ακόμη και σε αξιοσέβαστες κροατικές εκδόσεις, μπορεί μερικές φορές να βρεθεί υλικό που προσπαθούν να σχετικοποιήσουν την ενοχή της Ρωσίας ως επιτιθέμενου κράτους και να εξηγήσουν τον τρέχοντα πόλεμο ως ένα γεωπολιτικό παιχνίδι στο οποίο η Ουκρανία φέρεται ότι είναι όμηρος και «παιχνίδι».

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι οι φιλορωσικές αφηγήσεις πρακτικά απουσιάζουν από τον χώρο των ΜΜΕ της Αλβανίας και του Κοσόβου. Μεταξύ των κατοίκων αυτών των χωρών, κυριαρχεί θεμελιωδώς η θετική στάση απέναντι στην Ε.Ε., το ΝΑΤΟ και τις Ηνωμένες Πολιτείες (ειδικά στο Κόσοβο, αυτό συνδέεται με την υποστήριξη της Σερβίας από τη Ρωσία). Ετσι, η ρωσική προπαγάνδα έχει ένα ευνοϊκό περιβάλλον μεταξύ ορισμένων κατοίκων των Δυτικών Βαλκανίων (κυρίως της Σερβίας και των Σέρβων της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης)). Οι πιο συνηθισμένες αφηγήσεις σχετίζονται με το σφάλμα της Δύσης και του ΝΑΤΟ στον πόλεμο της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας, την ανωτερότητα των ρωσικών όπλων, τη δαιμονοποίηση της συλλογικής Δύσης και την απεικόνιση της Ουκρανίας ως «πιονιού» στα χέρια του «επιθετικού μπλοκ του ΝΑΤΟ».

Από την πλευρά της Ουκρανίας, θα ήταν σκόπιμο να ενισχύσει την παρουσία της στην πληροφόρηση στην περιοχή των Βαλκανίων για να αντικρούσει την κραυγαλέα ρωσική παραπληροφόρηση και να μεταφέρει πιο αντικειμενικές πληροφορίες για τον πόλεμο και τις πραγματικές αιτίες και προϋποθέσεις του, με ιδιαίτερη έμφαση στα εγκλήματα από τους Ρώσους κατακτητές. Στην περίπτωση της Σερβίας, η ουκρανική πλευρά θα πρέπει να δώσει προσοχή στο γεγονός ότι η Ουκρανία έπαιρνε πάντα φιλική θέση έναντι του Βελιγραδίου και δεν έχει αναγνωρίσει το Κόσοβο μέχρι τώρα, επομένως, δεδομένου αυτού, η ανοιχτή υποστήριξη ενός σημαντικού μέρους της σερβικής κοινωνίας προς τη Ρωσία φαίνεται τουλάχιστον παράξενη και επιεικώς αχάριστη.

Ειδήσεις σήμερα